Popüler Sufiyane Mevizeciliğin Sembolik Söylemi Fazîlet-nâme Örneği

Year 2016, Volume: 1 Issue: 2, 137 - 156, 31.12.2016

Aydın Kırman

https://doi.org/10.29110/soylemdergi.270282

Abstract

Edebî eseri uzun soluklu ve etkileyici
kılan özelliklerden biri onun ifade vasıtası olan dilin niteliğidir. Din
kültürü, felsefe ve bunlardan da beslenen pek çok öğreti, bazen edebî eser
kıvamında sembolik anlatım üzerinden kalıcı olmayı tercih eder. Bu durumda bir
öğretinin etki alanında bulunanların kendilerine özgü dil içi bir kavramlar
listesi ve dillerini oluşturmaları doğaldır. Üretim aşamasındaki bu zihnî
dizge, aynı zamanda popülerleşmek için farklı yorumlara ihtiyaç duyar. Bütün bunlar
için de mevcut birikimde referans sayılan ana kaynakların dil, üslup ve ifade
tecrübesi, bir yaygın eğitim modeli olarak taklit konusu olabilir. Bu çalışmada
Yemînî’nin Fazîlet-nâme’si örneği üzerinden popüler sufiyane
mevizeciliğin sembolik söylemi izlenerek kimin, neyi, nasıl ve niçin söz konusu
ettiğine dair değerlendirmeler ve bazı teklifler ele alınacaktır.

Keywords

Yemînî, Fazîlet-nâme, popüler sufiyane mevizecilik, sembolik söylem, ideolojik masal

The Symbolic Discourse of Popular Sufi Preaching The Example of Fazilet-Name

Abstract

  One of the features that make the literary
work impressive and long winded is quality of its language. Religious culture,
philosophy and many discipline which feed from these, sometimes prefer to be
permanent through symbolic discourse like literary work. In this case, it is
normal for the other disciplines which are in sphere of influence of any
discipline to make a specific and intra linguistic notions list and create a
unique language for themselves. At the same time, this psychical system which
is in progress, needs different interpretations to be popular. For all of this,
language, style and expression experience of main resources which are
considered as a reference in available accumulation, can be an imitation
subject as a universal education model. In this work, symbolic discourse of
popular sufi preaching will be followed on Fazîlet-nâme of Yemînî and
evaluations and some offers about who mention what, how and why will be
discussed.

Keywords

Yemînî, Fazîlet-nâme, popular sufi preaching, symbolic discourse, ideological tale

References

• ARPAGUŞ, Sâfi (2005/2). “Tasavvufta ‘Mantıku’t-tayr’, Mevlânâ’da Hz. Süleyman ve Kuşdili Tasavvuru”. M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Dergisi. 29. İstanbul: s. 121-135.
• AYVERDİ, İlhan (2011). Misalli Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: Kubbealtı. 2. baskı.
• BİLGEGİL, M. Kaya (1989). Edebiyat Bilgi ve Teorileri (Belâgât). İstanbul: Enderun. 2. baskı.
• CEYHAN, Semih (2007). “Remiz”. DİA. C. 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 558-560.
• DEMİREL, Şener (2012). “Sembol, Sembolik Dil ve Bu Bağlamda Mesnevî’nin İlk 18 Beytindeki Sembolik Unsurlar”. Turkish Studies International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Volume 7/3. Summer. Ankara: 915-947.
• DURMUŞ, İsmail (2007). “Remiz”. DİA. C. 34. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 556-558.
• GÖLPINARLI, Abdülbâki (1989). Hurûfîlik Metinleri Kataloğu. Ankara: AKDTYK Türk Tarih Kurumu Yayınları. 2. Baskı.
• KIRMAN, Aydın (2004). Yemînî’nin Fazîlet-nâme’si -Şekil ve Muhtevâ Tahlili-. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İzmir: Ege Üniversitesi. 67-97.
• KIRMAN, Aydın (2007). “Harnâme’yi Eski Türk Edebiyatı’ndan Okumak”. Değirmen (Eğitim, Düşünce ve Sanat Dergisi). Adapazarı: 19-29.
• KIRMAN, Aydın (2013). “Yemînî”. DİA. C. 43. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. 420-421.
• KIRMAN, Aydın (2016). “Yemînî’nin Fazîletnâme’si ve Nâbî’nin Hayriyye’sindeki Tarihî Olumsuz Tipler: Sufi ve Kadı”. Ölümünün 300. Yılında Nâbî’ye Armağan. Ankara: TDK Yayınları (Yayıma Haz.: İ. Çetin Derdiyok; H. Dilek Batislam). 117-135.
• KOÇAK, Süleyman (2009). “Kur’ân’da Mesellerle Anlatımın Eğitim Açısından Değeri”. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. Samsun: IX. S. 1. 188-215.
• LEVEND, Agâh Sırrı (1984). Divan Edebiyatı -Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar-. İstanbul: Enderun. 4. baskı.
• NOYAN, Bedri (1998). Bütün Yönleriyle Bektâşîlik ve Alevîlik. ?: Şahkulu Sultan Dergâhı-Ardıç Yayınları. C.1.
• OCAK, Ahmet Yaşar (1997). “İslâm, Tasavvuf ve Tarikatlar (Sosyal tarih perspektifinden bir bakış)”. Türkiye Günlüğü. Ankara: S. 45. 5-10.
• OCAK, Ahmet Yaşar (2000). Alevî ve Bektaşî İnançlarının İslâm Öncesi Temelleri. İstanbul: İletişim Yayınları. 2. baskı.
• RIEU, Charles (1888). Catalogue of The Turkish Manuscripts in The British Museum. London.
• SÜMER, Faruk (2010). “Tahtacılar”. DİA. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı. C. 39. 436-437.
• TEPELİ, Yusuf (2002a). Derviş Muhammed Yemînî Fazîlet-nâme I (Giriş-İnceleme-Metin). Ankara: AKDTYK Türk Dil Kurumu Yayınları. 504-509.
• TEPELİ, Yusuf (2002b). Derviş Muhammed Yemînî Fazîlet-nâme II (Gramatikal Dizin). Ankara: AKDTYK Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TEPELİ, Yusuf (2002b). Derviş Muhammed Yemînî Fazîlet-nâme II (Gramatikal Dizin). Ankara: AKDTYK Türk Dil Kurumu Yayınları.
• TULUM, Mertol (2013). Osmanlı Türkçesi Büyük El Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları. 1. baskı.
• YENİTERZİ, Emine (1993). Divan Şiirinde Na’t. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. 1. baskı.