Coffee as A Turkish Image in the 17th- 18th Century European Painting

Yıl 2024, Sayı: 61, 411 - 437, 30.04.2024

Bilge Özkaymak , Ali Baş

https://doi.org/10.21563/sutad.1474549

Öz

The subject of our study is the reflection of the concept of coffee, which took its place in the lives of Europeans as a part of Turkish admiration in Europe in the 17th-18th centuries, on European painting. Turkish and European societies were influenced by each other due to the political, economic and social relations between them, which inevitably reflected on their arts. This reflection, as it manifests itself in every field of art, was widely felt in the art of painting, fed by visuality. In general, although European influences began to be seen in Turkish art after the 18th century, this influence was seen as the influence of Turkish culture on European art in the 17th and 18th centuries. Despite the fact that the origin of the concept of coffee, which we discussed in our study, was not Turkish lands, its entry into Europe through the Turks enabled the Europeans to see coffee as a Turkish image. For this reason, the concept of coffee in European paintings of the 17th and 18th centuries was always associated with 'Turk' and presented to the audience. It is clear that the art of painting was inspired by some segments of daily life as well as having fictional expressions. Therefore, it was impossible for Europeans to transfer this new concept to their lives and paintings alone, and it can be said that they accepted any concepts, that came to mind when they thought of coffee, together with coffee. This enabled the Turquerie movement that emerged in this period to spread to large areas in Europe. The examples discussed in the study are examples that can be discussed under the title of Turquerie within the scope of the 17th-18th centuries. Although in many examples at that time there was a coffee image placed somewhere in the paintings, the examples in the study were selected from those that directly referred to Turks, had Turkish names in the titles of the works, or had figures wearing Turkish clothes in the works, or where the figures were depicted in places reminiscent of Turks.

Anahtar Kelimeler

Turk, Europe, Turquerie, Coffee, Cultural Interaction.

17- 18. Yüzyıl Avrupa Resim Sanatında Türk İmgesi Olarak Kahve

Öz

Çalışmamızın konusunu 17- 18. yüzyılda, Avrupa’daki Türk hayranlığının bir parçası olarak Avrupalıların hayatında kendine yer edinen kahve kavramının Avrupa resim sanatına yansıması oluşturmaktadır. Türk ve Avrupa toplumları politik, ekonomik, sosyal ilişkilerinden dolayı birbirlerinden etkilenmişler, bu da kaçınılmaz olarak sanatlarına yansımıştır. Bu yansıyış, sanatın her alanında kendini gösterdiği gibi görsellikten beslenen resim sanatında da geniş olarak hissedilmiştir. Genel olarak, 18. yüzyıldan sonra Türk sanatında Avrupa etkileri görülmeye başlanmasına rağmen 17. ve 18. yüzyıllarda bu etki, Türk kültürünün Avrupa sanatına etkisi olarak görülmüştür. Çalışmamızda ele aldığımız kahve kavramının kökeninin Türk toprakları olmamasına rağmen Avrupa’ya Türkler aracılığıyla girmesi, kahvenin Avrupalılarca bir Türk imgesi olarak görülmesini sağlamıştır. Bu nedenle, 17- 18. yüzyıl Avrupa resimlerinde de kahve kavramı hep ‘Türk’ ile ilişkilendirilerek seyirciye sunulmuştur. Resim sanatının kurgusal ifadelere sahip olduğu gibi gündelik yaşamdaki bazı kesitlerden de ilham aldığı açıktır. Dolayısıyla, Avrupalıların hayatlarına yeni katılan bu kavramı tek başına hayatlarına ve resimlerine aktarmaları imkânsız olup kahve denilince akla gelen her türlü kavramı da kahve ile birlikte kabul ettikleri söylenebilir. Bu da bu dönemde ortaya çıkan Türköri akımının Avrupa'da geniş alanlara yayılmasını sağlamıştır. Çalışmada ele alınan örnekler, 17- 18. yüzyıl kapsamında Türköri başlığı altında ele alınabilecek örneklerdir. O dönemde pek çok örnekte resimlerin herhangi bir yerine yerleştirilmiş kahve imgesi bulunmasına rağmen çalışmadaki örnekler doğrudan Türk’e gönderme yapan, eserlerin adında Türk ismi geçen ya da eserlerde Türk kıyafeti giyen figürlerin bulunduğu veya figürlerin Türk’ü anımsatan mekânlarda tasvir edildiği örneklerden seçilmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Türk, Avrupa, Türköri, Kahve, Kültürel Etkileşim.

