Seleucia | Sayı VIII | Nisan - Mayıs 2018

Year 2018, Issue: 8, 225 - 268, 01.01.2018

S. Yücel Şenyurt Atakan Akçay İlkay Aklan

Abstract

After the Middle Assyrian Period, the interest of Assyrian Empire to the Upper Tigris Region increased gradually from the Neo Assyrian Period 10th-7th century BC , and a continuous hegemony was aimed on the behalf of exploiting from both the economic advantages and geostrategic location of the region. For this purpose, new settlements were created in the Upper Tigris Region; new population movements occurred from various regions; and new village-type settlements economically based upon mostly agricultural activities were established around the main centers. Aşağı Salat, located on the northern bank of the Tigris River near the Diyarbakır-Batman border, is one of the settlements in this type, and it has a most suitable river crossing location along river. During 2000-2002 and 2009-2010 salvage excavations at Aşağı Salat, conducted in the scope of Ilısu Dam construction activities, a Neo Assyrian settlement with three architectural phases were revealed. The assesments of the archeological materials such as architectural remains, graves, small finds and potteries unearthed in the settlement were aimed in this article.

Keywords

Upper Tigris, Aşağı Salat, Neo Assyrian Period, Neo Assyrian Pottery, Burial Customs

Yukarı Dicle Havzası’nda Bir Yeni Asur Yerleşimi: Aşağı Salat

Abstract

Orta Asur Dönemi’nin bitişinin ardından, Asur’un Yukarı Dicle Bölgesi’ne olan ilgisi Yeni Asur Dönemi’nde MÖ 10-7. yüzyıllar giderek artmış ve bölgenin gerek jeostratejik konumumdan gerekse ekonomik avantajlarından yararlanmak adına söz konusu bölgede kalıcı bir hâkimiyet amaçlanmıştır. Bu amaç doğrultusunda Yukarı Dicle Bölgesi’ndeki mevcut yerleşmelere yenileri eklenmiş, farklı bölgelerden nüfus aktarımları gerçekleştirilmiş ve büyük merkezlerin çevresinde ekonomileri daha çok tarıma dayalı köy yerleşmeleri kurulmuştur. Diyarbakır-Batman sınırına yakın bir noktada, Dicle Nehri’nin kuzeyinde, nehir geçişine en uygun alanlardan birisi üzerinde bulunan Aşağı Salat Höyüğü, Yeni Asur Dönemi’nde Dicle Nehri boyunca kurulan çok sayıdaki köy tipi tarım yerleşmesinden birisidir. Ilısu Barajı Kurtarma Kazıları kapsamında, Aşağı Salat’ta yürütülen 2000-2002 ve 2009-2010 yıllarındaki çalışmalarda üç mimari evreli Yeni Asur tabakası açığa çıkarılmıştır. Bu çalışmada, toplam beş sezon devam eden kazılardan elde edilmiş Yeni Asur Dönemi’ne ait arkeolojik verilerin mimari, mezar, küçük buluntu ve çanak çömlek ve Yukarı Dicle Havzası’ndaki Yeni Asur Dönemi yerleşimleri içerisinde Aşağı Salat’ın yerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır.

Keywords

Yukarı Dicle, Aşağı Salat, Yeni Asur Dönemi, Yeni Asur Dönemi Seramiği, Ölü Gömme

