Türkiye'de Eğitim ve Toplumsal Cinsiyet Perspektifi

Year 2024, Volume: 3 Issue: 1, 75 - 88, 08.08.2024

Emre Dalagan

Abstract

Toplumsal cinsiyet eşitliğinin olmadığı toplumlarda, başta eğitim olmak üzere toplumun her alanında kadınlar cinsiyetçi ayrılıklarda belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin yeniden üretiminde eğitim, belirleyici bir rol oynamaktadır Eğitim alanında toplumsal cinsiyet eşitsizliğini aşmak için ise ilk olarak kaliteli bir eğitim anlayışını benimsenmesi gerekmektedir. Türkiye'de eğitimde toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri konusu, özellikle kız çocuklarının eğitimine odaklanarak çeşitli politika ve programların hayata geçirilmesi gereken bir alan olarak önem taşımaktadır. Bu konuda atılan adımlar, kız çocuklarının okuma-yazma becerilerinin geliştirilmesi ve temel eğitimden başlayarak eğitimin her kademesinde kız çocuklarının okullaşma oranlarının artırılması hedeflerini içermektedir. Araştırma kapsamında Türkiye'deki kadınların eğitim durumuna ilişkin derinlemesine bir literatür taraması yapılmış bu durumun toplumsal cinsiyet üzerindeki etkilerinin değerlendirilmesi amaçlanmıştır. Araştırma sonucunda; Türkiye'de kadının eğitim sürecindeki yerine ilişkin elde edilen istatistiksel verilere dayanarak, Türkiye'de kadınların eğitim durumlarının çeşitli sosyo-kültürel ve çevresel faktörlerden kaynaklı olarak erkeklere oranla daha olumsuz seyrettiği tespit edilmiş ve diğer birçok alanda karşılaşılan eşitsizliklerin varlığını sürdürdüğü bilgisine ulaşılmıştır. Elde edilen veriler ışığında; toplumsal cinsiyet eşitliği konusunda eğitim ve farkındalık çalışmalarının yapılarak bireylerin, cinsiyetle ilgili ön yargılarının kırılması ve değiştirmesi için kamu kurum ve kuruluşlar aracılığıyla cinsiyet eşitliği konusundaki eğitim verilerek, genç nesiller bilinçlendirilmesi önerilmektedir.

Keywords

Toplumsal cinsiyet, Toplumsal cinsiyet eşitsizliği, Kadın ve eğitim, Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve eğitim

Education and Gender Perspective in Türkiye

Abstract

In societies where gender equality is not present, women are clearly exposed to sexist discrimination in every area of society, especially in education. Education plays a decisive role in the reproduction of gender inequality. In order to overcome gender inequality in the field of education, it is first necessary to adopt a quality education approach. The issue of gender inequalities in education in Turkey is important as an area where various policies and programs should be implemented, especially focusing on the education of girls. The steps taken in this regard include the development of girls' literacy skills and the increase in girls' schooling rates at every level of education, starting from basic education. Within the scope of the research, an in-depth literature review was conducted on the educational status of women in Turkey, and the aim was to evaluate the effects of this situation on gender. As a result of the research; Based on the statistical data obtained regarding the place of women in the education process in Turkey, it was determined that the educational status of women in Turkey is more negative compared to men due to various socio-cultural and environmental factors, and it was learned that the inequalities encountered in many other areas continue to exist. In the light of the data obtained; It is recommended that young generations be made aware by providing training on gender equality through public institutions and organizations in order to break and change individuals' gender-related prejudices by carrying out education and awareness activities on gender equality.

