An Opinion on the Name of Sanjar / Sandjar

Yıl 2023, Sayı: 60, 25 - 34, 20.12.2023

Cihan Piyadeoğlu

https://doi.org/10.21563/sutad.1405212

Öz

Studies of Seljukid History in Turkey started during the last period of Ottoman rule and continued progressively since the 1950s. However, some issues regarding this period have not been resolved yet. One of these issues is the usage preference of the name Sanjar/Sandjar. The name of the last sultan of the Great Seljuk was reflected differently in the usage preferences of historians. Just as a matter of fact, some historians used the name Sanjar, while others preferred Sandjar. There also are researchers who use both. Nevertheless, the spelling of the name is سنجر in all
Arabic and Persian sources that we have been able to examine. Sources highlight
two pieces of information about the naming. According to the first of these, Sultan
Malik-Shah named his son Sanjar, who was born near Sinjār, influenced by the
name of this city; and according to the other view, a naming derived from the verb
“sançmak”, which means to stab in Turkish vernacular. According to one
interpretation, the name that was originally Sandjar was transformed into Sanjar
by final-obstruent devoicing, and consequently, the form of Sanjar had been used
all along the subsequent investigations. This study intends to further evaluate the
name Sanjar/Sandjar, and lay emphasis on a new opinion.

Anahtar Kelimeler

Sanjar, Sandjar, Seljuks, Malik Shah.

Sencer / Sancar Adı Üzerine Bir Görüş

Öz

Türkiye’de Selçuklu Tarihi çalışmaları, Osmanlıların son döneminde başlamış, 1950’li yıllardan itibaren artarak devam etmiştir. Bununla birlikte bu döneme dair bazı meseleler henüz çözümlenebilmiş değildir. Bu meselelerden biri Sencer/Sancar adının kullanım tercihidir. Büyük Selçukluların son sultanının adı tarihçilerin kullanım tercihlerine farklı biçimde yansımıştır. Nitekim bazı tarihçiler bu ismi Sencer olarak verirken bazıları da Sancar şeklini tercih etmiştir. Hatta her ikisini kullanan araştırmacılar da bulunmaktadır. Ancak inceleyebilmiş olduğumuz tüm Arapça ve Farsça kaynaklarda ismin imlası سنجر şeklindedir .Kaynaklar, ismin verilişi hakkında iki bilgiyi öne çıkarmaktadır. İlk bilgiye göre Sultan Melikşah, Sincâr yakınlarında doğan oğlunun adını bu şehrin adından etkilenerek koymuş, diğer görüşe göre ise Türkçe saplamak anlamına gelen “sançmak” fiilinden türetilen bir isimlendirmede bulunmuştur. Yapılan bir yoruma göre ise aslında Sancar olan isim, ünsüz yumuşamasına uğrayarak Sencer’e dönüşmüş ve sonraki süreçte Sencer şekli kullanılagelmiştir. Bu çalışmada isim hakkında değerlendirmelerde bulunulacak ve yeni bir görüş üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Sencer, Sancar, Selçuklular, Melikşah.

Kaynakça

• Alptekin, C. (1971). Selçuklu paraları. Selçuklu Araştırmaları Dergisi, S. III, 435-591.
• Atâ Melîk Cuveynî (1355 hş.) Tarih-i cihângüşâ-yı Cüveynî. (A. Kazvinî, nşr.). Tahran.
• Atâ Melîk Cuveynî (2013). Tarih-i cihângüşâ. (M. Öztürk, çev.). Ankara: TTK Yay.
• Ateş, A. (1966). Prof. Dr. Osman Turan’ın yazısı dolayısı ile bir açıklama. Belleten, S. 119, 459-466.
• ‘Avfî (1375 hş.). Lübâbü’l-elbâb, (S. Nefîsî, nşr.). Tahran.
• Bosworth, C. E. (1986). Sandjar. (C. 9, p. 15-17), Encyclopaedia of Islam (Second Edition). Leyden.
• Burhân-ı kātı‘ (2000). (M. Öztürk, & D. Örs, ed.). Ankara: Türk Dik Kurumu Yay.
• Clauson, G. (1972). An Etymological dictionary of pre-thirteenth-century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Cûzcânî (1363 hş.). Tabakât-ı nâsırî yâ tarih-i İrân ve’l-İslâm. (A. Habîbî, nşr.). Tahran.
• Hamdullah Müstevfî (1336 hş.). Nüzhetü’l-kulûb. (M. Debîr-i Siyâkî, nşr.). Tahran.
• Hamdullah Müstevfî (1364 hş.). Tarih-i güzîde. (A. Nevâî, nşr.). Tahran.
• Hindûşâh b. Sencer (1357 hş.). Tecâribü’s-selef der tevârîh-i hulefâ ve vüzerâ-yı işân. (A. İkbâl, haz.). Tahran.