KOCANIN HAKLARI BAĞLAMINDA “KADININ İZİNSİZ EVDEN ÇIKAMAYIŞI” İLE İLGİLİ HADİSLERİN TAHLİLİ VE MEZHEP İMAMLARININ ANLAYIŞLARI

Year 2014, Issue: 60, 415 - 448, 31.08.2014

Necla Yasdıman Demirdöven

Abstract

Cahiliye devrindeki kadın anlayışını, devrim denebilecek haklarla, alt üst eden ve kadına
yepyeni bir statü kazandıran İslâm, daha sonra Hz. Peygamber dönemindeki çizgisini sürdürememiş
ve geriye dönüş başlamıştır. Bunun en büyük sebeplerinden birisi, sahih olmayan rivayetler,
bu rivayetlere bina edilen hükümler ve bilerek ya da bilmeyerek ayet ve sahih hadisleri gözardı
eden veya onları görgü/birikimleri doğrultusunda, örfe/atalar dinine göre, yorumlayan “insan
unsuru”dur. İnsan unsurunun müdahil olduğu her şey sorgulanmaya açık ama kutsallaştırılmaya
kapalıdır.
Bugünün İslam bilginlerinin ve özellikle de hadis âlimlerinin üzerine düşen en büyük görev
bu dinin temel kaynaklarında yer alan rivayet ve hükümleri bir kez daha gözden geçirerek sağlam
ve sakim olanı birbirinden ayırmaktır. İşte bu çalışma İslam hukukunda sözü geçen bazı mezheplerin
(özellikle ehl-i sünnetin dört mezhebinin) delil olmak üzere kullandıkları, evli kadınların ihtiyaçları
dolayısıyla dışarı çıkma iznini kısıtlayan hatta yok eden bazı rivayetlerin muhaddislere
göre tahlilini ele almaktadır.

Keywords

Kadın, İzin isteme, Evden Dışarı çıkış, Nafaka, Nüşuz

References

• ABD B. HUMEYD, Ebu Muhammed Abdurrahman b. Humeyd el-Keşşî (ö.249/863), el- Müntehâb min Müsnedi Abd b. Humeyd, (Thk. Subhî el-Bedrî, Mahmûd Muhammed es-Sa’îdî), Mektebetü’s-Sünne, Kahire, 1408/1998.
• ABDERÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Yusuf b. Ebi’l-Kâsım el-Abderî (Mevvâk) (ö.897/1486), et-Tâcu ve’l-İklîl, I-VI, Dâru’l-Fikr, 2. Baskı, Beyrut, 1398.
• ABDÜRREZZAK, Ebûbekr Abdü’r-Rezzak b. Hemmâm es-San’ânî (ö.211/826), el-Musannaf, I-XI, (Thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Beyrut, 1403.
• ACLÛNÎ, İsmâîl b. Muhammed (ö.1162/1748), Keşfü’l-Hafâ ve Müzîlu’l-İlbâs amme’ştehera mine’l-Ehâdîsi alâ Elsineti’n-Nâs, I-II, (Thk. Ahmet el-Kalâş), Müessesetü’r-Risâle, 4. baskı, Beyrut, 1405.
• AHMED B. HANBEL, Ebû Abdillah Ahmed b. Muhammed (ö.241/855), Müsned, I-VI, Müessesetü Kurtuba, Mısır, t.y.
• ----------, Kitâbu’l-İlel ve Ma’rifetü’r-Rical, I-IV, el-Mektebü’l-İslâmiyy, Dâru’l-Hânî, Beyrut, Riyad, 1408/1988.
• AKDEMİR, Salih, “Tarih Boyunca ve Kur’an-ı Kerim’de Kadın”, İslâmî Araştırmalar: Kadın Özel Sayısı, C.V, S.: 4, Ankara, Ekim 1991.
• AKLE, Muhammed, Nizamu’l-Üsre fi’l-İslâm, I-III, Mektebetü’r-Risâleti’l-Hadîsiyye, 2. baskı, Ürdün Amman, 1411.
