1337-1338 (1921-1922) Tarihli Sinop Livası Meclis-i Umumisi Görüşmeleri Çerçevesinde Bölgede İdari, Sosyo-Ekonomik ve Kültürel Faaliyetler

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 2, 1072 - 1106, 30.11.2024

Erhan Alpaslan

https://doi.org/10.30561/sinopusd.1469873

Öz

Türk idare tarihinde, Tanzimat Fermanı’nın hemen sonrasında uygulanan muhassıllık meclisleriyle başlatılan yerel yönetimlerin doğuşu ve gelişim sürecinde, il özel idaresi açısından, yeni bir adımın atılmasıydı. Bu adım bu dönemde yürürlüğe giren, 1864 Vilayet Nizamnamesiyle atıldı. Bu nizamname, il özel idarelerinin doğuşunun ve il yönetiminde ikili yapıya geçişin miladı olarak kabul edilmektedir. 1864 Vilayet Nizamnamesi ile İdare Meclisleri dışında vilayete özgü bir meclis olan “Meclis-i Umumi–i Vilâyet” adıyla bir meclis daha kuruluyordu. Sadece yerel temsilcilerden oluşan bu meclis, halkın istek ve sorunlarını vilayetin yöneticilerine ileten ve danışma görevini yerine getiren bir fonksiyona sahipti. Vilâyet Umumi Meclisi, seçimle işbaşına gelen kalabalık bir üye yapısına sahipti ve yılda bir defa vilayet merkezinde toplanırdı. Görevleri vilayet nizamnamesinde vilayetin özel işleri olarak belirlenmişti. Genel meclislerin oluşturulmasından itibaren bu meclislerde dönemsel olarak meclis üyelerinde, meclis sorumluluklarında ve yetki alanlarında düzenlemeler ve yeniliklerin olduğunu görmekteyiz. Bu meclislerin günümüzde il özel idareleri olarak görev yaptığı anlaşılmaktadır. Bu çalışmada Sinop Sancağı Meclisi Umum’sinin R. 1337-1338 (M.1921-1922) yılı görüşmeleri ve alınan kararlar üzerine bir değerlendirilme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sinop, Vilayet Düzenlemeleri, İl Genel Meclisi, Yerel Yönetim.

