EVALUATION OF HEALTH EXPENDITURES OF COUNTRIES WITH FACTOR ANALYSIS

Year 2023, , 1196 - 1227, 30.05.2024

Pelin Zerecan Cemal Atakan

https://doi.org/10.21441/sosyalguvence.1469273

Abstract

This study focuses on “World Development Indicators for 2015” from the World Bank database. In the study conducted in 135 countries, the literature about the components determining the health expenditure was reviewed. Reference lists, targets, articles and theses which could be the source of the components were reviewed. It was intended to determine the variables that can provide parity with components in these resources. One criterion for determining the relevant variables is its relation with the current health expenditure variable per capita. The direction of relationship between the descriptive statistics of specified variables and the current health expenditure variable per capita are covered in the study. The quantity of the direction of relationship is also covered. In this study, 41 variables were used and the principal components explaining health expenditures were obtained by factoring method which is one of the most known techniques of multivariate statistical applications. The principal components obtained were examined in detail and based on these, the countrys’ rankings, general evaluations and map charts were created for each component separately. As a result of the analysis, countries are grouped by using various definitions of international organizations, organizations and unions in terms of components thought to explain health expenditures. Evaluations about the countries divided into groups in terms of components are presented and it is aimed to determine approximately similar countries in terms of components thought to explain health expenditure. As a result of the rankings; countries with similar structure by components and Turkey's ranking among the countries has become possible to observe.

Keywords

Multivariate Statistical Analysis, Factor Analysis, Principal Component Analysis, Health Expenditures of Countries, Per Capita Health Expenditure

ÜLKELERİN SAĞLIK HARCAMALARININ FAKTÖR ANALİZİ İLE DEĞERLENDİRİLMESİ

Abstract

Çalışmada Dünya Bankası veri bankasından 2015 yılına ait Dünya Kalkınma Göstergeleri üzerine yoğunlaşılmıştır. 135 ülke seçilerek yapılan çalışmada, sağlık harcamasını belirleyen bileşenlerle ilgili olarak literatürde taramalar yapılmış, bu tarama sonucunda bileşenlere kaynak olabilecek referans listeleri, hedefler, makale ve tezlerde yer alan bileşenlerle koşutluk sağlayabilecek değişkenlerin belirlenmesi amaçlanmıştır. İlgili değişkenlerin belirlenmesinin bir ölçütü de kişi başına cari sağlık harcaması değişkeni ile ilişkisidir. Belirlenen değişkenlerin betimleyici istatistikleri ve kişi başına cari sağlık harcaması değişkeni ile ilişki yönü ve niceliklerine yer verilmiştir. Çalışmada 41 adet değişken kullanılmış olup, çok değişkenli istatistik uygulamalarından en bilinen tekniklerden biri olan faktör belirleme metotu temel bileşenler yöntemi uygulanarak sağlık harcamasını açıklayan temel bileşenler elde edilmiştir. Elde edilen temel bileşenler detaylı biçimde incelenerek her bileşen için ayrı olmak üzere ülkelerin sıralamaları, genel değerlendirmeler ve harita grafikleri oluşturulmuştur. Analiz sonucunda sağlık harcamalarını açıkladığı düşünülen bileşenler bakımından ülkeler çeşitli uluslararası kuruluş, örgüt ve birlik tanımlarından yararlanılarak gruplandırılmıştır. Bileşenler bakımından gruplara ayrılan ülkeler ile ilgili değerlendirmeler ve açıklamalar sunulmuş olup, sağlık harcamasını açıkladığı düşünülen bileşenler bakımından benzer ülkelerin yaklaşık olarak belirlenmesi amaçlanmıştır. Yapılan sıralamalarda bileşenlere göre hangi ülkelerin benzer yapıya sahip olduğunu ve Türkiye’nin ülkeler arasındaki sıralamasını görmek mümkün hale gelmiştir.

Keywords

Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Faktör Analizi, Temel Bileşenler Yöntemi, Ülkelerin Sağlık Harcamaları, Kişi Başına Cari Sağlık Harcaması

References

• Alpar, R. 2013. Çok değişkenli istatistiksel yöntemler, Detay Yayıncılık, 277- 294, Ankara.
• Cura, S. 2012. Dünyada ve Türkiye’de sağlık sistemlerinin ve kamu sağlık harcamalarının etkinliği: karşılaştırmalı bir analiz, Doktora Tezi, Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, 5, Manisa.
• Gök, Senar, 2012. Sağlık harcamalarının Türkiye ve Avrupa Birliği uygulamaları açısından değerlendirilmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, 5-20, İzmir.
• Gözlü, M., & Tatlıdil, H. (2015). Türkiye’deki 81 İlin Kamu Tarafından Sunulan Sağlık Hizmetlerine Erişim Durumları. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(2), 145-165.
• Khanolkar, V., Khan, S.A. ve Gamba, M. 2010. An insight on health care expenditure, White Paper, https://www.usi.edu/media/3654761/Insight-on-Health-Care-1.pdf Erişim Tarihi: 01.01.2019
• Lord, J. 2013. EM Currencies: The Fragile Five. Morgan Stanley Research Report, 2013,https://www.morganstanley.com/institutional/research/pdf/FXPulse_20130801.pdf Erişim tarihi: 18.10.2019
• Loş, N.2016. Sağlık ekonomisi çerçevesinde sağlık hizmetleri ve sağlık harcamalarının karşılaştırmalı analizi: OECD ülkeleri ve Türkiye örneği, Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, 68, İstanbul.
• OECD, Health At a Glance, 2018. Web sitesi : https://www.oecd-ilibrary.org/social-issues-migration-health/health-at-a-glance-2017_health_glance-2017-en Erişim Tarihi: 15.02.2019
• Tıraş, H. H. 2018. Sağlık harcamaları ve ekonomik büyüme ilişkisi: panel nedensellik analizleri. Doktora Tezi, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, 32-52, Kahramanmaraş.
• Tosun, C. 2018. Türkiye’de sağlık harcamalarının belirleyicileri, Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Maliye Anabilim Dalı, 16-43, Ankara.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Sağlık Harcamaları İstatistikleri, 2015. Web sitesi: http://tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21527 Erişim Tarihi: 04.01.2019
• World Health Organization (WHO) 2018, Global Reference List of 100 Core Health Indicators. Web Sitesi: https://www.who.int/suggestions/faq/en/ Erişim Tarihi 17.12.2018
• Yılmaz, S. 2012. Türkiye’de sağlık harcamalarının ekonomik analizi ve OECD ülkeleriyle karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Anabilim Dalı, 25, Isparta.