• AKTAŞ, Cihan, “Kadının Toplumsallaşması ve Fitne”, İslâmî Araştırmalar: Kadın Özel Sayısı, C.V, S.: 4, Ankara, Ekim 1991.
• ALBÂNÎ, Muhammed Nâsıru’d-Dîn, Daîfu’t-Tergîb ve’t-Terhîb, Mektebetü’l-Meârif, Riyad, 1. Baskı, 1421.
• ATEŞ, Ali Osman, “Hz. Peygamber’in ve Çocuklarının İsimleri Hakkında Bazı İddiaların Değerlendirilmesi”, D.E.Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi, C.5, İzmir, 1989.
• ----------, Hadis Temelli Kalıp Yargılarda Kadın, Beyan Yayınları, İstanbul, 2000. AZÎMÂBÂDÎ, Ebu’t-Tayyib Muhammed Şemsü’l-Hakk (ö.1273/1857), Avnü’l-Ma’bûd Şerhu Süneni Ebî Dâvud, I-X, 2. baskı, Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye, Beyrut, BAĞDÂDÎ, el-Hatîb Ebû Bekr Ahmed b. Ali b. Sâbit (ö.463/1071), Muvaddıhu Evhâmi’l-Cem’i ve’t-Tefrîk, I-II, (Thk. Dr. Abdü’l-Mu’tî Emin Kal’acı), 1. baskı, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1407.
• BEHÛTÎ, Mansur b. Yunus b. İdris el-Behûtî (ö.1051/1641), Keşşâfu’l-Kınâ’ an Metni’lİknâ, I-VI, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1402.
• BEYHAKÎ, Ebûbekr Ahmed b. Hüseyn (ö.458/1066), es-Sünenü’l-Kübrâ, I-X, (Thk. Muhammed Abdü’l-Kadîr Atâ), Mektebetü Dâri’l-Ba’z, Mekketü’l-Mükerreme, 1414/1994.
• BUHÂRÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. İsmail (ö.256/870), Kitâbu’d-Duafâi’s-Sağîr, (Thk. Mahmud İbrahim Zâid), Dâru’l-Va’y, 1. baskı, Haleb, 1396.
• ----------, el-Câmiu’s-Sahîhu’l-Muhtasar, I-VIII, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• ----------, Kitâbu’t-Târîhu’l-Kebîr, I-VIII, (Thk. es-Seyyid Hâşim en-Nedvî), Dâru’l- Fikr, t.y.
• ----------, Kitâbu’t-Târîhu’s-Sağîr, I-II, (Thk. Mahmud İbrâhim Zâid), Dâru’l-Va’y, Mektebetü Dâri’t-Türâs, Haleb, 1. baskı, Kahire, t.y.
• el-BÜCEYRİMÎ, Süleyman b. Amr b. Muhammed el-Büceyrimî, Hâşiyetü’l-Büceyrimî, I-IV, el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Diyarbakır, Türkiye, t.y.
• CÛZCANİ, Ebû İshak İbrahim b. Yakub, el-Cûzecânî (ö.259/873), Ahvâlü’r-Ricâl, (Thk. Subhi el-Bedri es-Samerrâî), Müessesetür-Risâle, 1. baskı, Beyrut, 1405.
• DÂRAKUTNÎ, Ebu’l-Hasen Ali b. Ömer (ö.385/995), Sünen, I-IV, (Thk. es-Seyyid Abdullah Hâşim), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1386/1966.
• DÂRİMÎ, Ebû Muhammed Abdullah b. Abdurrahman (ö.255/868), Sünen, I-II, (Thk. Fevvaz Ahmed Zemrelî, Halid es-Seb’ el-İlmî), Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiy, Beyrut- 1407/1987.
• DERDÎR, Ebu’l-Berekât Ahmed b. Muhammed, eş-Şerhu’l-Kebîr alâ Muhtasari’l-Halil, I-IV, (Thk. Muhammed Alîş), Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
• DİMYÂTÎ, Ebûbekir es-Seyyid el-Bekrî b. es-Seyyid Muhammed Şatâ ed-Dimyâtî (ö.705/1305), İânetu’t-Tâlibîn, I-IV, Dâru’l-Fikr, Beyrut, t.y.
