DENİZ HÂKİMİYET TEORİSİ KAPSAMINDA 1783 RUSYA’NIN KIRIM’I İLHAKI, KIRIM TATARLARININ ANADOLU’YA GÖÇLERİ VE YENİ BİR TOPLUM İNŞASI

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 183 - 203, 28.11.2022

Ahmet Fethi Gün

https://doi.org/10.38004/sobad.1184161

Öz

Kırım, geçmişten günümüze kadar Rusya’nın sıcak denizlere inme ve Karadeniz’de ticaret yollarını kontrol etme hedeflerini gerçekleştirme noktasında gerek jeopolitik gerekse jeo-stratejik açıdan önemli bir konumda bulunması hasebiyle Rusya’ya karşı Osmanlı Devleti’ni siyasi ve askeri açıdan oldukça zor bir duruma sokan stratejik bir bölgede bulunmaktadır. Bu bağlamda bu makalede ilk olarak Kırım’ın jeopolitik olarak önemi üzerinde durulacak, tarihsel bağlamda Rusya’nın 1783’te Kırım’ı ilhakı, jeopolitik teoriler üzerinden Deniz Hâkimiyet Teorisi kapsamında incelenecektir. İkinci olarak ilhak sonrasında Kırım Tatarlarının uğradığı otorite boşluğu, Rusya tarafından bir takım kolonizasyon uygulamaları ile nasıl doldurulmaya çalışıldığı incelenecektir. Sonrasında Kırım Tatarlarının Anadolu’ya göçleri ve Anadolu’da yeni bir toplum inşasının oluşum süreci ele alınacaktır. Üçüncü olarak Kırım Tatarlarının yerleştikleri bölgelerde milli kimliklerini ve kültürel özelliklerini koruma çabası olarak anayurtlarındaki adet, gelenek ve göreneklerini canlı tutma adına yaptıkları faaliyetlerden Tepreş örneği incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

