Osmanlı’dan Günümüze Kur’an İlimleri / Tefsir Usulü Çalışmaları

Year 2012, Issue: 19, 109 - 164, 01.09.2012

Mehmet Emin Maşalı

Abstract

Osmanlı döneminden günümüze kadar, “Kur’an İlimleri”, “Tefsir Usulü” gibi
başlıklar taşısın ya da taşımasın, Kur’an’a dair temel bilgileri ihtiva eden pek
çok eserin kaleme alındığı, kaleme alınmaya da devam ettiği bilinmektedir. Bu
eserlerin tanıtımını esas alan bu yazı, evvelemirde, anılan eserlerin özgün
yönlerinin tespitini ve alana ne boyutta katkıda bulunduklarının tayinini
hedeflemektedir. Zira bu yöndeki tespitler, hem bu eserlerden hangi yönler
itibariyle istifade edilebileceğini gözler önüne serecek, hem de alanla ilgili
eksiklikleri ve ihtiyaçları gözlemlemek suretiyle daha nitelikli ve yetkin çalışmalara
olan ihtiyacı ve talebi dillendirmeye imkân verecektir. Bir alanla ilgili
müellefat içerisinde, telif tarzını ve edebi paradigmayı belirleyen kurucu ve
öncü metinler bulunduğu gibi özgün şeyler ortaya koyma yönünde bir çabanın
ürünü olmakla birlikte bunda pek de başarılı olamayan metinler ile hiçbir
özgün yanı bulunmayan ve böyle bir hedefi de istihdaf etmemiş olan sıradan
metinler de bulunmaktadır. Kur’an ilimleriyle ilgili metinleri bu yönleriyle tasnife
tutmak, en azından öncü ve paradigmatik belirleyiciliğe sahip metinlere
işaret etmek bu yazının bir diğer hedefidir. Her bir eserin, satır aralarında,
başta ilim telakkisi olmak üzere, vücut bulduğu döneme hükmeden tasavvur
ve şartlara dair çok şey söylediği bir gerçektir. Bu yazının, bu nitelikte doğrudan
veya dolaylı pek çok tespite tedarikte bulunacak bir malzemeyi tazammun
ettiği söylenebilir. Nitekim Osmanlının son dönemlerinden itibaren
kaleme alınan eserlerde oryantalistik meydan okumalara cevap verme refleksinin
öne çıktığı yönündeki tespit bunlardan biridir.

Keywords

Osmanlı Dönemi, Cumhuriyet Dönemi, Kur’an İlimleri, Tefsir Usulü.

Works on the Qur’anic Sciences and the Methodology of Tafsir from the Ottoman Empire to the Present

Abstract

Scholars have written many books containing basic information about the
Qur’anic sciences, and the methodology of tafsir ever since the Ottoman period.
The aim of this article is to elucidate, first of all, the unique aspects of
these works as well as to determine their contribution to the current literature.
It will then be possible to provide insights into the ways in which scholars
can benefit from the works concerned, and to specify both the weaknesses of
the field and the need to carry out qualified research regarding the subjectmatter
at hand. Obviously, in every field of inquiry, there are founding works,
which set the style, genre, and the literary paradigm. There are also others
that are the products of rigorous effort, but are not deemed as valuable. The
last category of works concerns those with no unique contribution. By aiming
to categorize works on the Qur’anic sciences along these lines and to point at
pioneering works in the field, this article hopes to shed light on their distinctive
characteristics. Every work tells us something about the dominant intellectual
atmosphere and understanding of scholarship of the time in which it
came into existence. This article contains plenty of data that would allow the
reader, directly or indirectly, to evaluate the relevant literature along the lines
stated above. The fact that one can find in books authored from the late Ottoman
era, the urgency and the need to respond to the Orientalist challenge is a
proof in that direction.

Keywords

Ottoman Period, Republic Period, Quranic Sciences, Methodology of Qur’anic Exegesis