Göç Sosyolojisi: Göç, Göç Çeşitleri, Sebepler ve Etkiler

Year 2025, Volume: 10 Issue: 2, 471 - 484, 29.06.2025

Erdi Demir

https://doi.org/10.30622/tarr.1548522

Abstract

Göç olgusu, yapısı, içeriği ve etkileriyle toplumsal değişmenin önemli bir basamağını oluşturmaktadır. Göç, insanların ya da kitlelerin farklı sebeplerle yer değiştirmesinin ötesinde nüfusun yaş, cinsiyet, eğitim, etnisite ve işgücü yapısının da yapısal olarak değişmesini sağlayabilmektedir. Bu sebeple göçler sebepleri, sonuçları ve etkileriyle demografi, çevrebilim, ekonomi, siyaset, psikoloji, sosyoloji, hukuk ve güvenlik bilimleri gibi birçok disiplinin inceleme ve çalışma alanına girebilmektedir. Göç hareketlerini ön plana çıkaran unsur, göçlerin tüm toplumları etkileyebilme kapasitesi ve dinamizmidir. Toplumsal değişme olgusunun temel basamaklarını oluşturan göç hareketliliği, kentleşme, kimlik, kültür, yaşam tarzları ve yabancılaşma bakımından sosyolojik ve antropolojik çalışmalara konu olabilmektedir. Bu çalışmada göçün tanımı, özellikleri, içerik, yapı ve çeşitleri hakkında literatür taramasına dayalı olarak betimsel bir çalışma yapılmıştır. Literatür taramasında alanyazında göçle ilgili yapılan çalışmalar sistematik biçimde toplanarak yorumlanmış ve betimlenmiştir. Çalışmada, göçün sosyolojik bağlamı, toplumsal değişme bağlamında toplumsal yapıda ne tür değişim ve gelişimleri beraberinde getirdiği hakkında bilgi verilmiş, kavramsal açıdan göç ve göç çeşitlerine dair betimsel bir inceleme yapılmıştır. Çalışmanın sosyolojik bağlamda göç literatürüne fikirsel, anlamsal ve teorik açıdan katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Bunun yanında çalışmada göçlerin yapısı, çeşitleri, sebepleri ve toplumsal boyutu hakkında bilgi verilmiştir. Nitekim sosyolojinin temel parametrelerinden birisi olan toplumsal değişme ile göç olgusu arasında yakın bir ilişki bulunmaktadır. Göçle beraber bireylerin ve toplumların ahlak yapılarında, aile yapısı ve evlilik kurumlarında, inanç ve değerlerinde, mesleklerinde, sosyal alışkanlıklarında çok yönlü bir değişim ve dönüşüm yaşanabilmektedir. Bu bağlamda bir bölgeden başka bir şehre göç eden insanlar, beraberinde sosyal değerlerini, tüketim alışkanlıklarını, fikir geleneği ve dünya görüşünü de götürebilmektedir. Farklı kültür, kimlik ve etnisiteye mensup bireylerin bir araya gelmesi kentlerde heterojenleşmeye ve çok kültürlü bir toplumsal yapısının ortaya çıkmasına sebep olabilmektedir.

Keywords

Sosyoloji, Göç, Toplumsal Değişme, İç Göç, Ulusötesi göç.

Sociology of Migration: Migration, Types of Migration, Causes and Effects

Abstract

The phenomenon of migration constitutes an important step of social change with its structure, content and effects. In addition to the displacement of people or masses for different reasons, migration can also lead to structural changes in the age, gender, education, ethnicity and labor structure of the population. For this reason, migrations can enter the field of study and study of many disciplines such as demography, ecology, economics, politics, psychology, sociology, law and security sciences with their causes, consequences and effects. The element that brings migration movements to the fore is the dynamism and capacity of migration to affect all societies. Migration mobility, which constitutes the basic steps of the phenomenon of social change, can be the subject of sociological and anthropological studies in terms of urbanization, identity, culture, lifestyles and alienation. In this study, a descriptive study was conducted based on the literature review about the definition, characteristics, content, structure and types of migration. In the literature review, the studies conducted in the literature about migration have been systematically collected, interpreted and described. In the study, information was given about the sociological context of migration, what kind of changes and developments it brings about in the social structure in the context of social change, and a descriptive study of migration and migration types was made from a conceptual point of view. It is thought that the study will contribute ideologically, semantically and theoretically to the migration literature in a sociological context. In addition, information about the structure, types, causes and social dimension of migrations was given in the study. As a matter of fact, there is a close relationship between social change, which is one of the basic parameters of sociology, and the phenomenon of migration. Dec. With migration, a multifaceted change and transformation can be experienced in the moral structures of individuals and societies, family structure and marriage institutions, beliefs and values, professions, social habits. In this context, people who migrate from one region to another city can also take their social values, consumption habits, intellectual tradition and worldview with them. The coming together of individuals belonging to different cultures, identities and ethnicities can lead to heterogeneity in cities and the emergence of a multicultural social structure.

Keywords

Sociology, Migration, Social Change, Internal Migration, Transnational migration.

