LEHCETÜ’L-LÜGAT’TE TIBBİ İSİMLER I (A – D)

Year 2019, Issue: 79, 157 - 194, 14.10.2019

H. Ahmet Kırkkılıç

Abstract

Lehcetü'l-Lügat şeyhülislam, musikişinas, besteci, müzik tarihçisi, âlim bir yazar ve şairdir. Müderrislik ve kadılıktan başlayarak, murahhaslık ve şeyhülislamlığa kadar çeşitli devlet görevlerinde bulunan Ebu İshakzade Esad Mehmed Efendi'nin önemli eserlerinden biridir. Eserde 3703 madde başı kelime mevcuttur. Bazı maddeler birkaç satırla anlatılırken bazıları sayfalarla devam etmektedir. Lehcetü'l-Lügat Türkçeden Arapça, Farsçaya hatta Türkçeden Türkçeye bir lügat özelliği de gösterir. Esad Efendinin bu bilinçli Türkçülük ve Türkçeciliği ona dil bilimi alanında da mümtaz bir yer ayırır. Çalışmada Lehcetü'l-Lügat'te tıp ilmine ait kelimeler olduğu gibi alınmış, madde başlığının ardından günümüzdeki tıbbi izahı ve maddenin Latince adı verilmiştir. Bunu takiben Lehcetü'l- Lügat'teki madde içeriği, maddenin günümüzde bilinen faydaları ve maddeye dair bir resim de maddeye dâhil edilmiştir. Çalışmada içerikte yer alan yalnızca tıbbi yararlar madde içinde bırakılmıştır. Alternatif tıbbın gündemde olduğu bir dönemde geçmişte yapılan tecrübeler doğrultusunda eserde yer alan bitki, hayvan, taş veya maddenin tıbbi yararlarının konuyla ilgilenenler açısından önem arz edeceği, dil çalışması yapanların, biyoloji, zooloji, kimyayla ilgilenenlerin de eserden faydalanacağı düşünülmektedir.

Keywords

Lehcetü, Esad Mehmed Efendi, Tıp, Şifalı Bitkiler, Alternatif Tıp.