Keywords

Gender, Gender inequality, Women and education, Gender and education in Türkiye

References

• Ak, M. (2016). Toplumsal bir olgu olarak yoksulluk. Akademik Bakış Dergisi, 54, 296-306.
• Akyüz, Y. (1994). Türk eğitim tarihi (Başlangıçtan 1993'e). Kültür Koleji Yayınları
• Aydemir, S. (2019). Toplumsal cinsiyet eşitliğine duyarlı medya okuryazarlığı eğitiminin öğretmen adaylarının toplumsal cinsiyet eşitliğine ilişkin tutumlarına etkisi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Başar, F. ve Demirci, N. (2016). Toplumsal cinsiyet eşitsizliği ve şiddet. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(2), 41-52.
• Başerer-Berber, Z. B. (2021). Eğitimde toplumsal cinsiyet eşitsizliğini giderme yolları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 10(3), 1215-1223.
• Bhasin, K. (2003). Toplumsal cinsiyet “Bize yüklenen roller”. (Çeviren: K. Ay.). Kadın Dayanışma Vakfı Yayınları.
• Bingöl, O. (2014). Toplumsal cinsiyet olgusu ve Türkiye’de kadınlık. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(3), 108-114. https://doi.org/10.18493/kmusekad.36760.
• Chaudhry, I. S. ve Rahman, S. (2009). The impact of gender inequality in education on rural poverty in Pakistan: An empirical analysis. European Journal of Economics, Finance and Administrative Sciences, 15(1), 174-188.
• Chisholm, L. ve McKinney, C. (2003). Reforms, innovations and approaches used to work with teachers to use them as change agents and facilitators of gender equality in 223 different countries: Strengths and limitations. EFA Global Monitoring Report 2003/4, The Leap to Equality.
• Cuberes, D. ve Teignier, M. (2014). Gender inequality and economic growth: A critical review. Journal of International Development, 26(2), 260-276.
• Çameli, T. (2008). Kız çocukların ilköğretime erişiminde Türkiye’den örnekler. Anne Çocuk Eğitim Vakfı Yayınları.
• Demiray, E. (2013). Uzaktan eğitim ve kadın eğitiminde uzaktan eğitimin önemi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(2), 155-168.
• Demirgöz-Bal, M. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(1), 15-28.
• Dilli, C. (2006). Zorunlu eğitim çağında bulunan kız çocuklarının okula gitmeme nedenleri (Şırnak ili örneği) [Yüksek Lisans Tezi]. Fırat Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Dollar, D. ve Gatti, R. (1999). Gender inequality, income, and growth: are good times good for women? (Vol. 1). Washington, DC: Development Research Group, The World Bank.
• Dökmen, Z. Y. (2021). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi.
• Düzel, Ö. Ü. B. (2022). Toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim. O. Tire ve E. Dikici (Ed.). Toplumsal cinsiyet ve sosyoloji (171-183). Eğitim Yayınevi.
• Ferreira, F. H. G. ve Gignoux, J. (2010). Eğitimde fırsat eşitsizliği: Türkiye örneği. DPT-Dünya Bankası Çalışma raporu. http://siteresources.worldbank.org/INTTURKEYINTURKISH/147254- 1269017398324/22764932/EgitimdeFirsatEsitsizligi.pdf.
• Gelişli T. (2014). Türkiye’de kadın eğitiminin bugünkü durumu. Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler E-Dergisi, 40, 1-20.
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. Kırmızı Yayınları.
• Gök, F. (1993). Türkiye’de eğitim ve kadınlar. Ş. Tekeli (Ed.). 1980’ler Türkiye’sinde kadın bakış açısından kadınlar (161-177). İletişim Yayınları.
• Grech, E., Pace, A., Mallia, T. A. ve Cuschieri, S. (2023). Gender inequality and sexual harassment: A reality in medical school in 2022?–a Malta single-centre study. Ethics, Medicine and Public Health, 27, 100888, 1-9.
• Gümüş, S. ve Gümüş, E. (2013). Achieving gender parity in primary school education in Türkiye via the campaign called “Haydi Kızlar Okula” (Girls, Let’s Go to School. Education, 38(167), 19-26.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, (2018). Kadının güçlenmesi strateji belgesi ve eylem planı 2018-2023. https://www.aile.gov.tr/ksgm/faaliyetler/projelerimiz/.
• Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü, (2023). Türkiye’de kadın. https://www.aile.gov.tr/media/142379/tu-rkiye-de-kadin-temmuz-23.pdf.
• Kaya, Ç. N. (2013). Türkiye’de toplumsal cinsiyet eşitliği ve eğitim. http://kizlarinegitimi. meb. gov. tr/KEP.
• Minibaş, T. (2004). İstanbul Kadın Kuruluşları Birliği, Yaşam boyu eğitim, yetişkin eğitimi ve öncelikle kadının eğitimi engeller ve çözüm önerileri. Beta Basım Yayım.
• Ombati, V. ve Ombati, M. (2012). Gender inequality in education in Sub-Saharan Africa. JWEE, (3-4), 114-136.