• EBÛ AVÂNE, Ya’kûb b. İshâk el-l-İsferâînî (ö.316/928), Müsned, I-V, (Thk. Eymen b. Ârif ed-Dimaşkî), Dâru’l-Ma’rife, 1. baskı, Beyrut, 1998.
• EBÛ DÂVÛD, Süleyman b. el-Eş’as es-Sicistânî (ö.275/888), Sünen, I-V, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• EBÛ YA’LÂ, Ahmed b. Ali b. el-Mevsılî (ö.308/920), Müsned, I-XIII, (Thk. Hüseyin Selim Esed), 1. baskı, Dâru’l-Me’mûn li’t-Türâs, Dımaşk, 1404/1984.
• EBU’L-MEHÂSİN, Yusuf b. Mûsâ el-Hanefî, el-Mu’tasar mine’l-Muhtasar min Müşkili’l-Asâr, I-II, Alemü’l-Kütüb, Mektebetü’l-Mütenebbî, Beyrut, Kâhire, t.y.
• GÖRMEZ, Mehmet, Sünnet ve Hadisin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu; Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, 1997.
• HÂKİM, et-Tirmizî, Ebû Abdillah Muhammed b. el-Hâkim (ö.318/930), Nevâdiru’l- Usûl fî Ehâdîsi’r-Rasûl, I-IV, (Thk. Abdurrahman Umeyre), Dâru’l-Ceyl, 1. baskı, Beyrut, 1992.
• HÂKİM, en-Neysâbûrî Ebû Abdillah Muhammed b. Abdillah (ö.405/1014), el-Müstedrek ale’s-Sahîhayn, I-IV, (Thk. Mustafa Abdü’l-Kâdir Atâ), Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut, 1411, 1990.
• el-HATTAB, Ebû Abdillah, Muhammed b. Abdurrahman el-Mağribî (ö.954/1547), Mevâhibu’l-Celîl, I-VI, Dâru’l-Fikr, 2. Baskı, Beyrut, 1398.
• el-HÂRİS B. EBÎ ÜSÂME (ö.286/899); Heysemî, Ebu’l-Hasen Nureddin Ali b. Ebi Bekr (ö.807/1405), Müsnedü’l-Hâris (Zevâidü’l-Heysemî), I-II, (Thk. Ahmed Salih), 1. baskı, Merkezü Hidmeti’s-Sünne ve’s-Sünneti’n-Nebeviyye, el-Medînetü’l- Münevvera, 1313/1992.
• HÂTEMÎ, Hüseyin, “Modern Mahrem ve İslâm’ın Kadına Bakışı”, İslâmî Araştırmalar: Kadın Özel Sayısı, C.V, S.: 4, Ank, Ekim 1991.
• HEYET, Mustafa, İbrâhim-ez-Zeyyât, Ahmet Hasan- Abdülkâdir, Ahmet- en-Neccâr, Muhammed Ali, el-Mu’cemü’l-Vasît, Çağrı Yayınları, İstanbul, 1960. HEYSEMÎ, Ebu’l-Hasen Nureddin Ali b. Ebi Bekr (ö.807/1405), Mecmeu’z-Zevâid ve Menbeu’l-Fevâid, I-X, Dâru’r-Riyâd li’t-Türâs, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyy, Beyrut- 1407.
• ----------, Mevâridu’z-Zam’ân, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, t.y. HUMEYDÎ, Ebûbekr Abdullah b. ez-Zübeyr (ö.219/834), el-Müsned, I-II, (Thk. Habîbu’r-Rahmân el-A’zamî), Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, Mektebetü’l-Mütenebbî, Beyrut, Kâhire, t.y.