References

• Akçay 2017 Akçay, A., “A Late Uruk - Early Bronze Age Transitional Period Cemetery In The Upper Tigris Region: Aşağı Salat”, Olba XXV, Mersin.
• Algaze ve diğerleri 1991 Algaze, G.- Breuninger, R.- Lightfoot, C.- Rosenberg, M., “The Tigris- Euphrates Archaeological Reconnaissance Project: A Preliminary Report of the 1989-1990 Seasons”, Anatolica XVII. Ay 2001 Ay, E., “Yukarı Dicle Vadisi 1999 Yılı Yüzey Araştırmaları”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 1999 Yılı Çalışmaları, Ankara.
• Balkan-Sümer 1970 Balkan, K., Sümer, O., “1968 Yılı Hacıbektaş Hüyüğü (Suluca Karahöyük) Ön Raporu”, Türk Arkeoloji Dergisi XVIII (I), Ankara.
• Curtis – Maxwell Hyslop 1971 Curtis, J., Maxwell Hyslop, K.R., “The Gold Jewellery from Nimrud” Iraq XXXIII (II). Curtis 1983 Curtis, J. “Late Assyrian Bronze Coffins”, Special Number in Honor of the Seventy-Fifth Birthday of Dr. Richard Barnett, Anatolian Studies, Vol.33. Curtis 1989 Curtis, J., Excavation at Qasrij Cliff and Khirbet Qasrij, British Museum Press, London.
• Curtis-Green 1997 Curtis, J., Green, A., Excavation at Khirbet Khatuniyeh, British Museum Press, London. Darga vd. 2003 Darga, M., Sivas, T., Sivas, H, “2001 Yılı Şarhöyük/Dorylaion Kazısı ve Karatuzla Nekropolü Temizlik Çalışmaları”, Kazı Sonuçları Toplantısı24 (2), Ankara. Doğan 2003 Doğan, U., “Aşağı Salat Höyüğü’nün Jeoarkeolojisi”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 18, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Eidem-Ackermann 1999 Eidem, J., Ackermann, R., “The Iron Age Ceramics From Tell Jurn Kabir”, Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Northern Syria and South Eastern Anatolia, Münster.
• Loud-Altman 1938 Loud, G., Altman, C., Khorsabad Part II, The Citadel and The Town, The University of Chicago Press, Chicago. Lumsden 1999 Lumsden, S., “Neo-Assyrian Pottery from Nineveh”, Iron Age Pottery in Northern Mesopotamia, Norhern Syria and South-Eastern Anatolia, Münster.
• Matney ve diğerleri 2002 Matney, T., Roaf, M., MacGinnis, J., McDonald, H., “Archaeological Excavations at Ziyaret Tepe 2000 and 2001”, Anatolica XXVIII.
• Matney-Rainville 2005 Matney, T., Rainville, L. “Archaeological Investigations at Ziyaret Tepe 2003-2004”, Anatolica XXXI.
• Matney ve diğerleri 2007 Matney, T., Rainville L., Köroğlu, K., Keskin, A., Vorderstrasse, T., Özkul Fındık, N., Donkin, A., “Report on Excavations at Ziyaret Tepe, 2006 Season”, Anatolica XXXIII.
• Matney ve diğerleri 2011 Matney, T., MacGinnis, J., McDonald, H., Roaf, M., Smith, L. M., “Ziyaret Tepe Kazıları 2002”, Ilısu ve Karkamış Baraj Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma Projesi 2002 Yılı Çalışmaları, Ankara. Matney 2012 Matney, T., “Nothern Mesopotamia”, A Companion to the Archaeology of the Ancient Near East, Volume I, United Kingdom.
• Matney ve diğerleri 2017 Matney, T., MacGinnis, J., Wicke, D., Köroğlu, K., “Ziyaret Tepe Asur İmparatorluğu’nun Anadolu Sınırlarını Keşfederken”, İstanbul. Moorey 1980 Moorey, P.R.S., “Cemeteries of the First Millennium B.C. at Deve Höyük, Near Carchemish, Salvaged by T.E. Lawrence and C.L. Woolley in 1931”, British Archaeological Reports, Oxford.
• Ökse ve diğerleri 2014 Ökse, T., Erdoğan, N., Görmüş, A., Atay, E., Ilısu Barajı İnşaat Sahası Kurtarma Projesi I: Demir Çağı, Mardin Müze Müdürlüğü, Mardin.
• Ökse-Görmüş 2014 Ökse, T., Görmüş, A., “Demir Çağında Salat Tepe”, Arkeolojiyle Geçen Bir Yaşam İçin Yazılar Veli Sevin’e Armağan, İstanbul. Ökse 2017 Ökse, T., “Akkad Döneminden Pers Dönemine Kadar Yukarı Dicle Havzası Yerleşim Sisteminde Diyarbakır Kentinin Konumu”, Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu Cilt 1, Diyarbakır. Özgüç 1982 Özgüç, T., Maşat Höyük II, Boğazköy’ün Kuzeydoğusunda Bir Hitit Merkezi, TTK., Ankara.
• Özkaya ve diğerleri 2012 Özkaya, V., Coşkun, A., Şahin, F., “Gre Abdurrahman 2010 Yılı Kazısı”, Kazı Sonuçları Toplantısı, 33(1), Ankara.
• Toplantısı 23(2), Ankara. Şenyurt 2002b
• Şenyurt, S. Y., “Aşağı Salat 2000 Yılı Kazısı”, Ilısu ve Karkamış Baraj
• Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma
• Projesi 2000 Yılı Çalışmaları, Ankara. Şenyurt 2004
• Şenyurt, S.Y., “Aşağı Salat 2001 Yılı Kazısı”, Ilısu ve Kargamış Baraj
• Gölleri Altında Kalacak Arkeolojik ve Kültür Varlıklarını Kurtarma
• Projesi 2001 Yılı Çalışmaları, Ankara. Şenyurt 2006
• Şenyurt, S. Y., “Aşağı Salat Tepe’den Bir Yeni Assur Mezarı (M-29)”
• Hayat Erkanal’a Armağan: Kültürlerin Yansıması, İstanbul.
• Şenyurt ve diğerleri 2017 Şenyurt, S. Y., Erten, E., Aklan, İ., “Aşağı Salat Höyüğü’nden Cam At Rhytonu”, Seleucia VII. Tekin 2009 Tekin, H., “Hakemi Use 2008 Yılı Kazılarında Keşfedilen Geç Asur Dönemi Mezarları”, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 26-2, Ankara.
• Thureau Dangin-Dunand 1936 Thureau Dangin, F., Dunand, M., Til-Barsib Album, Librairie Orientaliste Paul Geuthner, Paris.
• Von der Osten 1937 Von der Osten, H. H., The Alishar Hüyük, Season of 1930-32, Part II, The University of Chicago Press, Chicago.