kırım halkı, kırım tatarları, göç, jeopolitik, tepreş

Kaynakça

• Agayef, Ahmet. 1912. “Muhaceret-i Muntazama.” Türk Yurdu 1(23).
• Agnew, John. 2003. 23 Political Geography Geopolitics: Revisioning World Politics. 2nd ed. New York: Routledge.
• Altun, Muallim Fevzi. 1918. “Kırımlıların Kırım’da ve Anadolu’da Çiftçiliği.” Kırım Mecmuası 1(7).
• Aslan, Mahir. 2014. “1783 Kırım’ın Rusya’ya İlhakı Sürecinde Iı. Katerina’nın Yunan Projesi Ve Önemi.” Türk Dünyası Araştırmaları (213): 221–30.
• Aydın, Filiz Tutku. 2000. “Kırım Tatarlarının Diyaspora Milliyetçiliği-1.” Kırım Üç Aylık Fikir ve Kültür Dergisi 32(8): 13–15.
• Barker, W. Burckhardt. 1855. A Short Historical Account of The Crimea From The Earliest Ages And During Russian Occupation. 1st ed. London: Auistin.
• Başer, Alper. 2010. “Kırım’da Rus Kolonizasyonu.” Karadeniz Araştırmaları 6(24).
• Bayrakcı Gün, Elif. 2019. “Klasik Jeopolitik Perspektifinden ABD ’ Nin Irak Müdahaleleri.” Marmara Üniversitesi.
• Bayraktar, Zülfikar, and Ahmet Saçkesen. 2012. “Eskişehir Kırım Tatar Türklerinde Tepreş Şenlikleri.” The Journal of Academic Social Sciences Studies 5(1): 49–61.
• Bice, Hayati. 1991. Kafkasya’dan Anadolu’ya Göçler. 1st ed. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• BOA. 1893. “Dersaadet’e En Kısa Tarik.”
• Çay, Abdulhaluk. 1988. Türk Ergenekon Bayramı Nevruz. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Cohen, Saul Bernard. 2015. Geopolitics. 3rd ed. London and New York: Rowman & Littlefield.
• Davutoğlu, Ahmet. 2001. Stratejik Derinlik. 3rd ed. İstanbul: Küre Yayıncılık.
• Defay, Alexandre. 2005. Jeopolitik. 1st ed. Ankara: Dost Kitabevi.
• Derman, Joshua. 2011. “Carl Schmitt on Land and Sea.” History of European Ideas 37(2): 181–89. http://dx.doi.org/10.1016/j.histeuroideas.2010.11.010.
• Dugin, Aleksandr. 2015. “Last War of The World-Island : The Geopolitics of Contemporary Russia.” In Last War of The World-Island : The Geopolitics of Contemporary Russia, ed. John B. Morgan. London: Arktos, 101.
• Ersoy, İlhan. 2008. “Diaspora ve Kimlik: Eskişehir ve İstanbul’da Yaşayan Kırım Tatarlarında Çoklu Kültürel Kimliğin İfade Alanı Olarak Tepreş.” DEÜ, Güzel Sanatlar Enstitüsü.
• Fisher, Alan. 1970. The Russian Annexation Of The Crimea 1772-1783. 1st ed. London: Cambridge University Press.
• Flint, Colin ve Peter J. Taylor. 2014. Siyasi Coğrafya: Dünya- Ekonomisi, Ulus Devlet ve Yerellik. 1st ed. ed. Fulya Ereker. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık.
• Gözaydın, Ethem Feyzi. 1948. Kırım: Kırım Türklerinin Yerleşme ve Göçmeleri : Coğrafî, Tarihî, Harsî, İktisadî ve Siyasî. 1st ed. İstanbul: Vakit Matbaası.
• Gürcü, Selcan Sağlık Şahin. 2012. “Kırım Tatar Türklerinin Bahar Bayramı : Tepreş.” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi 9(2): 69–88.
• Kanbolat, Hasan. 2001. “Rusya Federasyonu’nun Kafkasya Poli̇ti̇kasi ve Çeçeni̇stan Savaşi.” : 165–79.
• Kaplan, Mehmet. 1996. Kültür ve Dil. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Karakaya, Ahmet. 1975. “Takvim, Yıl,Mevsim,Ay ve Bunlarla İlgili İnanışlar.” Emel 88: 7–14.
• Karpat, Kemal. 2003. Osmanlı Nüfusu (1830-1914) Demografik ve Sosyal Özellikleri. 1st ed. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Keleş, Erdoğan. 2009. “Rusya’nın Sıcak Denizlere İnme Politikası (Alman Deniz Yüzbaşısı Stenzel’e Göre İstanbul’a En Kısa Yol) İstanbul’a En Kısa Yol).” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi 28(46): 89–142.
• Lyall, Robert. 1824. An Account of the Organization, Administration, and Present State Of The Military Colonies in Russia: With an Appendix, Containing Statistical Tables. 1st ed. London: T.Cadell.
• Mahan, A. T. 1889. The Influence of Sea Power upon History. 1660-1783. 1st ed. ABD.
• Modelski, George, and William R. Thompson. 1988. 4 Seapower In Global Polıtıcs, 1494--1993. 1st ed. London: Macmillan Press LTD.
• Ortaylı, İlber. 1985. Tanzimattan Cumhuriyete Yerel Yönetim Geleneği. İstanbul: Hil Yayıncılık.
• Saydam, Abdullah. 1997. Kırım ve Kafkas Göçleri (1856-1876). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Sertkaya, Osman Fikri. 2006. “Kırım’ın Rusya’ya İlhakına Dair 17 Ekim 1783 Tarihli ve Knez Grigori Potemkin İmzalı Osmanlı Türkçesi Ile Yazılmış Ferman.” Karadeniz Araştırmaları 11: 13–18.
• Signitzer, Benno H., and Timothy Coombs. 1992. “Public Relations and Public Diplomacy: Conceptual Covergences.” In Public Relations Review, JAI, 137–47.
• Tezkan, Yılmaz. 2007. Jeopolitik Yazılar. 1st ed. İstanbul: Ülke Kitapları.
• Tuathail, Gearoid. 1996. Routledge Critical Geopolitics: The Politics of Writing Global Space. 2nd ed. London: Routledge.
• Türkdoğan Uysal, Berna. 2014. “Mütareke Dönemi Kırım Sürgünleri.” Düşünce Dünyasında Türkiz Sİyaset ve Kültür dergisi 5(28): 57–67.
• Ülküsal, Müstecib. 1980. Kırım Türk Tatarları; Dünü Bugünü Yarını. 1st ed. California: California Of University.
• Vernadsky, George. 1944. A History of Russia. 4th ed. ABD: Yale University.
• Yakut, Kemal. 2015. “Kırım Tatarları ve Nogayların Osmanlı İmparatorluğu’na Göçleri (1783-1922).” In Türkiye’nin Göç Tarihi - 14.Yüzyıldan 21.Yüzyıla Türkiye’ye Göçler, ed. Ayhan Erdoğan, M.Murat, Kaya. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 352.