• İBN ABDİLBER, Ebû Amr Yûsuf b. Abdilber en-Nemerî (ö.463/1071), et-Temhîd limâ fi’l-Muvatta’ mine’l-Meânî ve’l-Mesânîd, I-XXII, (Thk. Mustafa b. Ahmed el-Alevî, Muhammed Abdülkebîr el-Bükrâ), Vizâratü’l-Umûmi’l-Evkâf ve’şŞuûni’l- İslâmiyye, Mağrib, 1387.
• İBN ÂBİDÎN, Muhammed Emin b. Ömer (ö.1252/1836), Reddü’l-Muhtâr ala’d- Dürri’l-Muhtâr, I-VI, 2. baskı, Dâru’l-Fikr, Beyrut-1386.
• İBN ADÎ, Ebû Ahmed Abdullah el-Cürcânî (ö.365/976), el-Kâmil fî Duafâi’r-Ricâl, IVII, (Thk. Yahyâ Muhtâr Gazâvî), Dâru’l-Fikr, 3. baskı, Beyrut, 1409/1988. İBN EBÎ ŞEYBE, Ebûbekr Abdillah b. Muhammed (ö.235/849), el-Kitâbu’l-Musannaf
• fi’l-Ehâdîsi ve’l-Asâr, I-VII, (Thk. Kemal Yusuf el-Hût), Mektebetü’r-Rüşd, Riyad, 1409.
• İBN HACER, el-Askalânî Ebu’l-Fadl Şihâbuddîn Ahmed b. Ali b. Hacer (ö.852/1448), el-İsâbe fî Temyîzi’s-Sahâbe, I-VIII, Dâru’l-Ceyl, Beyrut, 1412/1992.
• ----------, Lisânu’l-Mizân, I-VII, el-Müessesetü’l-Alemiyye li’l-Matbûât, Beyrut, 1406/1986.
• ----------, el-Metâlibü’l-Âliye bi Zevâidi’l- Mesânîdi’s-Semâniye, (Thk. Ganîm b. Abbas b. Ganîm ve diğerleri), Dâru’l-Vatan, Riyad, 1. Baskı, h.1418.
• ALBÂNÎ, Muhammed Nâsıru’d-Din, Daîfu’l-Câmii’s-Sağîr ve Ziyâdetuhu (Thk., Züheyr eş-Şâviş), el-Mektebetü’l-İslamiyy, Beyrut, 2. baskı, h. 1408, 2730.
• İBN HAZM, Ebu Muhammed Ali b. Ahmed ez-Zâhirî (ö.456/1063), el-Muhallâ (bi’l- Asâr), I-XI, (Thk. Lecnetü İhyâ’it-Türâsi’l-Arabî), Dâru’l-Afâki’l-Cedîde, Beyrut- t.y.
• İBN HİBBAN, Ebû Hatim Muhammed b. Ahmed (ö.354/965), el-Mecrûhîn min’el-Muhaddisîne ve’d-Duafâ ve’l-Metrûkîn, I-III, (Thk. Mahmûd İbrâhim Zâhid), Dâru’l-Va’y, Haleb, 1396.
• ----------, Sahîhu İbn Hıbban bi Tertîbi İbn Bülbân, I-XVIII, (Thk. Şu’ayb el-Arnavut), Müessesetü’r-Risâle, 2. baskı, Beyrut, 1390/1970.
• ----------, Sikât, I-IX, (Thk. es-Seyyid Şerefüddîn Ahmed), 1. baskı, Dârü’l-Fikr, Beyrut, 1395/1975.
• İBN HUZEYME, Ebûbekr Muhammed b. İshak (ö.311/923), Sahîh, I-IV, (Thk. Dr. Muhammed Mustafa el-A’zamî), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, Beyrut, 1390/1970.
• İBN KUDÂME, Ebu Muhammed Abdullah b. Ahmed b. Kudâme el-Makdisî (ö.620/1223), el-Kâfî fî Fıkhi’l-İmâmi’l-Mübeccel Ahmed b. Hanbel, I-IV, (Thk. Züheyr eşŞâvîş), el-Mektebetü’l-İslâmiyye, 5.baskı, Beyrut, 1408.