• Outhwaite, W. (2008). Modern toplumsal düşünce sözlüğü. İletişim Yayınları.
• Özaydınlık, K. (2014). Toplumsal cinsiyet temelinde Türkiye’de kadın ve eğitim. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, (33), 93-112.
• Özgen, Ö. ve Ufuk, H. (2000). Kırsal kesimde kadın eğitimi, TMMOB Ziraat Mühendisleri Odası Yayınları.
• Powell, G. N. ve Butterfield, D. A. (2003). Gender, gender identity, and aspirations to top management. Women in Management Review. 18. 1/2, 88 – 96.
• Saraç, S. (2013). Toplumsal cinsiyet. L. Gültekin, G. Güneş, C. Ertung ve A. Şimşek (Ed.). Toplumsal cinsiyet ve yansımaları (27-32). Atılım Üniversitesi Yayınları
• Sayer, (2011). Toplumsal cinsiyet eşitliğine erkeklerin katılımı [Uzmanlık Tezi]. T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü. https://www.aile.gov.tr/media/2533/handansayer.pdf.
• Sayılan, F. (2012). Toplumsal cinsiyet ve eğitim. Dipnot Yayınları.
• Schultz, T. P. (2002). Why governments should invest more to educate girls. World development, 30(2), 207-225.
• Seven, M. A. ve Engin, A. O. (2010). Türkiye’de kadının eğitimi alanındaki eşitsizlikler. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(1), 177-188.
• Subrahmanian, R. (2005). Eğitimde cinsiyet eşitliği: Tanımlar ve ölçümler. Uluslararası Eğitim Gelişimi Dergisi, 25 (4), 395-407.
• Sungurtekin Özkan, M. (2013). Erken yaşta evliliklerin önlenmesi konusunda yargının üstlenebileceği rol. Journal of Yaşar University, 8, 2177-2189.
• Şahin, S. (2021). Toplumsal cinsiyet bağlamında kadın eğitim yöneticilerinin karşılaştıkları sorunlar: Fenomenolojik araştırma [Yüksek Lisans Tezi], Akdeniz Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Şanlı, D. ve Öztürk, C. (2012). Annelerin çocuk yetiştirme tutumlarını etkileyen etmenlerin incelenmesi, Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 33, 31-48.
• Şimşek, H. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kadın üreme sağlığına etkisi: Türkiye örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 25(2), 119-126.
• T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, (2023). Milli Eğitim İstatistikleri 2022-2023. https://sgb.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2023_09/29151106_meb_istatistikleri_orgun_egitim_2022_2023.pdf.
• Tan, M. (2005). Yaşam boyu öğrenme ve toplumsal cinsiyet boyutunda kimi içermeleri.1.Yaşam Boyu Öğrenme Sempozyum Bildirileri ve Tartışmalar, Pegem A Yayınları.
• Terzioğlu S. (2007). Uluslararası hukukta azınlıklar ve anadilde eğitim hakkı. Alp Yayınevi.
• Toksöz, G., Özkazanç, A. ve Poyraz, B. (2001). Kadınlar, kalkınma ve sosyal adalet. Ankara Üniversitesi Kadın Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi.
• Toplumsal Cinsiyet ve Kadın Çalışmaları Araştırma Merkezi, (2022). Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve kadın algısı araştırması 2022. https://gender.khas.edu.tr/sites/gender.khas.edu.tr/files/inline-files/TTCKAA2022-5.pdf.
• TUİK Merkezi Dağıtım Sistemi, (2023a). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2022. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayal%C4%B1-N%C3%BCfus-Kay%C4%B1t-Sistemi-Sonu%C3%A7lar%C4%B1-2022-49685&dil=1.
• TUİK Merkezi Dağıtım Sistemi, (2023b). Ulusal Eğitim İstatistikleri 2022. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=130&locale=tr.
• TUİK Merkezi Dağıtım Sistemi, (2023c). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları 2022. https://biruni.tuik.gov.tr/medas/?kn=95&locale=tr.
• UNESCO (2013). Gender equality in education: Education sector technical notes. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000222121.
• UNESCO Institute for Lifelong Learning (2023). International review of education. Journal of lifelong learning, 69, 1-2. https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000386188.
• UNICEF (2003). Eğitimin toplumsal cinsiyet açısından incelenmesi: Türkiye raporu. https://www.unicef.org/turkiye/media/2496/file/ TURmedia_Egitimin%20Toplumsal%20Cinsiyet%20Acisindan%20Incelenmesi%202003.pdf.pdf.
• Unterhalter, E. ve Aikman, S. (2007). Practising gender equality in education. Oxfam.
• Üstün, İ. (2011). Toplumsal cinsiyet eşitliği hesaba katabiliyor muyuz? Uzerler Matbaacılık.
• Wharton, A. S. (2004). Gender inequality. Handbook of social problems: A Comparative international perspective, 156-170.
• Yalın, A., Levent, B., Eroğlu, Ç. Y., Cerrah, N. ve Sundur, Y. T. (2005). Haydi Kızlar Okula. MEB Yayınları.
• Yükseköğretim Kurulu, (2023). 2022-2023 Öğretim Yılı Yükseköğretim İstatistikleri. https://istatistik.yok.gov.tr/.