Kaynakça

• Açıkgöz, N. (1999). Kahvenâme (Klâsik Türk edebiyatında kahve). (1. Baskı). Ankara: Akçağ Yayınları.
• Akalın, D. (2015). Yemen’de Şeyh Said adlı arazi çevresinde Osmanlı- Fransız rekabeti (1868- 1912). Tarih İncelemeleri Dergisi, 30 (1), 1- 44.
• Alarslan, B. (2016). Türk imajının görsel yansımaları. Ö. Kumrular (Ed.), Dünyada Türk imgesi içinde (s. 129- 162). İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Algrant, P. C. (2002). Madame de Pompadour mistress of France. New York: Grove Yayınları.
• Arda Onar, N. (2017). Jean Baptiste Vanmour’un resimlerinde Türk kahvesi. Route Educational and Social Science Journal, 4(6), 214- 227.
• Ashby, C., Gronberg, T. & Shaw- Miller, S. (Ed.). (2015). The Viennese café and fin-de- siécle culture. New York: Berghahn Kitapları.
• Ayvansarayi, Hüseyin Efendi, Ali Satı Efendi & Süleyman Besim Efendi (2001). Hadikatü’l- cevami (İstanbul camileri ve diğer dini- sivil mimari yapılar). (1. Baskı). (A. N. Galitekin, haz.). İstanbul: İşaret Yayınları.
• Ayvazoğlu, B. (2019). Kahveniz nasıl olsun? Türk kahvesinin kültür tarihi. (2. Baskı). İstanbul: Kapı Yayınları.
• Berkli, Y. (2007). Erzurum’da yeni bulunan haç motifli koç heykelinin düşündürdükleri. Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34, 215- 232.
• Boer, E. I. (1998). Culture as a gendered battleground the patronage of Madame de Pompadour. T. Akkerman& S. Stuurman (Ed.), Perspectives on feminist political thought in European history from the Middle Ages to the Present içinde (s. 104- 121). Londra: Routledge.
• Boppe, A. (1998). XVIII. Boğaziçi ressamları. (1. Baskı). (N. Yücel Celbiş, çev.). İstanbul: Pera Turizm ve Ticaret A.Ş.
• Crawford, J. (1852). History of coffee. Journal of the Statistical Society of London, 15(1), 50- 58.
• Çakmak, D. (2007). Fransız Devrimi’nde kadın: Eksik yurttaş. Ege Akademik Bakış, 7(2), 727- 745.
• D’Ohsson, I. M. (t.y.). 18. yüzyıl Türkiyesinde örf ve adetler. (Z. Yüksel, çev.). İstanbul: Tercüman Yayınları.
• D’Orazio, M. P., vd. (2008). Jean Baptiste van Loo. E. Montani, E. Pender& D. Scianetti (Ed.), Flemish masters and other artists: foreign artists from the heritage of the fondo edifici di culto del ministero dell’ interno içinde (s. 32- 36). Roma: L’erma di Bretschneider.
• Demiraslan, D. & Savcın, E. B. (2017). 17- 20. yüzyıl arası resim sanatı örneklerinde İstanbul tasvirleri ve kentsel bellek. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 2 (1), 2017, 123- 140.
• Diderot, D. (2013). Paris salon sergileri 1759- 1761- 1763. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Emiroğlu, K. (2020). Gündelik hayatımızın tarihi. (9. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Eravcı, H. M. (2010). Avrupa’da Türk imajı (XVI- XIX. asır İngiltere örneği). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Evren, B. (1996). Eski İstanbul’da kahvehaneler. (1. Baskı). İstanbul: Doğan Kitap.
• Fellows, C. (1852). Travels and researches in Asia Minor: More particularly in the province of Lycia. Londra: Elibron Klasikleri.
• Fındık, E. F. (2016). Ay ışığında tütün seremonisi- Osmanlı kırsalında tütün kullanımının kalıntıları: Aziz Nikolaos Kilisesi kazıları lüle ve nargile buluntuları. CEDRUS The Journal of MCRI, 4, 373- 392.
• Geczy, A. (2013). Fashion and Orientalism dress, textiles and culture from the 17th to the 21st century. Londra: Bloomsbury Press.
