ORTODOKS DİNİ KÜLTÜRÜNE AİT YAZILI MÜZİK ÖRNEKLERİNDEKİ ANLATIM FORMLARININ ANALİZİ

Yıl 2019, Sayı: 9, 33 - 68, 09.07.2019

Vefa Terzioğlu

Öz

Bu çalışma Ortodoks kilise şanlarının modal, ritmik, yatay ve/veya dikey çok sesli anlatım şekillerini incelemektedir. Günümüze ulaşabilmiş olan yazılı nota örneklerinin sayısı her ne kadar az olsa da Ortodoks Kilisesinin sunduğu çeşitli internet kaynaklarında bulunan eserlere ulaşılması ve eserlerin incelenmesi mümkün olmaktadır. Bu örnekler ile ilgili detaylı stilistik analizin yapılabilmesinin yanı sıra Ortodoks Kilisesinin sahip olduğu farklı etno-müzikal tarzların tespit edilmesi de mümkündür. Makalede; Bizans, Rus, Yunan, Bulgar, Gürcü, Ermeni ve Makedon kiliselerinin dini müzikleri “Ortodoks Kilise Müziği” başlığı altında ele alınarak her ekolün geliştirdiği stilistik özelliklere bakılmıştır. Ortodoks Kilisesinin kapsadığı farklı etnik “kollar” her ne kadar kendi kutsal şanlarını Bizans kilise müziği geleneğinin doğrultusunda geliştirmiş olsalar da aralarında bazı stilistik farklılıkların oluştuğu tespit edilebilmiştir. Ayrıca, Hıristiyanlık inancına sahip olan kültürlerin ibadet geleneklerinin içerisinde her birinin kendine has müziksel anlatım tarzını oluşturduğuna dair bulgular elde edilmiştir.

Çalışmada, Bizans İmparatorluğu döneminden başlanarak Ortodoks dini şan sanatının tarihçesi ile Bizans’ın ve ona bağlı olan bölgelerin ortaya koyduğu modal özelliklere değinilmiş, aynı zamanda Ortodoks dinî müziğine ait belli başlı eserlerin incelemesi de yapılmıştır. Bunlar: “Cherubic Hymn” ile “Hymn To The Virgin” başlıklı, Ortodoks Kilisesinde ayin sırasında icra edilen iki kilise şanıdır. Yapılan inceleme sonucunda, Ortodoks olan fakat farklı etnik kültürü temsil eden halklarda bu iki şanın müziksel anlatım ögelerinin birbirine göre bazı farklılıklar gösterdiğine dair bulgulara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Ortodoks Kilise Şanları, Monofoni, Polifoni, Heterofoni, Modal Sistem

Kaynakça

• Akopyan, L. (2012). The Armenian Octoechos And Khaz Notation as Phenomena Of The Medieval Christian Culture, Искусство музыки: теория и история, Sayı (5), 5-19
• Arel, S. (1940). Türk Müziği Kimindir?, Türklük Milliyetçi Kültür Mecmuası, Sayı (14-15), 401-413
• Arnold, Y. (1886). Гармонизация Древне-Русского Церковного Пения По Эллинской и Византийской Теории и Акустическому Анализу, Moskova: Издание Псаломщика Мих. Дмитр. Разумовского, 252 s.
• Çağıl, N. (2013). KUTSAL METİNLER VE MÜZİK, Atatük Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 0 (39), 1-46
• Dönmez, B., Yarar, B. (2014). İstanbul Ermeni Ortodoks Cemaati’nin Dinsel Müzik Uygulamaları Üzerine Etnografik Bir Çalışma, Akademik Araştırmalar Dergisi, (61), 157-182
• Erkvanidze, M. (2016). The Georgian Musical System, The Seventh İnternational Symposium on Traditional Polyphony, Proceedings, 22-26 September, 2014, Tbilisi, Georgia, Erişim: 01.11.2018, http://symposium.polyphony.ge/en/publications/vii-symposium-2/, 456-470
• Gertsman, E. (2018). Bizans Müzikbilimi (Византийское Музыкознание), Moskova, Юрайт.
• Konomos, D. (2012). Kutsal Ayinlerinde Müziğin Yeri ve İlk Bizans Dini Müzik Örneklerinin Oluşum Tarihi Seminer Materyalleri, Православный Мир Platformu, Erişim: 27.11.2018, https://culturelandshaft.wordpress.com
• Koroleva, A. (2015). Херувимская Песнь В Творчестве Русских Композиторов XVII-XIX Веков, Erişim: 22.04.2019 https://cyberleninka.ru/article/v/heruvimskaya-pesn-v-tvorchestve-russkih-kompozitorov-xvii-xix-vv, 151-154
• Krasova, M., Skotnikova, G. (2017). Problems of study of Byzantine and Old Russian singing culture in modern liberal education, Вестник СПбГУКИ 2 (31), 174-177
• Loncke, S. (2009). Les procédés de superposition dans les musiques de tradition orale, Ethno- musicologie (musique, rythme et percussion), Septembre 2011, Erişim: 09.11.2018, http://gdethnomusologie.canalblog.com/
• Nikolskaya-Beregovskaya, K. (1998). Русская вокально-хоровая школа IX-XX веков: методическое пособие, Языки Русской Культуры, Москова, 191 s.
• Pojıdayeva, G. (2014). О роли Южных Славян в истории древнерусскогопевческого искусства (Эпоха Студийского устава), Теория и История Искусства, 195-210
• Razumovski, M. (1886). Yuri Arnold’un Гармонизация Древне-РусскогоЦерковного Пения По Эллинской и Византийской Теории и Акустическому Анализу kitabına Giriş Sözü, Moskova: Издание Псаломщика Мих. Дмитр. Разумовского, III-VI
• Şabalin, D. (2012). От Античных и средневековых ладов к традиционной музыкеКавказа, Культурная жизнь Юга России, 1 (44), 5-7
• Şabalin, D. (2012). Античные и Византийские предпосылки музыки Кавказа, Культурная жизнь Юга России, 4 (47), 9-11
• Takis, S., Beginning to Learn the Byzantine Musical System Using Western Notation and Theory, Erişim: 25.04.2019, http://www.newbyz.org/namethattone.pdf
• Takis, S., Byzantine Octoechos Chart for Those Trained in Western Music, Erişim: 10.03.2019 http://www.newbyz.org/byzantine_octoechos_chart.pdf Voyevodina, L., (2011). Культорологический Анализ Взаимодействия Музыки и Религии, Вестник Мариупольского Державного Университета, (2), 49-56
• Zemtsova, E.(2017). Опыт Гармонизации Монодических Распевов Русского Средневековья Конца XIX Начала XX Веков, Yüksek Lisans Tezi, Saratov Devlet Konservatuarı, Rusya, 105 s.