• ----------, el-Muğni, I-X, 1. baskı, Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1405.
• İBN MÂCE, Ebû Abdillah Muhammed b. Yezid el-Kazvînî (ö.273/886), Sünen, I-II, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• İBN MANZÛR, Ebu’l-Fadl Cemâlüddin Muhammed b. Mükerrem b. Manzûr el-Afrîkıyye el-Mısriyye (ö.711/1311), Lisânü’l-‘Arab, I-XV, 1. baskı, Dâru Sâdir, Beyrut, t.y.
• İBN NÜCEYM, Zeyyin b. İbrâhim b. Muhammed b.Muhammed b. Bekr (ö.970/1562), el-Bahru’r-Râik, I,VII, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, t.y. İBN RÂHÛYE, İshak b. İbrâhîm b. Mahled (ö.238/852), Müsnedu İshak b. Râhûye, I-III, (Thk. Abdülgafûr b. Abdülhak), 1. Baskı, Mektebetü’l-İmân, Medînetü’l- Münevvera, 1412/1991.
• İBN RÜŞD, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö.595/1203), Bidâyetü’l- Müctehid ve Nihâyetü’l-Muktesıd, Dâru’l-fikr, Beyrut, t.y.
• İBNU’L-CA’D, Ebu’l-Hasen el-Cevherî, Ali b. el-Ca’d b. Ubeyd (ö.230/845), Müsnedu İbni’l-Ca’d, (Thk. Amir Ahmed Haydar), Müessesetu Nâdir, Beyrut, 1410/1990.
• İBNU’L-CÂRÛD, Ebû Muhammed Abdullah b. Ali (ö.307/919), el-Müntekâ mine’s- Süneni’l-Müsennede, (Thk. Abdullah Amr el-Bârûdî), Müessesetu’-l-Kitâbi’s- Sekafiyye, Beyrut-1408/1988.
• İBNU’L-CEVZÎ, Cemâlüddîn Ebu’l-Ferec Abdurrahmân el-Bağdâdî (ö.595/1203), ed- Duafâ ve’l-Metrûkîn, I-II, (Thk. Abdullah el-Kâdî), 1. baskı, Dâru’l-Kütübi’lİlmiyye, Beyrut, 1406.
• İBNU’L-HÜMÂM, Kemâlüddin Muhammed b. Abdilvâhid (ö.681/1282), Fethu’l-Kadîr, I-VII, 2. baskı, Dâru’l-fikr, Beyrut, t.y.
• İBNÜ’L-ESÎR, İzzüddîn Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed el-Cezerî (ö.606/1210), en- Nihâye fî Garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser, I-V, (Thk. Tâhir Ahmed ez-Zâvî, Mahmud Muhammed et-Tabâhî), Dâru’l-Fikr, Beyrut, 1399/1979.
• İSBEHÂNÎ, Ebû Nuaym, Ahmet b. Abdillah (ö.430/1039), Müsnedü’l-Müstahrec alâ Sahîhi’l-İmâmi Müslim, (I,IV), (Thk. Muhammed Hasan İsmâil eş-Şâfiî), I. baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1996.
• İslâmî Araştırmalar: Kadın Özel Sayısı, Ed. Mehmed S. Hatioğlu, C.V, S.4,1991. KARACABEY, Salih, “Hadislerin Metin Tenkidinde Fiili Sünnete Müracaatın Önemi Bağlamında Kadınların ve Çocukların Camiye Gitmeleri İle İlgili Hadislerin Değerlendirilmesi”, Uludağ Üniversitesi, İlahiyat Fakültesi Dergisi, Bursa, 2000, C. 9, s. 9, sf.267.
• KÂSÂNÎ, Alâuddîn Ebû Bekr b. Mes’ûd (ö.587/1191), Bedâiu’s-Sanâi’ fî Tertîbi’şŞerâi’, I-VII, Dâru’l-Kitâbi’l-Arabiyy, ikinci baskı, Beyrut, 1982.