• Germaner, S. & İnankur, Z. (2002). Oryantalistlerin İstanbulu. İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları.
• Goodman- Soellner, E. (1987). Boucher's 'Madame de Pompadour at her toilette'. Simiolus: Netherlands Quarterly for the History of Art, 17, 41- 58.
• Goodman, E. (2000). The portraits of Madame de Pompadour celebrating the femme savante. California: University of California Press.
• Gözmen Çetin, C. (2018). Sanatçı ve siyasetçi: Jacques- Louis David ve ‘Marat’ın ölümü'. Tykhe Sanat ve Tasarım Dergisi, 3(5), 325- 345.
• Graham, I. (2016). Scarlet women: The scandalous lives of courtesans, concubines and royal mistresses. New York: Thomas Dunne Kitapları.
• Gürses, M. (2012). Meşrutiyet dönemi gezginlerinin gözlemleriyle Avrupa’da Türk imgesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(21), 133- 157.
• Güvenç, B. (1997). Türk kimliği kültür tarihinin kaynakları. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Hardy, S. P. (1912). Mes loisirs: Journal d’événements tels qu’ils parviennent à ma connaissance (1764-1789). Paris: Librarie Alphonse Picard & Fils.
• Heise, U. (2001). Kahve ve kahvehane. (M. Tüzel, çev.). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Hezarfen Hüseyin Efendi (1998). Telhısü’l- beyan fi kavanın-i al-i Osman. (S. İlgürel, haz.). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Hind, M. A. (1963). A history of engraving& etching from the 15th century to the year 1914 being the third and fully revised edition of ‘a short history of engraving and etching’. New York: Dover Publications, Inc.
• Işın, E. (1994). Kahvehaneler. Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi (C. 4, s. 386). İstanbul: Tarih Vakfı Yayınları.
• İnalcık, H. (2005). Doğu batı makaleler I. (2. Baskı). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• İnalcık, H. (2010). Osmanlılar fütühat, imparatorluk, Avrupa ile ilişkiler. (1. Baskı). İstanbul: Timaş Yayınları.
• İnalcık, H. (2017). Osmanlı ve Avrupa Osmanlı Devleti’nin Avrupa tarihindeki yeri. (1. Baskı). İstanbul: Kronik Kitap.
• Jirousek, C. & Catterall, S. (2019). Ottoman dress and design in the west: A visual history of cultural. Indiana: Indiana Üniversitesi Yayınları.
• Katip Çelebi (2008). Mizanü’l- hakk fi ihtiyari’l- ehakk. İstanbul: Kabalcı Basımevi.
• Kaya, A. (2014). Başlangıcından 1071’e kadar Türklerin Anadolu’ya akınları hakkında bir değerlendirme. Ekev Akademi Dergisi, 18(59), 211- 232.
• Khalil, W. A. & Gusach, R. I. (2018). The collection of Ottoman tobacco pipes from Azov Museum-Reserve in Russia. Journal of the General Union of Arab Archaeologists, 3, 227- 266.
• Kınalızade Hasan Çelebi. (2017). Tezkiretü’ş- şu’ara. (A. Sungurhan, haz.). Ankara: T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler ve Yayımlar Genel Müdürlüğü.
• Kuzucu, K. & Koz, M. S. (2015). Türk Kahvesi. (1. Baskı). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Lajer- Burcharth, E. (2018). The Paiter’s touch Boucher, Chardin, Fragonard. New Jersey: Princeton Üniversitesi Yayınları.
• Liedtke, A. W. (1984). Flemish paintings in the Metropolitan Museum of art I. New York: The Metropolitan Museum of Art.
• Makzume, E. & Kocabaşoğlu, E. (2004). Jean Baptiste Vanmour (1671-1737) Kral’ın Doğu’daki ressamı. Toplumsal Tarih, 122, 122- 124.
