Taklid Kavramına Dair Tartışmalardan Biri Olarak Mezhepler Arasında İntikâl Meselesi

Year 2013, Volume: 4 Issue: 7, - , 01.06.2013

Ahmet Aydın

Abstract

Bu çalışma taklid kavramı bağlamında ele alınan mezhepler arasında intikâl meselesini incelemektedir. İntikâl, mukallidin bir meselede kendi imamı dışında bir imamı taklid etmesini ifade eden kavramdır. Bu çalışmanın hedeŞ intikâl kavramını tanımlamak, intikâl için ileri sürülen şartları tespit etmek ve bu kavram temelinde bir mezhebe intisabın çerçevesini çizmeye çalışan fakihlerin yaklaşımlarını belirlemektir. Zira intikâl kavramına yönelik tartışmalar fıkıh âlimlerinin mezhep tasavvurlarının ortaya çıkarılması cihetinden önem arz etmektedir

Keywords

taklid, intikâl, intisab, telfîk, ittibâu’r-ruhas, mezhep, Şürünbülâlî

References

• Abdulğanî en-Nablûsî, “Taklîd ve Telfîk Konusunda Bir İnceleme”, ter. Ahmet Yaşar, Dokuz Eylül İlahiyat Fakültesi Dergisi, XI (1998), s. 201-223.
• Abdülali el-Leknevî, Muhammed b. Nizâmeddin Sehâlevî, Fevâtihu’r-rahamût bi şerhi Müsellemi’s-sübût, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2002).
• Abdülhay el-Leknevî, Ebû’l-Hasenât Muhammed b. Muhammed, el-Fevâidü’l-behiyye fî terâcimi’l-Hanefiyye, (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, ts.). Adudüddîn el-Îcî, Ebû’l-Fazl Abdurrahman b. Ahmed, Şerhu Muhtasari’l-Müntehâ, (Bey- rut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2004).
• Akgündüz, Ahmet, “İntikâl”, DİA, XXII, 353-356. Âl-u İbn Teymiyye, el-Müsevvede fî usûli’l-fıkh, (Riyad: Dâru’l-Fazîle, 2001).
• Âmidî, Seyfeddin Ali b. Muhammed, el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, (Riyad: Dâru’s-Sami‘î, 2003).
• Aydın, Ahmet, Şah Veliyyullah ed-Dihlevî ve Dihlevîlik, Doktora Tezi, Marmara Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2013.
• Aydın, M. Akif, “Hukuk-ı Âile Kararnâmesi”, DİA, XVIII, 314-318. Buhûtî, Mansûr b. Yunus, Keşşâfü’l-kına‘ ‘an metni’l-İkna‘, (Riyad: Âlemü’l-Kütüb, 2003).
• Cüveynî, Ebû’l-Meâlî Abdülmelik b. Abdillah, el-Burhân fî usûli’l-fıkh, (Doha: Câmiatu Katar, 1978).
• Çalış, Halit, İslam’da Kolaylaştırma İlkesi, (Konya: Yediveren Yayınları, 2004).
• Dimyâtî, Ebû Bekir b. Muhammed Şattâ, İânetü’t-tâlibîn, (Mısır: el-Matbaatü’l-Mebniyye, ts.). Dönmez, İbrahim Kâfi, “İctihadın Bağlayıcılığı Meselesi ve Fıkıh Mezheplerine Bağlanma- nın Anlamı”, Usûl, I: 1 (2004), s. 35-48.
• Ebû Bekir İbn Arabî el-Mâlikî, el-Mahsûl fî usûli’l-fıkh, (Beyrut: Dâru’l-Beyârik, 1999).
• Elbânî, Muhammed Saîd b. Abdirrahman, Umdetü’t-tahkîk fi’t-taklîd ve’t-telfîk, 2. bs., (Dı- maşk: Dâru’l-Kâdirî, 1997).
• Emîr Pâdişâh, Muhammed Emîn el-Hüseynî, Teysîru’t-Tahrîr, (Mısır: Mustafa el-Bâbî el- Halebî Matbaası, 1351/1932).