• KEHHÂLE, Ömer Rıza, A’lâmu’n-Nisâ fî Alemeyi’l-Arabi ve’l-İslâm, 2.Baskı, Dimaşk, 1959,
• KIRBAŞOĞLU, Mehmet Hayri, “Kadın Konusunda Kur’ân’a yöneltilen Başlıca Eleştiriler”, İslâmî Araştırmalar: Kadın Özel Sayısı, C.V, S.4, Ankara, Ekim 1991.
• MA’LÛF, Levis, el-Müncid fi’l-Lüga, el-Matbaatü’l-Katolikiyye, Beyrut, 1980.
• MAKDİSÎ, Ziyâuddîn Ebu Abdillah Muhammed b. Abdi’l-Vâhid b. Ahmed el-Hanbelî (ö.643/1245), el-Ehâdîsü’l-Muhtâra, I-X, (Thk. Abdülmelik b. Abdillah b. Dehîş), Mektebetü’n-Nahdati’l-Hadîse, Mekke-1410.
• MÂLİK b. ENES, Ebû Abdillah (ö.179/795), el-Muvatta, I-II, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• MÜBÂREKPÛRÎ, Muhammed Abdurrahman b. Abdirrahîm (ö.1353/1934), Tuhfetü’l Ahvezî bi Şerhi Câmi’i-Tirmizî, I-X, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, t.y. MÜNÂVİ, Muhammed Abdirrauf el-Münâvî (ö.952-1031/), Feyzu’l-Kadîr Şerhu’l- Câmii’s-Sagîr, I-VI, el-Mektebetü’t-Ticâriyyetü’l-Kübrâ, 1. baskı, Mısır, 1356.
• MÜNZİRÎ, Ebû Muhammed Abdülazîm b. Abdi’l-kavî, el-Münzirî (ö.656/1258), et-Tergîb ve’t-Terhîb, I-IV, (Thk. İbrâhim Şemsüddin), 1. baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1417.
• MÜSLİM, Ebu’l-Huseyn Müslim b. Haccâc el-Kuşeyrî (ö.261/874), el-Câmiu’s-Sahîh, Thk. M. Fuad Abdülbâki, I-III, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları , 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• NESÂÎ, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb (ö.303/915), el-Müctebâ mine’s-Sünen (Sünenü’n-Nesâî), I-VIII, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• ----------, es-Sünenü’l-Kübrâ, I-VI, (Thk. Abdü’l-Gaffâr Süleyman el-Bindârî, Seyyid, Kesrevî Hasen), Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyye, I. baskı, Beyrut, 1411. OKİÇ, Tayyip, İslâmda Kadın Öğretimi, Ankara, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara,1984.
• SERAHSÎ, Şemsü’l-Eimme Ebûbekir Muhammed b. Ahmed b. Ebî Sehl (ö.483/1090), el-Mebsût, I-XXX, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1406.
• SIDDÎKÎ, Muhammed Zübeyr, Hadis Edebiyatı Tarihi, Ter.Yusuf Ziyâ Kavakçı, İstanbul, İrfan Yayınları, 1966.
• SİNBÂVÎ, Muhammed b. Muhammed b. Ahmed (ö.1232/1817), en-Nuhbetü’l-Behiyye fi’l-Ehâdîsi’l-Mekzûbe alâ hayri’l-Beriyye, (Thk. Züheyr eş-Şâvîş), el- Mektebü’l-İslâmiyy, Beyrut, t.y.
• ŞABAN, Zekiyyüdin, İslâm Hukuk İlminin Esasları (Ter. İbrahim Kâfi Dönmez), Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara, 1990.
• ŞÂFİ’Î, Ebû Abdillah Muhammed b. İdris (ö.204/819), İhtilâfu’l-Hadîs, (Thk. Amir Ahmet Haydar), 1. baskı, Müessesetü’l-Kütübi’s-Sakafiyye, Beyrut,1405-1985.