References

• https://www.saglikaktuel.com/ bitki-ansiklopedisi-boga-dikeni-nedir-faydalari-nelerdir- 1488.htm, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/ bitki-ansiklopedisi-defne-nedir-faydalari-nelerdir-1514. htm, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/ bitki-ansiklopedisi-deve-tabani-nedir-faydalari-nelerdir- 1517.htm, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/ bitki-ansiklopedisi-kurtayagi-kurtpencesi-nedir-faydalari- nelerdir-1711.htm, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://vepida.com/ bildircin-nedir-/detail/?ID=TYLOW, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.ebitki.com/ index.php?hq=Artemisia%20vulgaris%20L.&gr=Latince
• http://www.genelsaglikbilgileri.com/agu-agaci-zakkum-agaci/, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.haber7.com/ genel-saglik/haber/734097-civit-brokoliden-65-kat-daha-etkili, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.haber7.com/ saglik/haber/2618822-asma-yapraginin-faydalari-nelerdir-han- gi-hastaliklara-iyi-gelir, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.haber7.com/saglik/haber/2666394-armutun-faydalari-nelerdir, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.hastalikvetedavisi.net/andiz-otu-nelere-iyi-gelir.html, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.hurriyet.com.tr/kelebek/saglik/ayvanin-faydalari-nelerdir-ayva-cayi-neye- iyi-gelir-40654319, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.milliyet.com.tr/at-kuyrugu-otu-nedir-at-kuyrugu-pembenar-detay-alter- natiftip-2058417/, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.milliyet.com.tr/baklanin-faydalari-nelerdir--pembenar-detay-saglik- libeslenme-2637075/, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.neolsunki.com/ 1282-Beze-Nedir.html, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.piramithaber.com/yasam/miski-amber-nedir-ve-nasil-elde-edilir-h12728. html, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.trakus.org/kods_bird/uye/?fsx=2fsdl17@d&tur=Atmaca, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.wikizero.biz/index.php?q=aHR0cHM6Ly90ci53aWtpcGVkaWEub3JnL3dp a2kvQXNsYW4, 25.03.2019’da alınmıştır.
• http://www.yasemin.com/saglik/haber/2617382-dutun-faydalari-neler-beyaz-ve-kara- dut-hakkinda-bilinmesi-gerekenler, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://bilgihanem.com/ ardic-agaci-nedir/, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://bilgili.web.tr/ balin-faydalari-ve-zararlari/, 25.03.2019’da alınmıştır.
• https://bitkilerin-faydalari.blogspot.com/2015/01/cedvarin-faydalari-ve-yararlari.html, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://kadinloji.com/ boy-otu-tohumu/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• h t t p s : / / p i x a b a y. c o m / t r / p h o t o s / a y % C 4 % B 1 k u l a % C 4 % 9 F % C 4 % B 1 - %C3%A7i%C3%A7ek-alp-bitkisi-1989905/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://tr.pinterest.com/ pin/542965298800295570/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://tr.wiktionary.org/wiki/%C3%A7il#Bilimsel_ad%C4%B1, 26.03.2019’da alınmış- tır.
• https://www.acil.net/ bogurtlenin-faydalari-nelerdir/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.acil.net/ corek-otunun-faydalari/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.aysetolga.com/ bademin-faydalari-nelerdir, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.bilgio.net/abanoz-agaci-nedir-faydalari-ve-kullanim-sekli-nedir/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.bilgiustam.com/amberbaris-bitkisinin-faydalari-nelerdir/,26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.cerezforum.net/konu/bok-bocegi-nedir-yetenekleri-nelerdir.156569/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.cnnturk.com/yasam/gokyuzunun-gercek-sahipleri-ucaktan-bile-yuksekte- ucuyorlar?page=1, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.doaks.org/resources/middle-east-garden-traditions/resources/historical-dic- tionary/historical-dictionary-of-ottoman-turkish-terms-for-gardens-and-garden- ing, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.dunyaatlasi.com/civa-hg-elementi-nedir-ozellikleri-faydalari-nelerdir/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.e-faydalari.com/ borulcenin-faydalari.html, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.faydalari.com/ adam-otunun-faydalari/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.jinekolognet.com/ bel-soguklugu.asp, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.n11.com/evcil-hayvan-urunleri/kus?q=aspur&&cid=601002&gclid=E AIaIQobChMImrSRwpm54gIVQeJ3Ch3INQaWEAAYBCAAEgJ01vD_ BwE&gclsrc=aw.ds, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.nedirnedemek.com/ b%C4%B1c%C4%B1lgan-ne-demek, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.nedir-tr.com/nedir-842-anlam%C4%B1-bakkam-a%C4%9Fac%C4%B1- haematoxylon-campechianum, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.nefisyemektarifleri.com/blog/anason-nedir-anasonun-faydalari-nelerdir- anason-yagi-ve-cayi/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.nefisyemektarifleri. com/ blog/coven-otu-nedir-nerede-yetisir-faydalari-nel- erdir/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.nefisyemektarifleri. com/blog/hashasin-faydalari-nelerdir/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.sabah.com.tr/ galeri/saglik/tam-bir-sifaci-karaciger-zarinda-biriken-toksin- leri-temizliyor, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.sabah.com.tr/saglik/2017/11/19/cilegin-faydalari-saymakla-bitmiyor, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-akcaagac-nedir-faydalari-nelerdir- 1467.htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-alic-nedir-faydalari-nelerdir-1476. htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-ayrik-otu-nedir-faydalari-nelerdir- 1477.htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/bitki-ansiklopedisi-baldiran-nedir-faydalari-nelerdir- 1479.htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.saglikaktuel.com/ bitki-ansiklopedisi-simsir-agaci-nedir-faydalari-nelerdir- 1646.htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.sifalibitkitedavisi.com/arpanin-faydalari-nelerdir.html, 26.03.2019’da alın- mıştır.
• https://www.sifalibitkitedavisi.com/baligin-faydalari-nelerdir.html, 26.03.2019’da alın- mıştır.
• https://www.sorhocam.com/konu.asp?sid=3832&coban-degnegi-otu.html, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.sozcu.com.tr/2018/saglik/cuzzam-lepra-hastaligi-nedir-cuzzam-hastaligi- nin-nedenleri-belirtileri-ve-tedavisi-oub2-2806212/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.sozcu.com.tr/2019/saglik/ciban-neden-cikar-belirtileri-ve-tedavisi-szcu2- 4686752/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.teknikturk.com.tr/ hasere-rehberi/ciyan/6
• https://www.yeniakit.com.tr/haber/cicek-hastaligi-nedir-cicek-hastaligi-nasil-gecer- 667113.html, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://www.youtube.com/ watch?v=r_qX0ghpleg, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://yandex.com.tr/gorsel/search?text=bebr%20nedir&stype=image&lr=10 3830&source=wiz&pos=0&img_url=https%3A%2F%2Fpbs.twimg. com%2Fmedia%2FDd_V-tyV4AE06Ea.jpg&rpt=simage, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://yandex.com.tr/search/text=boyunburan%20%E1%B8%B3u%C5%9Fu%20fayda lar%C4%B1&lr=103830&clid=2186621, 26.03.2019’da alınmıştır. https://yemek.com/ altin-otu/, 26.03.2019’da alınmıştır.
• https://yenikapihaber.com/dalak-otunun-faydalari-104406h.htm, 26.03.2019’da alınmıştır.
• Şeyhülislam Mehmed Esad Efendi, (1999). Lehcetü'l-Lügat. (haz. Kırkkılıç, H. A.), (1. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.