• Mayer- Hirzberger, A. (2014). Die Türken vor Wien (‘The Turks at the gates of Vienna’): Music and drama for the 200th commemoration day of the second Turkish siege of Vienna- between patriotism and entertainment. Mousikos Logos, 1, 1- 20.
• Mikhail, A. (2014). The heart’s desire: Gender, urban space and the Ottoman coffee house. D. Sajdi (Ed.), Ottoman tulips, Ottoman coffee leisure and lifestyle in the eighteenth century içinde (s. 133- 170). Londra: I. B. Tauris & Co. Ltd.
• Miller, L. C. (2008). The French Atlantic triangle: Literature and culture of the slave trade. Durham: Duke Üniversitesi Yayınları.
• Necipoğlu, G. (2012). Visual cosmopolitanism and creative translation: Artistic conversations with Renaissance Italy in Mehmed II’s Constantinople. Muqarnas, 29, 1- 81.
• Ökeli, H. (Ed.). (2017). Kahvenin tarihi. Yeni fikirler (Kahve hakkında her şey özel sayısı), 2, 46- 55.
• Özkan Sarılı, S. (2019). Nargile kullanımında riskler, tehditler ve önleyici yaklaşımlar. Sağlık Bilimlerinde İleri Araştırmalar Dergisi, 2(3), 105- 114.
• Özkan, A. R. (2007). Avrupa’da Türk imajı. Atatürk Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyat Bölümü Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu Bildiriler I (A-J), Erzurum, 799- 808.
• Peçevi İbrahim Efendi. (1981). Peçevi tarihi I. (1. Baskı). (B. S. Baykal, haz.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Puychevrier, M. S. (2010). Le peintre Etienne Jeaurat: Essai historique et biographique sur cet artiste (1862) broché. Montana: Kessinger Yayıncılık.
• Refik, A. (2006). Fatih ve Bellini. (1. Baskı). İstanbul: Yeditepe Yayınevi.
• Rogal, J. S. (Ed.). (2002). The Rushton M. Dorman, esq. library sale catalogue 1886 the study of the dispersal of a nineteenth- century American private library I. New York: The Edwin Mellen Yayıncılık.
• Stein, P. (1996). Amédée Van Loo's costume Turc: The French sultana. The Art Bulletin, 78(3), 417- 438.
• Stein, P. (1997). Exoticism as metaphor:“Turquerie” in eighteenth century French art. New York: New York Üniversitesi.
• Stein, P. & Holmes, M. T. (1999). Eighteenth- century French drawings in New York collections. New York: The Metropolitan Museum of Art.
• Szafranek, M. (2019). About a brave king, a clever soldier and coffee with honey and milk. Polonika Institute W Kulturę. (Malgo Dzierugo, çev.). Mayıs (Özel) Sayısı, 44- 48.
• Şahin, D. & İnanan, F. (2017). Arkeopark- Osmanlı lüleleri Osmanlı’da tütün keyfi. Uludağ Üniversitesi Fen- Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(32), 33- 54.
• TDK (Türk Dil Kurumu) (1998). Türkçe sözlük II (K- Z). İ. Parlatır, N. Gözaydın, H. Zülfikar, B. Tezcan Aksu, S. Türkmen, Y. Yılmaz (Haz.). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tez, Z. (2015). Avrupa’da Türk izi Oryantalizm ve “Turquerie”. (1. Baskı). İstanbul: Hayykitap.
• Toros, T. (1998). Kahvenin öyküsü. (1. Baskı). İstanbul: İletişim Yayıncılık.
• Ukers, H. W. (2009). All about coffee. New York: The Tea and Coffee Trade Journal Company.
• Van Driem, L. G. (2019). The tale of tea: A comprehensive history of tea from prehistoric times to the present day. Leiden, Boston: Brill.
• Weber, C. (2006). Oueen of fashion what Marie Antoinette wore to the revolution. New York: Henry Holt and Company.
• Williams, H. (2015). 18. yüzyılda Avrupa’da Türk modası Turquerie. (N. Elhüseyni, çev.). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.