• ----------, Müsnedü’ş-Şâfi’î, Dâru’l-kitâbi’l-ilmiyye, Beyrut, t.y.
• ----------, es-Sünenü’l-Me’sûra, (Thk. Abdülmutî’ Emin Kal’acı), Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1406.
• ŞÎRÂZÎ, Ebu İshak İbrahim b. Ali b. Yusuf, el-Mühezzeb fî Fıkhi’l-İmâmi’ş-Şâfiiy, I-II, Dâru’l-fikr, Beyrut, t.y.
• ŞİRBÎNÎ, Muhammed, eş-Şerbînî el-Hatîb, Muğni’l-Muhtâc İlâ Ma’rifeti Meânî Elfâzı’l-Minhâc, I-IV, Dâru’l-fikr, Beyrut, t.y.
• TABERÂNÎ, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed (ö.360/970), el-Mu’cemu’l-Evsat, (IX),( Thk. Tarik b. Abdillah b. Muhammed, Abdü’l-Muhsin b. İbrâhim el-Hüseynî), Dâru’l-Harameyn, Kâhire, 1415.
• ----------, el-Mu’cemu’l-Kebir, (I-XX), Thk. Hamdi b. Abdilmecîd es-Selefî, II. baskı, Mektebetu’l-Ulûm ve’l-Hikem, Mevsıl, 1404/1983.
• TAYÂLİSÎ, Süleyman b. Ebî Dâvûd el-Fârisî (ö.204/819), Müsned, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, t.y.
• TİRMİZÎ, Ebû İsâ Muhammed b. İsa (ö.279/892), Sünen, I-V, Dâru Sahnûn ve Çağrı Yayınları, 2. baskı, İstanbul, 1413/1992.
• UĞUR, Mücteba, Ansiklopedik Hadis Terimleri Sözlüğü, Türkiye Diyânet Vakfı Yayınları, Ankara, 1992.
• UKAYLÎ, Ebû Câfer Muhammed b. Amr b. Mûsâ (ö.322/934), ed-Duâfâ’, (I-IV), (Thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acı), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut,1404/1984.
• ZEHEBÎ, Şemsüddin Ebu Abdillah Muhammed b. Ahmed b. Osman (ö.748/1347), Mîzânü’l-İ’tidâl fî Nakdi’r-Ricâl, I-VIII, (Thk. Eş-Şeyh Ali Muhammed Muavvız ve eş-Şeyh Adil Ahmed Abdülmevcud), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1. baskı, Beyrut, 1995.
• ----------, Siyeru A’lâmi’n-Nübelâ, I-XXIII, (Thk. Şuayb el-Arnavût, Muhammed Nuaym), Müessesetü’r-Risâle, 9.baskı, Beyrut, 1413.
• ----------, el-Muğnî fi’d-Duafâ, bir cilt, (Thk. Nurettin Itr)., b.y, t.y.
• ZEYDAN, Abdülkerim, el-Mufassal fî Ahkâmi’l-Mer’e ve’l-Beyti’l-Müslim fi’şŞerîati’l- İslâmiyye, I-XI, Beyrut, 1993.
• ZUHAYLÎ, Vehbe, İslâm Fıkhı Ansiklopedisi, Ter. Ahmet Efe, Beşir Eryarsoy; H. Fehmi Ulus; Abdurrahim Ural; Yunus Vehbi Yavuz; Nurettin Yıldız, Risale Yayınları, İstanbul, 1992.
• ZÜRKÂNÎ, Ebû Abdillah Muhammed b. Abdilbâkî b. Yusuf ez-Zürkânî (ö.1122/1710), Muhtasaru’l-Makâsidi’l-Hasene fî Beyâni Kesîrin mine’l-Ehâdîsi’l-Müştehira, (Thk. Muhammed es-Sabbağ), el-Mektebü’l-İslâmî, Beyrut, 1403.
• ----------, Şerhu’z-Zürkânî alâ Muvatta İmâm-ı Mâlik (Ebhecü’l-Mesâlik), (I-IV), Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, I.baskı, Beyrut, 1411.