RADYASYONA BAĞLI RİSK FARKINDALIĞI ÖLÇEĞİ: METODOLOJİK BİR ÇALIŞMA

Yıl 2025, Cilt: 6 Sayı: 1, 113 - 128, 28.02.2025

Hatice Erdem , Ali Göde , Abdullah Dadak

https://doi.org/10.70813/ssd.1538091

Öz

Amaç: Bu araştırma, insanların çevrelerinde veya faaliyet gösterdikleri alanlarda radyasyonun potansiyel risklerine karşı sahip oldukları farkındalık düzeyini ölçebilecek bir araç geliştirmek amacıyla yapılmıştır. Geliştirilen ölçek, insanların günlük yaşamlarında karşılaştıkları radyasyon kaynaklarına karşı bilinç ve bilgi düzeylerini değerlendirme konusunda kapsamlı bir araç sunmaktadır.
Yöntem: Araştırmada anket yöntemi uygulanarak nicel araştırma desenine uygun şekilde, kolayda örneklem yöntemiyle veriler elde edilmiştir. Araştırma verileri için 1370 yetişkin birey araştırmaya dâhil edilmiştir. Araştırmanın verilerinin elde edilmesinde “Kişisel Bilgi Formu” ve “Radyasyona Bağlı Risk Farkındalığı Ölçeği” kullanılmıştır. Geliştirilen ölçeğin güvenirlik ve yapı geçerliliği analizleri yapılmıştır
Bulgular: Analizler sonucunda radyasyona bağlı risk farkındalığı ölçeğinin 24 madde ve 3 boyuttan oluşmakta ve yapı geçerliliği sonucunda kabul edilebilir uyum sahip olduğu tespit edilmiştir. Radyasyona bağlı risk farkındalığı ölçeği ve alt boyutlarının Cronbach Alpha değerlerinin 0.80-1.00 arasında yer alması ölçeğin yüksek derecede güvenirliğe sahip olduğunu göstermektedir.
Sonuç: Yapılan araştırma sonucunda radyasyona bağlı risk farkındalığı ölçeğinin insanların çevrelerinde veya faaliyet gösterdikleri alanlarda radyasyonun potansiyel risklerine karşı sahip oldukları farkındalık düzeyini belirlemek için araştırmalarda kullanılabilir.

Anahtar Kelimeler

Farkındalık, Ölçek Geliştirme, Radyasyon, Radyasyona Bağlı Risk, Sağlık

Etik Beyan

Araştırmada veri toplama formu uygulanmadan önce Hatay Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu'nun 04.04.2024 tarih ve 05 sayılı kararı ile etik kurul onayı alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Çalışmayı maddi olarak destekleyen kişi/kuruluş yoktur.

Teşekkür

Yok

RADIATION RISK AWARENESS SCALE: A METHODOLOGICAL STUDY

Öz

Purpose: The aim of this research was to develop a tool to measure people's awareness of the potential risks of radiation in their environment or in the areas where they operate. The developed scale provides a comprehensive tool for assessing people's level of awareness and knowledge of the radiation sources they encounter in their daily lives.
Methods: In the study, the survey method was applied and data were obtained by convenience sampling method in accordance with the quantitative research design. For the research data, 1370 adult individuals were included in the study. “Personal Information Form” and “Radiation Risk Awareness Scale” were used to obtain the data. Reliability and construct validity analyses of the developed scale were conducted
Results: As a result of the analyses, it was determined that the radiation-related risk awareness scale consists of 24 items and 3 dimensions and has an acceptable fit as a result of construct validity. The fact that the Cronbach Alpha values of the radiation-related risk awareness scale and its sub-dimensions are between 0.80-1.00 shows that the scale has a high degree of reliability.
Conclusion: As a result of the research, the radiation-related risk awareness scale can be used in research to determine the level of awareness that people have against the potential risks of radiation in their environment or in the areas where they operate.

