ALEVİLİK ARAŞTIRMALARINDA SELF ORYANTALİST TUTUM

Year 2015, Issue: 62, 51 - 68, 30.04.2015

Hamit Aktürk

Abstract

1990 sonrasında Alevi yazını büyük bir patlama yapmıştır. Alevilik üzerine pek çok eser
kaleme alınmış, Alevilik gündemin en popüler konusu haline gelmiştir. Bu eserler, var olanı
tespit etmekten çok, olması gerekeni anlatmak ihtiyacı hissetmişlerdir. Bu amaçla her yazar
kendi kafasındaki Aleviliği, gerçek Alevilik olarak sunmuş ve Alevi tarihinden kendi savına
uygun örnekler aramıştır. Araştırmacılar bu çalışmalarında Geertz’in “model for” tanımına
uygun bir şekilde, Aleviliğin ne olduğunu anla(t)maya çalışırken aslında ne olması gerektiğinin
de sınırlarını çizmişlerdir. Oryantalist mantıkla, dünyayı batılı ve batılı olmayan şeklinde
dikotomik bir bakışla değerlendiren ve bu tavırlarıyla sömürgeciliğe meşruiyet kazandıran
Avrupalı araştırmacıların etnosentrik tavrı, Aleviliği yeniden tanımlamaya girişen aydınlar
tarafından benimsenmiş ve Alevilik tarihinde “eşitlikçiliğin, özgürlükçülüğün, paylaşımın,
akılcılığın, hümanizmin, laikliğin, kadın haklarının” izleri aranmıştır. Bin yıllık Alevi Bektaşi
geleneği ve felsefi mirası moda birkaç kavramın eleğinden geçirilmiş ve bu elekten geçebilenler
ancak gerçek Alevilik olarak sunulmuştur. Aleviliğin teolojik ve aşkın boyutu ihmal edilmiş,
Alevilik, bu yazarların elinde modern bir ideolojiye dönüştürülmüştür. Alevilik en moda
kavramlar yoluyla yüceltilirken, karşısına Sünnilik yerleştirilmiş ve ötekileştirilen Sünnilik
karikatürize edilerek Aleviliğin çağdaşlığı pekiştirtilmeye gayret edilmiştir.

Keywords

Alevilik, Modernite, Self Oryantalizm, Küreselleşme, Aydınlanma

References

• Aktaş, Ç. (2000). Toplumsal açıdan erenlerin ser çeşmesi Hacı Bektaş Veli. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi. Sayı: 14 Ankara. https://www.google. com.tr/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=4&cad=rja&uact=8&ved =0CD8QFjAD&url=http%3A%2F%2Fhbvdergisi.gazi.edu.tr%2Findex.php%2 FTKHBVD%2Farticle%2Fdownload%2F358%2F350&ei=7UdpU-WeLaSM7 AaMlICABw&usg=AFQjCNEPvxBnvNwuK_RFRtfNZZ5DvUvkoQ&bvm=b v.66111022,d.ZGU (Erişim Tarihi: 05.05. 2014)
• Aktı, Ü. (2008). Sosyolojik açıdan küreselleşme ve din. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İzmir.
• Aktürk, H. (2013). Toplumsal değişme ve Alevi dernekleri –adıyaman örneği-. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Kayseri Aydın, E. (2005). Aleviliği ne yapmalı. İstanbul: Nokta Kitap.
• Baumer, F. V. (2010). Aydınlanma. batıya yön veren metinler III. Der. Alev Alatlı. Çev. Kapadokya Meslek yüksek Okulu Çeviri Heyeti. İstanbul: Kapadokya Meslek Yüksek Okulu Yayınları
• Birdoğan, N (2006). Anadolu’nun gizli kültürü Alevilik. (5. Baskı), İstanbul: Kaynak Yayınları. Bulut, F. (2011). Ali’siz Alevilik. 4. Baskı. İstanbul: Berfin Yayınları.
• Çamuroğlu, R. (2010). Türkiye’de Alevi uyanışı, zıtlıklar. Alevi Kimliği (3. Baskı), Olsson, T., Özdalga, E., Raudvere, C., (Ed.), (Çev. Bilge Kurt Torun, Hayati Torun), Tarih Vakfı Yurt Yay., İstanbul, s. 104-112
• Çınar, E. (2008). Aleviliğin kökleri- Abdal Musa’nın sırrı. İstanbul: Kalkedon Yayınları. Çoruk, A. Ş. (2007). Oryantalizm üzerine notlar. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi. Cilt: IX . Sayı: 2. Afyonkarahisar s. 193-204
• Dierl, A. J. (1991). Anadolu Aleviliği, İstanbul: Ant Yayınları.
• Eyuboğlu, İ. Z. (2000). Anadolu uygarlığı. 3. Basım. İstanbul: Kabalcı Yayınevi
• Fığlalı, E. R. (1996). Türkiye’de Alevilik Bektaşilik (4. Baskı). Ankara: Selçuk Yayınları.
• Giddens, A. (Ths.). Modernitenin küreselleşmesi. Küreselleşme Temel Metinler, Bülbül, K. (Ed.), (Çev. Kudret Bülbül), Orion Kitabevi, Ankara, s. 157-168
• Hacı Bektaş-ı Veli (2006). Vilayetnâme menakıb-ı Hacı Bektaş-ı Veli, (3. Baskı), (Haz. Esat Korkmaz), İstanbul: Can Yayınları.
• Haeckel, E. (2010). Evrenin bilmecesi. Batı’ya yön veren metinler III. Der. Alev Alatlı. Çev. Kapadokya Meslek Yüksek Okulu Çeviri Heyeti. İstanbul: Kapadokya Meslek Yüksek Okulu Yayınları.
• Hanefi, H. (2007). Oryantalizmden Oksidentalizme. Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu. (Ed. Lütfi Sunar). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları. s. 79- 90
• Kaleli, L. (2000). Alevi kimliği ve Alevi örgütlenmesi. İstanbul: Can Yayınları Kaygusuz, İ. (1996). Görmediğim Tanrı’ya tapmam Alevilik Kızlbaşlık ve Materyalizm, İstanbul: Alev Yayınları.
• Keyman, E. F. (2007). Edward Said ve bir modernite eleştirisi olarak Oryantalizm. Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu. Sunar, L. (Ed.). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları. s. 119-130.
• Mardin, Ş. (2007). Edward Said Oryantalizm ve İslam çalışmaları. Uluslararası Oryantalizm Sempozyumu. (Ed. Lütfi Sunar). İstanbul: İstanbul Büyükşehir Belediyesi Kültür Müdürlüğü Yayınları. s. 9-12.