Keşan’da Bir Kültür Mirası: Eski Hamam

Year 2020, Issue: 43, 310 - 326, 01.02.2020

Murat Karademir

Abstract

1361 yılında Sultan I. Murad tarafından fethedilen Edirne, İstanbul’un fethine kadar Osmanlı Devleti’ne başkentlik yapmıştır. Başkent olduktan sonra kentin imarına önem verilmiş ve kentte pek çok eser inşa edilmiştir. Bünyesinde barındırdığı şaheserlerle Osmanlı Devleti tarihindeki yerini alan Edirne ve yöresi, anıtsal mimarisi ile dikkat çeken bir yerleşim yeri olmuştur. Bu mimarinin içinde su yapıları ayrı bir yer tutmaktadır. Türklerin temizliğe verdiği önem ve İslam dini hükümleri çerçevesinde kent merkezinde ve çevresinde pek çok su yapısı inşa edilmiştir. Bu yapılar içinde hamamlar kent tarihi ve kent dokusunun gelişmesinde bizlere önemli bilgiler vermektedir.Edirne kentinin güneyinde ve aynı zamanda Çanakkale Boğazı güzergâhında yer alan Keşan, günümüze ulaşan iki önemli hamam yapısıyla dikkat çeker. Bu hamamlardan her ikisi de bugün ilçe merkezindedir. Hamamlardan daha büyük boyutlu olan ve asıl konumuzu oluşturan Eski Hamam, daha önce yazılı belgelerle yayınlanmamış olup ilk kez bu çalışma ile bilim dünyasına tanıtılacaktır.Bu çalışmada Edirne’nin Keşan ilçesinde bulunan ve daha önce arşiv belgelerinde de adına rastlamadığımız bir hamam yapısını malzeme, plan, mimari ve süsleme özellikleri açısından değerlendirerek Türk hamam mimarisi içindeki yerini belirlemeye çalışacağız. Ayrıca yapının tarihlendirilmesine üzerine kısa bir değerlendirme yapılacaktır.

Keywords

Keşan, Hamam, Su Yapıları, Osmanlı Mimarisi

A Cultural Heritage in Kesan: Old Bath

Abstract

Edirne, which was conquered by Sultan Murad I in 1361, served as the capital of the Ottoman Empire until the conquest of Istanbul. After being a capital city, it was given a priority to the city reconstruction and many structures were built in the city. Edirne and its region, which takes its place in the history of the Ottoman Empire with the masterpieces it contains, is a remarkable settlement with its monumental architecture. Water structures have a special place in this architecture. Many water structures were built in and around the city center within the framework of religious principles of Islam and taking account the importance given to cleaning by the Turks. Within these buildings, the baths give us important information in the development of the city's history and urban texture. We learn from the written documents that numerous bath structures were built in the around the city center during the Ottoman Empire, especially in the capital years. However, with the capital being Istanbul, the city did not lose its importance, so many baths were built in various parts of the city by important statesmen and wealthy people, especially the Sultans. Among these baths, public baths attract attention. An important part of these structures, which were built by considering the current structure and necessity of the city, is still standing. The baths built are important not only in the city center but also in rural settlements close to the city. Kesan, which is the biggest district of Edirne today, is at the top of these settlements. Keşan, which is located in the south of Edirne and on the route of the Dardanelles the Hellespont , attracts attention with its two important bath structures that survived to the present day. Both of these baths are in the county center today. The Old Bath, which is larger in size than the other Turkish baths and constitutes our main topic, has not been published in written documents before and will be introduced to the scientific world with this study for the first time. The Old Bath, which is known by the local people for its different names since its bani and construction date is unknown, has the feature of being the largest bath structure of the district. The building, which is understood to be built with a simpler understanding than the buildings in the center in terms of its design and decoration features, takes its place in the Ottoman bath architecture with its domed design, building materials and sections. In this study, we will evaluate a Turkish bath architecture in Keşan County of Edirne, which we have not seen in wrtitten documents before, in terms of materials, plan, architecture and decoration features and we will try to determine its place in Turkish Bath architecture. In addition, a short evaluation will be made on the dating of the structure