Anahtar Kelimeler

Awareness, Scale Development, Radiation, Radiation-Related Risk, Health

Etik Beyan

Before applying the data collection form in the study, ethics committee approval was obtained with the Hatay Mustafa Kemal University Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Committee's decision dated 04.04.2024 and numbered 05.

Destekleyen Kurum

No support was received from any organization

Teşekkür

None

Kaynakça

• Abuzaid, M., Noorajan, Z., Elshami, W. & Ibham, M. (2024). "Monitoring Occupational Radiation Dose in Radiography Students: Implications for Safety and Training", Safety, 10(2), 1-9. https://doi.org/10.3390/safety10020035
• Allam, S.M.E., Algany, M.M.A. & Khider, Y.I.A. (2024). "Radiation safety compliance awareness among healthcare workers exposed to ionizing radiation", BMC Nursing, 23(1), 1-10. https://doi.org/10.1186/s12912-024-01858-4
• Alsubaie, F.H. & Abujamea, A.H. (2024). "Knowledge and Perception of Radiation Risk From Computed Tomography Scans Among Patients Attending an Emergency Department", Cureus, 16(1), e52687. https://doi.org/10.7759/cureus.52687
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2012). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri Spss Uygulamalı, Sakarya: Sakarya Kitabevi.
• Anad Mishal, A.R., Jabr, M.S. & Muhammad, Z.I. (2024). "Radiation: Types, Natural sources, and Industrial Sources", Current Clinical and Medical Education, 2(5), 89–94.
• Bhanudas, A., Kakileti, B., Reddy, M.L., Royal, A.A. & Bhavana, P. (2024). "Assessment of awareness of radiation protection and ALARA principles among radiography students", Journal of Cardiovascular Disease Research, 15(1), 2724–2730.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LİSREL uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Coşkun, R., Altunışık, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2017). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri SPSS uygulamalı, İstanbul: Sakarya Kitabevi.
• Elnari, M.A., Noor, J.A. & Yueniwati, Y. (2016). "Assessment the Awareness and Knowledge Level about Radiation Protection: An Empirical Study on the Radiology Professionals of the Radiology Departments, East Java Indonesia", International Refereed Journal of Engineering and Science (IRJES), 5(9), 34–40.
• Evans, K.M., Bodmer, J., Edwards, B., Levins, J., O’Meara, A., Ruhotina, M., Smith, R., Delaney, T., Hoffman-Contois, R., Boccuzzo, L., Hales, H. & Carney, J.K. (2015). "An Exploratory Analysis of Public Awareness and Perception of Ionizing Radiation and Guide to Public Health Practice in Vermont", Journal of Environmental and Public Health, 2015, 1–6. https://doi.org/10.1155/2015/476495
• Frush, D.P., Vassileva, J., Brambilla, M., Mahesh, M., Rehani, M., Samei, E., Applegate, K., Bourland, J., Ciraj-Bjenlac, O., Dahlstrom, D., Gershan, V., Gilligan, P., Godthelp, B., Hjemly, H., Kainberger, F., Mikhail-Lette, M., Holmberg, O., Paez, D., Schrandt, S., … Wakeford, R. (2024). "Recurrent medical imaging exposures for the care of patients: one way forward", European Radiology, 1–13. https://doi.org/10.1007/s00330-024-10659-x
• Ghanbari, M., Dehghanzadeh, R., Azmoon, P. & Bakhturidze, G. (2024). "Relationships among health, safety and environment (HSE) factors and the radiation received and incidence of cancer among the radiologic technologists", Biosocial Health Journal, 1(1), 47–52. https://doi.org/10.34172/bshj.8
• Grove, S.K., Burns, N. & Gray, J. (2012). The practice of nursing research: Appraisal, synthesis, and generation of evidence. Elsevier Health Sciences.
