Korku ile Tedbir Arasında Bir İhtilâli İzlemek: 1848 İhtilâli ve Osmanlı Hükümeti

Yıl 2016, Sayı: 38, 51 - 78, 25.08.2016

Levent Düzcü

Öz

Osmanlı’nın Avrupa’da meydana gelen 1848
İhtilâlini nasıl algıladığı, bu olayı nasıl değerlendirdiği, buna karşı ne gibi
tedbirler aldığı makalenin üzerinde durduğu asıl eksendir. Öncelikle Babıâli’nin,
bu ihtilâli Avrupa’daki hariciye görevlileri kanalıyla öğrendiği söylenebilir.
Bundan yola çıkarak Osmanlı hariciye bürokratlarının bu önemli Avrupa
ihtilâlini büyük bir fitne olayı olarak gördüklerini iddia edebiliriz. Burada
önemli olan husus, Osmanlı hariciye elitlerinin, ihtilâli, cumhuriyet ve
sosyalist kavramları ile değerlendirmeleridir. Avrupa siyasetine dair bu
kavramlar ilk defa Osmanlılar tarafından ihtilâl çerçevesinde ele alınmakta ve
değerlendirmeye tâbi tutulmaktadır. Dolayısıyla olay, Osmanlı Devleti’ni
doğrudan tehdit eden bir dış hadise olarak görülmekte ve bu şekilde karşımıza
çıkmaktadır. Babıâli, bu olayı her ne kadar bir dış hadise olarak görse de,
olayın, kendi ülkesindeki Hristiyan halk üzerine nüfuz etmesinden ciddi şekilde
endişelenmekteydi. Özellikle de Balkanlar’da ve adalarda yaşayan Hristiyan
Rumlar öncelikli olarak ihtilâlin etki alanına girmekteydi. Bundan ötürü de
askerî ve siyasî tedbirler almak hükümetin attığı önemli adımlar olarak öne
çıkmıştı.

Anahtar Kelimeler

1848 İhtilâli, Osmanlı, Liberal, Milliyetçilik, Sosyalizm

Kaynakça

• Arşiv Kayıtları
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi (BOA),
• Sadâret Divan Kalemi (A.DVN), 36-62.
• Sadâret Mektûbi Kalemi (A.MKT), 123-82, 120-75, 122-79, 123-6, 160-15, 121-5,124-42, 123- 95, 123-69, 17-16.
• Sadâret Mektûbi-Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM), 17-16.
• Hâriciye Siyasî (HR.SYS), 204-4.
• İrade-Hâriciye (İ.HR), 2100, 2108, 2156, 2200, 2229, 2266.
• İrade Mesâil-i Mühimme(İ.MSM), 746, 1964, 1937, 1926, 1941, 1965, 1943, 1940 2- Literatür
• AHMED LÜTFİ EFENDİ, Vak’anüvis Ahmed Lütfi Efendi Tarihi, (çev. Yücel Demirel), c. VIII, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1999.
• AKBULUT, İlhan, “İslam Hukukunda Suçlar ve Cezalar”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. LII, S. 1, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Ankara 2003, s. 178-179.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasî Tarihi, TTK, Ankara 1997.
• BÉRÉNGER, Jean, A History of the Habsburg Empire 1700-1918, Trans. by C. A. Simpson, Addison Wesley Longman, U.K 1997.
• BOLAT, Bengül Salman, “Fransız İnkılabı’nın Türk Modernleşme Sürecine Etkileri”, Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, c. VI, S. 1, Kırşehir 2005, s. 149-167.
• BÜYÜK, Saadet, Michał Czajkowski (Sadık Pasha) and His Cossack Cavalry Regiment, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Bilkent Üniversitesi, Ankara 2013.
• FEYZİOĞLU, Hamiyet Sezer, “1848 İhtilâlleri Sırasında Osmanlı Devleti'nin Balkanlar ve Adalar’da Aldığı Önlemler”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, c. XXV, S. 39, Ankara 2006, s. 51.
• GÜMÜŞ, Musa, “Mehmed Sadık Paşa (Michal Czajkowski) ve Osmanlı Devleti’nde Kazak Süvarî Alayı”, Turkish Studies, Vol. 5/3, 2010, s. 1364-1365.
• HAHN, Hans Joachim, The 1848 Revolutions in German-Speaking Europe, Routledge, London and New York 2001.
• HANİOĞLU, Şükrü, Osmanlı İttihad ve Terakki Cemiyeti ve Jön Türklük, İletişim Yayınları, İstanbul 1989.
• HOBSBAWM, Eric, Devrim Çağı, (çev. Mustafa Sina Şener), Dost Yayınevi, Ankara 2012.
• HOBSBAWM, Eric, Sermaye Çağı, Dost Yayınevi, Ankara 2012.
• JONES, Peter, The 1848 Revolutions, Routledge, London and New York 2013.
• KARADAĞ, Cafer Tayyar, “Alman Federalizminin Tarihsel Süreçteki Gelişimi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. XIII, S. 2, Manisa, Haziran 2015, s. 125-126.
• KARADOĞAN, Umut C., “XIX. Yüzyıl Avrupa’sında Yaşanan İhtilâl Hareketleri ve Bu İhtilâllerin Osmanlı Devleti ile Türkiye Cumhuriyeti’ne Etkileri”, Akademik Bakış Dergisi, Türk Dünyası Kırgız-Türk Sosyal Bilimler Enstitüsü, Celalabat-Kırgızistan, S. 35, Mart-Nisan 2013, s. 3-4.
• KARASU, Cezmi, “1848 İhtilâllerinin Osmanlılar Tarafından Algılanışı”, Yeni Türkiye, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 2000, s. 234.
• KONAN, Belkıs, “İnsan Hakları ve Temel Özgürlükler Açısından Osmanlı Devletine Bakış”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, c. XV, S. 4, Ankara 2011, s. 275-276.
• KÖPRÜLÜ, Orhan F., “Keçecizade Fuad Paşa”, TDVİA, c. XIII, Ankara 1993, s. 202.
• KÜTÜKOĞLU, Mübahat, “Mürur Tezkiresi”, TDVİA, c. XXXII, Ankara 2006, s. 60.
• LEE, Stephten J., Avrupa Tarihinden Kesitler, 1789-1980, (çev. Savaş Aktur), Dost Kitapevi, Ankara 2002.
• ROBERTSON, Priscilla, Revolutions of 1848, A Social History, Princeton University Press, Princeton, New Jersey 1967.
• SAYDAM, Abdullah, “Osmanlıların Siyasî İlticalara Bakışı”, Belleten, c. LXI, S. 231, TTK, Ankara, Ağustos 1997, s. 362-385.
• SPERBER, Jonathan, The European Revolutions,1848-1851, Cambridge University, U.K 2005.
• STRANDMANN, Hartmut Pogge von, “ The German Revolutions of 1848-1850 and the Sonderweg of Mecklengburg”, The Revolutions in Europe, 1848-1849, From Reform to Reaction, (ed. R. J. W. Evans), Oxford University Press, Oxford, New York 2002, s. 99-134.
• TURAN, Namık Sinan, “Osmanlı Diplomasisinde Batı İmgesinin Değişimi ve Elçilerin Etkisi (18. ve 19. Yüzyıllar)”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, c. V, S. 2, Edirne 2004, s. 80.
• UÇAROL, Rifat, Siyasî Tarih, Der Yayınları, İstanbul 2013.