• Erdebîlî, Yusûf b. İbrahîm, el-Envâr li ‘amâli’l-ebrâr, (Kuveyt: Dâru’z-Ziyâ, 2006).
• Esen, Bilal, Hanefi Usul Eserlerinde İctihad Teorisi, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2010.
• Gazzâlî, Ebû Hamîd Muhammed b. Muhammed, el-Menhûl, 2. bs., (Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1980).
• _____, el-Mustasfa min ilmi’l-usûl, (Cidde: eş-Şeriketü’l-Medineti’l-Münevvere li’t-Tıbaa ve’n-Neşr, ts.). Hafnavî, Muhammed İbrahim, Tabsîru’n-nücebâ bi hakikati’l-ictihâd ve’t-taklîd ve’t-telfîk ve’l-iftâ, (Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1995).
• Haykel, Bernard, “İslâm’ı Mezhebleri Yok Ederek Islah Etmek: Şevkânî ve Yemen’de Onu Tenkit Eden Zeydîler”, ter. Nail Okuyucu, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 15 (2010), s. 127-150.
• İbn Abdilber, Cemâleddin Yusûf b. Abdillah, Câmiu beyâni’l-ilm ve fazlihi, (Demmam: Dâru İbni’l-Cevzî, 1994).
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn b. Ömer, Münhteha’l-hâlik ‘ala Bahri’r-râik, İbn Nüceym’in el-Bahru’r-râik’i ile birlikte, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997).
• İbn Berhân, Ebû’l-Feth Ahmed b. Alî el-Bağdâdî, el-Vusûl ile’l-usûl, (Riyad: Mektebetü’l- Meârif, 1984).
• İbn Cüzey, Ebû’l-Kâsım Muhammed b. Ahmed, Takrîbu’l-vusûl ilâ ilmi’l-usûl, (Amman: Dârû’n-Nefâis, 2002).
• İbn Emîr el-Hâc, Ebû Abdillah Muhammed b. Muhammed, et-Takrîr ve’t-tahbîr, (Bulak: el-Matbaatü’l-Kübrâ’l-Emiriyye, 1316/1898).
• İbn Hacer el-Heytemî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Muhammed, Tuhfetü’l-muhtâc bi şerhi’l- Minhâc, (Mısır: Matbaatu Mustafa Muhammed, ts.). İbn Hamdân, Ebû Abdillah Ahmed b. Hamdân el-Harrânî, Sıfatü’l-fetvâ ve’l-müftî ve’l- müsteftî, (Dımaşk: el-Mektebü’l-İslâmî, 1380/1960).
• İbn Müflih el-Makdisî, Ebû Abdillah Şemseddin Muhammed b. Muhammed, Usûlü’l-fıkh, (Riyad: Mektebetü’l-Ubeykan, 1999).
• İbn Nüceym, Zeynüddîn b. İbrâhim, el-Bahru’r-râik, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997).
• İbn Saîd et-Tûfî, Necmüddîn Süleymân b. Abdilkavî, Şerhu Muhtasari’r-Ravza, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987).
• İbn Teymiyye, Takıyyüddîn Ahmed b. Abdilhalîm, el-Fetâvâ’l-kübrâ, (Beyrut: Dâru’l- İbnü’l-Hümâm, Kemâlüddin Muhammed b. Abdilvâhid, et-Tahrîr fî usûli’l-fıkh, (Kahire: Mustafa el-Bâbî el-Halebî, 1932).
• _____, Fethü’l-kadîr, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003).
• İbnü’l-Kayyîm el-Cevziyye, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebî Bekir, İ’lâmü’l-muvakkiîn, (Demmam: Dâru İbni’l-Cevzî, 1423/2002).
• İbnü’n-Neccâr, Muhammed b. Ahmed, Şerhu’l-Kevkebi’l-münîr, (Riyad: Mektebetü’l- Ubeykân, 1993).