• Hooper, D., Coughlan, J. & Mullen, M.R. (2008). "Structural equation modelling: Guidelines for determining model fit", Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53–60.
• Hudzietzová, J. & Sabol, J. (2014). "Education of the public about radiation protection", International Research Journal of Public and Environmental Health, 11(1), 132–139.
• International Commission on Non-Ionizing Radiation Protection. (2020). "Principles for Non-Ionizing Radiation Protection", Health Physics, 118(5), 477–482. https://doi.org/10.1097/HP.0000000000001252
• Kalaycı, Ş. (2017). Spss Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik Teknikleri, Dinamik Akademi. Kim, O., Kim, M.S., Jang, H. J., Lee, H., Kang, Y., Pang, Y. & Jung, H. (2018). "Radiation safety education and compliance with safety procedures—The Korea Nurses’ Health Study, Journal of Clinical Nursing, 27(13–14), 2650–2660. https://doi.org/10.1111/jocn.14338
• Lee, Y., Choi, Y.Y., Yang, M., Jin, Y.W. & Seong, K.M. (2021). "Risk perception of radiation emergency medical staff on low-dose radiation exposure: Knowledge is a critical factor", Journal of Environmental Radioactivity, 227, 1–6. https://doi.org/10.1016/j.jenvrad.2020.106502
• Meydan, C.H. & Şeşen, H. (2015). Yapısal eşitlik modellemesi - AMOS uygulamaları, Ankara: Dertay Yayıncılık.
• Munro, B.H. (2005). Statistical methods for health care research, Lippincott Williams & Wilkins.
• Özdamar, K. (2017). Ölçek ve Test Geliştirme Yapısal Eşitlik Modellemesi IBM SPSS, IBM SPSS AMOS ve MINITAB Uygulamalı, Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• Ribeiro, A., Husson, O., Drey, N., Murray, I., May, K., Thurston, J. & Oyen, W. (2020). "Ionising radiation exposure from medical imaging – A review of Patient’s (un) awareness", Radiography, 26(2), e25–e30. https://doi.org/10.1016/j.radi.2019.10.002
• Rose, A., Peters, N., Shea, J.A. & Armstrong, K. (2004). "Development and testing of the health care system distrust scale", Journal of General Internal Medicine, 19(1), 57–63. https://doi.org/10.1111/J.1525-1497.2004.21146.X
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenilirlik ve geçerlilik, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Shafiq, P. & Mehmood, Y. (2024). "Awareness of Radiation Hazards and Knowledge About Radiation Protection Among Medical Students at the Northern Border University, Arar", Cureus, 16(3), 1–10. https://doi.org/10.7759/cureus.55484
• Şimşek, O.F. (2007). Yapisal esitlik modellemesine giris: Temel ilkeler ve LISREL uygulamalari, İstanbul: Ekinoks Yayınevi.
• Singh, N., Mohacsy, A., Connell, D.A. & Schneider, M.E. (2017). "A snapshot of patients’ awareness of radiation dose and risks associated with medical imaging examinations at an Australian radiology clinic", Radiography, 23(2), 94–102. https://doi.org/10.1016/j.radi.2016.10.011
• Tabachnick, B.G. & Fidell, L.S. (2013). Using Multivariate Statistics, Boston: Pearson.
• TÜİK. (2022). Adrese dayalı nüfus kayıt sistemi sonuçları, 2021. Türkiye İstatistik Kurumu, https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Adrese-Dayalı-Nüfus-Kayıt-Sistemi-Sonuçları-2021-45500&dil=1 (Erişim Tarihi: 02.06.2022).
• Uzunsakal, E. & Yıldız, D. (2018). "Alan Araştırmalarında Güvenilirlik Testlerinin Karşılaştırılması Ve Tarımsal Veriler Üzerine Bir Uygulama", Uygulamalı Sosyal Bilimler Dergisi, 2(1), 14–28.
• Wang, J. & Wang, X. (2019). Structural equation modeling: Applications using Mplus. John Wiley & Sons.
• Yaşlıoğlu, M.M. (2017). "Sosyal bilimlerde faktör analizi ve geçerlilik: Keşfedici ve doğrulayıcı faktör analizlerinin kullanılması", İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74–85.