Metinlearasılık, Hegel ve Matrix

Yıl 2019, Özel Sayı (1) Mayıs 2019, 127 - 138, 10.05.2019

Eren Rızvanoğlu

https://doi.org/10.31122/sinefilozofi.513624

Öz

Metinlerarasılık kavramı,
kökenini Bakhtin’in söyleşimcilik düşüncesinden alır. Bakhtin’e göre her anlam
bir yanıtla doludur ve konuşan kişi, konuştuğu konu hakkında konuşan ilk kişi
asla değildir. Bu yaklaşım dünya hakkında ortaya koyduğumuz her yargının açık
uçlu olduğu ve her iddianın da doğası gereği söyleşimsel olduğunu öne sürer.
Kristeva, Bakhtin’in söyleşim kavramını, onun metin merkezli yaklaşımına bağlı
kalarak ama tarihsellik vurgusunu gözardı ederek, metinlerarasılık kavramıyla
karşılar. Kristeva açısından her metin bir alıntılar mozaiğidir. Bu durumun
sonucu olarak, metnin anlamı, başka metinlerden kendisine taşınan açık uçlu bir
anlamdır. Sinema açısından bu kavram, kuramsal bir okuma açısından çok elverişlidir.
Nitekim her film başka filmlere göndermelerle doludur ve belki de kendi
değerini sinemanın mirasına bu göndermelerinden edinir. Birçok açıdan sinemanın
seyrine etki eden bir film olarak Matrix,
bu yaklaşımı birçok anlamda içinde barındırır. Baudrillard’ın üst gerçeklik
düşüncesinden, Platon’un Mağara Alegorisine, Kartezyen düşünceden çağdaş
nöröfelsefe yaklaşımına kadar birçok felsefi gönderme içerir. Biz bu çalışmada,
metinlerarasılığın kuramsal çerçevesi içerisinde Matrix’i Hegel’in efendi köle diyalektiği ve mutsuz bilinç
kavramları bağlamında değerlendirerek, Matrix’in
arkasında bulunan düşünsel alanın bir kısmını göz önüne çıkarmaya çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Metinlerarasılık, Matrix, Hegel, Efendi köle diyalektiği

Kaynakça

• Bakhtin, M. (1986) Speech Genres and Other Late Essays, Trans. Carly Emerson and M. Holquist, Austin: University of Texas Press.
• Volosinov, V.N. (2001) Marksizm ve Dil Felsefesi, Çev. M. Küçük, Ayrıntı Yayınları.
• Barthes, R. (1986) TheRustle of Language, Trans. R. Hovard, Basil Blackwell.
• Barthes, R. (2006) Yazı Üzerine Çeşitlemeler/Metnin Hazzı, Çev. Şule Demirkol, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Bumin, T. (2016) Hegel, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Harris, H. S. (2013) “Öz-bilinç”, Çev. Emre Ebetürk, Alman İdealizmi II Hegel içinde Edit. Güçlü Ateşoğlu, Ankara: Doğu Batı Yayınlar.
• Hegel, G.W.F. (2005) Tinin Görüngübilimi, Çev: Aziz Yardımlı, İdea Yayınevi, İstanbul.
• Hegel, G.W.F. (2013). Phenomenolohy of Spirit, çev. Terry Pinkard, çeviri internet üzerinden yayınlanmıştır, Bkz. http://terrypinkard.weebly.com/phenomenology-of-spirit-page.html
• Kaku, M. (2016) Zihnin Geleceği, Çev. Emre Kumral, Ankara: Odtü Yayınları.
• Kojeve, A. (2000) Hegel Felsefesine Giriş, Çev. Selahattin Hilav, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kristeva, J. (1980) Desire in Language, Trans. Thomas Gore, Columbia University Press.
• Kristeva, J. (1984) Revolution in Poetic Langauage, Trans. Margaret Waller, Columbia UniversityPress.
• Marcuse H. (1989) Us ve Devrim: Hegel ve Toplumbilimin Doğuşu, Çev. Aziz Yardımlı, İstanbul: İdea Yayınları.
• Wachowski Kardeşler, Yapımcı ve Yönetmen, (1999) Matrix [Sinema Filmi], Warner Bros.
• Wachowski Kardeşler, Yapımcı ve Yönetmen, (2003) Matrix Reloaded [Sinema Filmi], Warner Bros.
• Wachowski Kardeşler, Yapımcı ve Yönetmen, (2003) Matrix Revolution [Sinema Filmi], Warner Bros.
• Priest, S. (2018) Zihin Üzerine Teoriler, Çev. Ayhan Dereko, İstanbul: Litera Yayınları.
• Saussure, F.de (1985) Genel Dilbilim Dersleri, Çev. Berke Vardar, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.