• İbnü’s-Salâh, Takiyyüddîn Osman b. Abdirrahman, Fetâvâ ve mesâilu İbni’s-Salâh, (Beyrut: Dâru’l-Ma‘rife, 1986).
• İsmâil eş-Şehîd, Abdilğanî ed-Dihlevî, Tenvîru’l-‘ayneyn fî isbâti ref ‘i’l-yedeyn, (Haydarâbâd: Kütüphâne-i Âsıfiyye Serkâr Ali, 1314/1896).
• İsnevî, Ebû Muhammed Cemâleddîn Abdürrahim b. el-Hasan, Nihâyetü’s-sûl fî şerhi Minhâci’l-vusûl, (Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, ts.). _____, et-Temhîd fî tahrîci’l-furu‘ ‘ale’l-usûl, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1984).
• İzmirli, İsmail Hakkı, İlm-i Hilâf, (İstanbul: Dersaâdet, 1330/1912).
• İzzüddîn b. Abdisselâm, el-Kavâidü’l-kübrâ, (Dımaşk: Dâru’l-Kalem, 2000).
• Kahraman, Abdullah, Fıkıh Usûlü, (İstanbul: Rağbet Yayınları, 2010).
• Karâfî, Ebû’l-Abbâs Ahmed b. İdris, Nefâisu’l-usûl fî şerhi’l-Mahsûl, (Mekke: Mektebetü Nizâr Mustafa el-Bâz, 1995).
• _____, Şerhu Tenkihi’l-fusûl, (Beyrut: Dâru’l-Fikr, 2004).
• Karaman, Hayreddin, İslam Hukukunda İctihad, 2. bs., (İstanbul: Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1996).
• Kaya, Eyyüp Said, Mezheplerin Teşekkülünden Sonra Fıkhî İstidlâl, Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2001.
• _____, “Taklid”, DİA, XXXIX, 461-465. _____, “Telfîk”, DİA, XL, 401-402. Kirmastî, Yusûf b. Hüseyin, el-Vecîz fî usûli’l-fıkh, (Kahire: Dâru’l-Hedy, 1984).
• Küçükaşcı, Mustafa Sabri, “Semhûdî”, DİA, XXXVI, 489-491. Mahallî, Ebû Abdillah Celâleddîn Muhammed b. Ahmed, el-Bedrü’t-tâli‘ fî halli Cem‘i’l- Cevâmi‘, (Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005).
• Merdâvî, Ebû’l-Hasan Alâeddîn Ali b. Süleyman, el-İnsâf fî ma‘rifeti’r-râcih mine’l-hilaf ‘alâ mezhebi’l-İmâmi’l-mübeccel Ahmed b. Hanbel, (Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1956).
• _____, et-Tahbîr şerhu’t-Tahrîr, (Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2000).
• Muhammed b. Abdülazim, “el-Kavlu’s-sedîd Risâlesi”, ter. Hayreddin Karaman, İctihad, Taklîd ve Telfîk Üzerine Dört Risâle içerisinde, (İstanbul: İz Yayıncılık, 2000), s. 75-110.
• Nevevî, Ebû Zekeriyyâ Muhyiddin Yahyâ b. Şeref, Âdâbü’l-fetvâ ve’l-müftî ve’l-müsteftî, (Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1998).
• _____, Kitâbu’l-Mecmu’ şerhi’l-Mühezzeb, (Cidde: Mektebetü’l-İrşâd, 1974).
• Râfiî, Ebû’l-Kâsım Abdülkerim b. Muhammed, el-Azîz, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1997).
• Râhûnî, Ebû Zekeriyyâ Yahyâ b. Mûsa, Tuhfetü’l-mes’ûl fî şerhi Muhtasari Müntehe’s-sûl, (Dübey: Dâru’l-Buhûs li’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 2002).
• Seyyid Bey, Medhal, (İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1333/1914).