Kaynakça

• Alpaslan, Erhan. (2019). Maraş Vilayet Meclisi Kararları (1938-1939) 1922-1923, Hiper Yayın, İstanbul.
• Alpaslan, Erhan-BİLMEN, Mehmet. (2022). Sinop Livası Meclisi-i Umumi Kararları (Zabıt Ceridesi) (8 Kânun-U Evvel 1337-8 Aralık 1921), Hiper Yayın, İstanbul.
• Başoğlu, Bekir. (1978). Sinop İli Tarihi, Ayyıldız Matbaası A.Ş, Ankara.
• Çadırcı, Musa. (1988). “Tanzimat Döneminde Türkiye’de Yönetim (1839-1856)”, Belleten, C.52, S.203, s.601-626.
• Çadırcı, Musa. (1993). “Osmanlı Döneminde Yerel Meclisler”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, C.2, S.5, s.3-12
• Çetin, Melisa. (2021). “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Türkiye’de Mülki İdare Amirliği” Hitit Ekonomi ve Politika
• Dergisi Cilt: 1, Sayı: 2, ss. 91-100, http://cdn.hitit.edu.tr/hepdergi/files/62498_2201022011890.pdf.
• Demir, Gönül Türkan. (2014). Tarihsel Süreçte Vilayet Meclis-i Umumileri Ve Çankırı Örneği Üzerine Bir Değerlendirme. Çankırı Karatekin Üniversitesi Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 4, ss. 59-86. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/karefad/issue/19201/204149.
• Demir, Mahmut. (2018). I. İzzeddin Keykavus’un Sinop’u Fethi Ve Fethin Selçuklu Kitabelerine Yansıması, Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt:I, Sinop.
• Demir, Cenk. (2019). Sinop Rum Cemaati’nin 19. Yüzyıldaki Sosyal Yapısı. Karadeniz İncelemeleri Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 27, ss. 111-142. DOI: 10.18220/kid.633201.
• Dereli, Fuat. (2013). Sinop Tarihi ve Kültür Envanteri, Sinop Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Sinop.
• Efe, İsmail. (2004). Milli Mücadele Yıllarında Sinop, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kırıkkale.
• Efe, İsmail. (2018). Sinop Tarihi Türk Hâkimiyetine Girişinden Cumhuriyetin İlanına 1214-1923, Büyüyenay Yayınları, İstanbul.
• Erdem, İlhan ve ALTINKAYNAK, Serhat. (2018). Fetih’ten Osmanlı’ya Sinop: Şehir-İktisat Ve Toplum. Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt:II, Sinop.
• Eroğlu, Süreyya ve DİRER AKHAN A. Alev (2013). Seyahatnameler’de Sinop / Sinop at the Travelogues. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 17, Sayı: 1, ss. 257-272. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/ataunisosbil/issue/2832/38494.
• Faroqhı, Suraiya. (2005). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam, Çev. Elif Kılıç, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, İstanbul.
• Gül, Seyfullah. (2018). Sinop’un Kültür Coğrafyası, Sosyal Bilimciler Gözüyle Sinop (Ed.), Berikan Yayıncılık, Ankara.
• Güldal, Fatih. (2003). Fetihten Osmanlılara Kadar Sinop Şehri Tarihi, Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Tarihi Anabilim Dalı Ortaçağ Tarihi Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul. İmamoğlu, Hüseyin Vehbi ve ALTINSOY, Emine. (2018). Tarihsel Süreçte Sinop Liman Şehir Hinterlandı, Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt: II, Sinop.
• Kara, Tuba ve İPEK, Muhammet Servet. (2019). Sinop Şehir Merkezi Demografisi Üzerine Bir İnceleme (1835-1836). Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 3, Sayı: 1, ss. 1-32. DOI: 10.30561/sinopusd.563997.
• Kaya, Mutlu ve YILMAZ, Cevdet. (2017). (Yaşlı, Mutlu, Huzurlu İl) Sinop’un Nüfus Özellikleri, Doğu Coğrafya Dergisi, Yıl: 22, Sayı 38, ss: 137-160.
• Kaynar, Reşat. (2010). Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, TTK. Yayınları, Ankara.
• Keleş, Bahattin. (2018). Anadolu’da, Kara Ve Deniz Yolları Üzerinde Gelişen Bazı Önemli Ticaret Merkezleri (Antalya-Kayseri-Sivas-Sinop ve Samsun), Jass Studies-The Journal of Academic Social Science Studies, Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS7563, Sayı: 68, 2018, ss. 341-354.
• Keskin, Nuray E. (2007). Cumhuriyet Döneminde Toprağa Dayalı Örgütlenme: İl Yönetimi Sisteminin Kuruluşu, Memleket Siyaset Yönetimi, Cilt: 2, Sayı: 5, ss. 119-174.
• Koç, Kemalettin. (2021). Üsküp Sancağı’nda Tahmîs-i Âşar Usulü. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 2, ss. 1280-1302. DOI: 10.33437/ksusbd.873226.
• Koçak, Özdemir. (2003). Erken Sinop Yerleşmeleri, Türk Tarih Kurumu Belleten Cilt: LXVII, Sayı: 250.
• Kol, Duygu. (2017). XVIII. Yüzyılda Sinop Limanı, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Kahramanmaraş.
• Kurt, Abdurrahman. (2018). 19. Yüzyılın Sonlarında Sosyo-Kültürel ve Dini Açıdan Sinop Şehri, Uluslararası Geçmişten Günümüze Sinop’ta Türk İslam Kültürü Sempozyumu Bildiriler Kitabı Cilt: II, Sinop.