Keywords

Keşan, Bath, Water Structures, Ottoman Architecture

References

• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya/ Gömlek: 146/7288
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), Dosya/ Gömlek: 14/ 654 Araştırmalar
• Acar, T. (2012). “Urla Hersekzade Ahmet Paşa Hamamı’nın Araştırma Kazısı Sonrasında Rölöve- Restitüsyon- Restorasyon Yaklaşımı”, Tarih Okulu Dergisi, sayı: 12, s. 129-153.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mimarisinde Çelebi ve II. Sultan Murat Devri (1403-1451), C. 2, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1972.
• Ayverdi, Ekrem Hakkı. Osmanlı Mimarisinde Fatih Devri, C. 4, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1974.
• Badi, Ahmet. Rıyaz-ı Belde-i Edirne, Edirne Şehir Bahçeleri, Çev.: R. Kazancıgil, C. 1, İstanbul, Edirne Valiliği Yayınları, 2000.
• Baş, A. (1997). “Eskipazar’daki Türk Devri Yapıları”, Selçuk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Dergisi, sayı: 11, s. 99-120.
• Beşbaş, Nermin- Denizli, Hikmet. Türkiye’de Vakıf Abideler ve Eski Eserler, C. 3, Ankara, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1983.
• Çakmak, Canan. Tire Hamamları, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 2002.
• Dinçer, Hilmi. Keşan Tarihi, Çorlu, Cem Yayınları, 2014.
• Doğan, Nermin Şaman. Isparta’da Selçuklu ve Beylikler Dönemi Mimarisi, Isparta, Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, 2008.
• Erat, B.( 1997). “Anadolu’da XIV. yüzyıl Türk hamam mimarisi”. Yayımlanmamış doktora tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Eravşar, Osman. Tokat Tarihi Su Yapıları ( Hamamlar), İstanbul, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2004.
• Erdoğan, M. (1978). “Osmanlı Devrinde Trakya Abidelerinde Yapılan İmar Çalışmaları”, Güneydoğu Avrupa Araştırmaları Dergisi, sayı: 6-7, s. 121-188
• Erken, S. (2006). “Edirne Hamamları”, Vakıflar Dergisi, sayı: 10, s. 403-419
• Evliya Çelebi. Seyahatname (Rumeli-Solkol ve Edirne), Haz. İ. Parmaksızoğlu, Ankara, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, 1984.
• Evliya Çelebi. Evliya Çelebi Seyahatnamesi, Haz.: S. A. Kahraman, C. 2, İstanbul, Yapı Kredi Yayınları, 2010.
• Eyice, S. (1960). “İznik’te Büyük Hamam ve Osmanlı Devri Hamamları Hakkında Bir Deneme”, Tarih Dergisi, 11 (15): 99-120
• Eyice, S. (1998). Hersekzâde Ahmed Paşa Camii. DİA (C. 17, ss. 237-238). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Gökbilgin, Tayyip. XV.- XVI. Asırlarda Edirne ve Paşa Livası, Vakıflar-Mülkler-Mukataalar, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları, 1952.
• Hibri, Abdurrahman. Enisü’l- Müsamirin, Edirne Tarihi 1360-1650, Çev.: R. Kazancıgil, İstanbul, Edirne Valiliği Yayınları, 1999.
• Karademir, M. (2012). “Keşan’da bir Osmanlı hatırası: Hersekzade Ahmed Paşa Camii”, Hersekzade Ahmed Paşa Camii Sempozyum Bildirileri Kitabı, Edirne, Turkey, 15 Nisan.
• Lowry, Healt Ward. Hersekzade Ahmed Paşa: Bir Osmanlı Devlet Adamının Meslek Hayatı ve Kurduğu Vakıflar, Çev.: M. A. Öztürk, İstanbul, Bahçeşehir Üniversitesi Yayınları, 2011.
• Meriç, R. M. (1963). “Edirne’nin Tarihi ve Mimari Eserleri Hakkında”, Türk Sanatı Tarihi Araştırma ve İncelemeleri, sayı: 1, s. 454-455
• Önge, Y. (1978). “Eski Türk Hamamlarında Aydınlatma”, Vakıflar Dergisi, sayı: 12, s. 130-132
• Önge, Y. (1988). Anadolu Türk Hamamları Hakkında Genel Bilgiler ve Mimar Koca Sinan’ın İnşa Ettiği Hamamlar. Mimarbaşı Koca Sinan Yaşadığı Çağ ve Eserleri (C. 1, ss. 403-412). İstanbul: Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Önge, Yılmaz. Anadolu’da XII- XIII. Yüzyıl Türk Hamamları, Ankara, Vakıflar Genel Müdürlüğü Yayınları, 1995.
• Özalp, İlhan. İlçemiz Keşan, Keşan, Tunardan Matbaası, 1973.
• Peremeci, Osman Nuri. Edirne Tarihi, İstanbul, Edirne ve Yöresi Eski Eserleri Sevenler Kurumu Yayınları, 1939.
• Simsar, Muhammed. The Waqfiyah of ’Ahmed Pasa, London, 1940.
• Süreyya Mehmed. Sicill-i Osmani, C. 2, İstanbul, Tarih Vakfı Yurt Yayınları, 1996.
• Tunca, Ayhan. Keşan, İstanbul, 2003.
• Turan, Ş. (1998). Hersekzâde Ahmed Paşa. DİA (C. 17, ss. 235-237). İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Yılancı, A. (2012). “Edirne’deki Osmanlı dönemi hamamları”. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sanat Tarihi Anabilim Dalı.
• Yüksel, İbrahim Aydın. Osmanlı Mimarisinde II. Bayezıd-Yavuz Selim Devri, C. 5, İstanbul, İstanbul Fetih Cemiyeti Yayınları, 1983.