• Sıddık Hasan Han, Ebû’t-Tayyib Muhammed el-Kannevcî, el-Hıtta fî zikri’s-Sıhahi’s-Sitte, (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1985).
• _____, Zahru’l-muhtî min âdâbü’l-müftî, (Beyrut: Dâru İbn Hazm, 2000).
• Suyûtî, Ebû’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahman b. Ebî Bekir, el-Hâvi li’l-fetâva, (Beyrut: Dârû’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1982).
• Şafak, Ali, “İslam Hukukunda Kaynaklar-İctihad-Müctehid-Mezheb-Taklid ve Telfîk Meseleleri Üzerine Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İslâmî İlimler Fakültesi Dergisi, 3 (1979), s. 1-36.
• Şah Veliyyullah, Ahmed b. Abdirrahim ed-Dihlevî, et-Tefhimâtü’l-İlâhiyye, (Haydarabad: Akademiyyetü’ş-Şah Veliyyullah, ts.). _____, İkdü’l-cîd fî ahkâmi’l-ictihâd ve’t-taklîd, (Kahire: el-Matbaatü’s-Selefiyye, 1398/1978).
• _____, Huccetullahi’l-baliğa, (Dımaşk: Dâru İbn Kesîr, 2010).
• Şemseddîn er-Remlî, Muhammed b. Ahmed el-Mısrî, Nihâyetü’l-muhtâc ilâ şerhi’l-Minhâc, bs., (Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003).
• Şevkânî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ali, İrşâdü’l-fuhûl, (Riyâd: Dâru’l-Fazîle, 2000).
• Şinkîtî, Seyyidî Abdullah b. İbrâhim, Neşrü’l-bunûd, (Rabat: Neşrü’t-Türâsi’l-İslâmî, ts.). Şirâzî, Ebû İshak İbrâhim b. Ali, Şerhu’l-lüma‘, (Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslâmî, 1988).
• Şürünbülâlî, Ebû’l-İhlâs Hasan b. Ammâr b. Ali el-Hanefî, “el-‘İkdü’l-ferîd li beyâni’r- râcih mine’l-hilâf fî cevâzi’t-taklîd”, thk. Hâlid b. Muhammed el-‘Arûsî, Mecelletü Câmiati Ümmi’l-Kurâ, 17: 32 (1425/2004), s. 673-768.
• Tâcüddîn es-Sübkî, Ebû Nasr Abdülvehhab b. Ali, Cem‘u’l-Cevâmi‘ fî ilmi usûli’l-fıkh, (Bey- rut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2003).
• _____, Men‘u’l-mevâni‘ ‘an Cem‘i’l-Cevâmi’, (Beyrut: Dâru’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1999).
• _____, Ref ‘u’l-hâcib ‘an Muhtasari İbni’l-Hâcib, (Beyrut: Âlemü’l-Kütüb, 1999).
• Telkenaroğlu, M. Rahmi, İctihadda İsabet ve Hata Meselesi, (Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010).
• Topal, Şevket, “Şürünbülâlî”, DİA, XXXIX, 274-276. Zekeriyya el-Ensârî, Ebû Yahya Zeynüddin Zekeriyya b. Muhammed, Gâyetü’l-vusûl şerhi Lübbü’l-usûl, (Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Arabiyyeti’l-Kübrâ, ts.). Zerkeşî, Ebû Abdillah Muhammed b. Bahadır, el-Bahru’l-muhît fî usûli’l-fıkh, 2. bs., (Kahi- re: Dâru’s-Safve, 1992).
• Zuhaylî, Vehbe, “Mezhep Hükümlerinin En Kolayını Almada Kurallar”, ter. M. Nurullah Aktaş, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, 7 (2006), s. 397-432.
• _____, Usûlü’l-fıkhi’l-İslâmî, (Dımaşk: Dâru’l-Fikr, 1986).