• Kurt, Rumeysa Sema. (2019). Osmanlı Devleti’nin Tanzimat Dönemi’nde Kaza Yönetiminin İdari Yapısı ve Yargısal Fonksiyonu, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Lamba, Mustafa. Osmanlı’dan Günümüze Türk Kamu Yönetimde Merkeziyetçilik-Adem-i Merkeziyetçilik Üzerine Bir İnceleme. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, Cilt: 2, Sayı: 1, ss. 131-156. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/vizyoner/issue/23023/246179, 2016.
• Ortaylı, İlber. (2008). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Cedit Neşriyet, Ankara.
• Önal, Elif Arzu. (2017). 1928-1938 Yılları Arasında Sinop’un Sosyo Kültürel Yapısı, Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Sinop.
• Özcan, Selim. (2011). XIX. Yüzyılın Ortalarında Sinop’taki Gayrimüslimlerin Sosyal ve Ekonomik Yapısı, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, Sayı: 30, 145-172. DOI: 10.1501/OTAM_0000000583.
• Özdemir, Coşkun. (2007). Sinop’un Toplumsal Yapısı, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı Yüksek Lisans Tezi, Malatya.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 8 Kanun-u evvel 337, İctima I, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 12 Kanun-u evvel 337, İctima II, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 18 Kanun-u evvel 337, İctima III, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 20 Kanun-u evvel 337, İctima IV, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 25 Kanun-u evvel 337, İctima V, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 28 Kanun-u evvel 337, İctima VI, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 1 Kanun-u Sani 338, İctima VII, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 4 Kanun-u Sani 338, İctima VIII, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 8 Kanun-u Sani 338, İctima IX, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 11 Kanun-u Sani 338, İctima X, Celse I.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 11 Kanun-u Sani 338, İctima X, Celse II.
• Sinop Livası Meclis-i Umumisi Zabıt Ceridesi, 16 Kanun-u Sani 338, İctima XI, Celse I.
• Uğur, Alparslan ve ALTUNDAĞ, Ezgi. (2021). Türkiye Cumhuriyeti’nde Yol Vergisi Uygulamalarının Sosyo-Ekonomik Sonuçları, Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt: 7, Sayı: 1, ss. 171-191. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kkujebpir/issue/62697/930513.
• Uslu, Mustafa. (2002). Fatih Sultan Mehmet, Papatya Yayınları, İstanbul.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı. (1969). Anadolu Beylikleri ve Akkoyunlu, Karakoyunlu Devletleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Ünal, Mehmet Ali. (2010). XV-XVI. Yüzyıllarda Sinop Kazasında Üretim, Birinci İktisat Tarihi Kongresi Tebliğleri-2, İstanbul Ticaret Odası Yayınları, İstanbul.
• Tırıl, Alpay. (2010). Cumhuriyet Döneminde Sinop (1923-1950), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Türkiye Cumhuriyeti Tarihi Programı Yüksek Lisans Tezi, İzmir.
• Tuncer, Seral. (2016). II. Meşrutiyet Döneminde Bir İdari Reform: 1913 İdare-i Umumiye-i Vilâyât Kanun-ı Muvakkatı. Fethi Gedikli (Ed.), II. Türk Hukuk Tarihi Kongresi Bildirileri Cilt I. içinde (s. 573-600). Onikilevha, İstanbul.
• Tunç, Zekiye ve ÖZBEK, Arzu. (2020). Sinop’ta Selçuklu Mirası, Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı: 48, ss. 285-312. DOI: 10.21563/sutad.856661.
• Tülbentçi, Feridun Fazıl. (30.71952). Sinop’un Tarihçesi, Vatan Gazetesi Sinop İlâvesi.
• Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi 37. Cilt. (2009). ss. 252-526. İstanbul.
• Yaşayanlar, İsmail. (2015). Tanzimat Döneminde Sinop Limanını Hinterlanda Bağlayan Modern Yol Ağının Tesisi. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 12, ss. 196-212. Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/odusobiad/issue/27574/290167.
• Yılmaz Aslantürk, Arzu. (2018). Tanzimat Sonrası Osmanlı Şehirlerinde Taşrada Yerel Hizmetlerin Yeniden Örgütlenmesi. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 5. Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi, Yıl 2018, Cilt 10, Sayı 4, 141-150. Retrieved from http://aksarayiibd.aksaray.edu.tr/tr/pub/issue/42407/496572, 2018.
• Yılmaz, Hüsnü, (1966). Sinop’un Tarihi, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Bölümü Me’zuniyet Tezi, İstanbul.
• Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/kond%C3%BCkt%C3%B6r (Erişim Tarihi: 14.02.2022).
• Kubbealtı Lugatı, http://lugatim.com/s/zebhiy (Erişim Tarihi: 20.02.2022).