References

• Abadan-Unat, N. (2006). Bitmeyen Göç. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Adıgüzel, Y. (2016). Göç Sosyolojisi. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Akkayan, T. (1979). Göç ve değişme. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Akıncı, B., Nergiz, A. & Gedik, E. (2015). Uyum süreci üzerine bir değerlendirme: göç ve toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, 1(2), 58-83.
• Aksoy, Z. (2012). Uluslararası göç ve kültürlerarası iletişim. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(20), 292-303.
• Aygül, H.H. & Demir, E. (2021). İsyanlar, savaşlar ve istilalar bağlamında Akdeniz’de sürgün ve göç tarihi H.H. Aygül ve E. K. Iltar (Ed.), Bütün yönleriyle Akdeniz, içinde (361-394). İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Bakırtaş, T. & Kandemir, O. (2010). Gelişmekte olan ülkeler ve beyin göçü: Türkiye örneği. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 961-974.
• Bal, H. , (2006), Kent Sosyolojisi. Isparta: Fakülte Kitabevi.
• Balcıoğlu, İ. (2007). Sosyal ve psikolojik açıdan göç. İstanbul: Bilge Yayıncılık.
• Barışık, S. (2020). Küreselleşen Dünyada Fırsat Eşitliği Arayışında Uluslararası Göç ve Türkiye'nin Suriye Deneyimi. Ankara, Gazi Kitabevi.
• Başel, H. (2011). Türkiye’de nüfus hareketlerinin ve iç göçün nedenleri. Journal of Social Policy Conferences, (53), 515-542.
• Bauman, Z. (2019). Kimlik (Çev. Mesut Hazır).2.baskı. Ankara: Heretik Yayınları.
• Boyraz, Z. (2015). Türkiye'de Göçmen Sorununa Örnek Suriyeli Mülteciler. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 7(2), 35-58.
• Castelli, F. (2018). Drivers of migration: why do people move?. Journal Of Travel Medicine, 25(1), 1-7.
• Castles, S. & Miller, M. J. (2008). Göçler Çağı Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri. (B. U. Bal ve İ. Akbulut, Çev.), İstanbul, İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Çağlar, T. (2018). Göç çalışmaları için kavramsal bir çerçeve. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 5(8), 26-49.
• Dağaşan, E. & Aydın, S. (2017). Göçün Sosyal Hayata Yansımaları: 93 Harbi Döneminde Oltu’dan Tokat’a Bir Göç Hikâyesi, O. Köse (Ed.), Geçmişten Günümüze Göç- II İçinde (ss.737-744). Samsun, Canik Belediyesi Kültür Yayınları.
• Danış, A. D. (2004). Yeni göç hareketleri ve Türkiye. Birikim Dergisi, 184(1-2), 1-12.
• Delice, M. & Yaşar, M. (2014). Göç ve Şiddet Suçları İlişkisinin İncelenmesi. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (44),1-18
• Demir, E. (2022a). Antalya’nın nüfusu ve sosyal özellikleri üzerine bir değerlendirme. Turkish Academic Research Review, 7(1), 75-96.
• Demir, E. (2022b). 21. yüzyılda uluslararası göç ve mülteciler: bir Türkiye perspektifi. Sinop Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 267-274.
• Demir, E. (2023). Uluslararası göç teorileri üzerine sosyoekonomik bir değerlendirme. Turkish Academic Research Review, 8(4), 1407- 1428
• Doğan. İ. (2018). Göç ve kültür. İstanbul: Bilgi kültür sanatevi yayınları
• Erdil, B. (2020). Göç ve mülteci hareketlerinin Türkiye’nin göç politikalarına etkileri. Bilge Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(2), 71-86.
• Erol, M. & Ersever, O. G. (2014). Göç Krizi ve Göç Krizine Müdahale. Kara Harp Okulu Bilim Dergisi, 24(1), 47-68
• Feldman, I. (2012). The humanitarian condition: Palestinian refugees and the politics of living. Humanity: An International Journal of Human Rights, Humanitarianism and Development, 3(2), 155-172.
• Güllüpınar, F. (2012). Göç Olgusunun Ekonomi-Politiği ve Uluslararası Göç Kuramları. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 4(2), 53-85.
• Günbayı, İ. (2020). Knowledge-constitutive interests and social paradigms in guiding mixed methods research. Journal of Mixed Methods Studies, 1, 44-56.
• Güvenç, B. (1972). İnsan ve kültür: Antropolojiye giriş. Ankara: Ayyıldız Matbaası.
• Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü. (2006). Türkiye göç ve yerinde olmuş nüfus araştırması. Ankara: Hacettepe Nüfus Etütleri Enstitüsü.
• İçduygu, A. (2015). Syrian Refugees in Turkey: The Long Road Ahead. Washington, DC: Migration Policy Institute.
• İçduygu, A., & Aksel, D. B. (2012). Türkiye’de Düzensiz Göç. Türkiye: Uluslararası Göç Örgütü.
• Kaya, A. (2009). Türkiye’de İç Göçler Bütünleşme mi geri dönüş mü? İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları. Keleş, R. (1998). Kentbilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: İmge Kitabevi.
• Koçak, Y. & Terzi, E. (2012). Türkiye’de göç olgusu, göç edenlerin kentlere olan etkileri ve çözüm önerileri. KAÜ-İİBF Dergisi, 3(3), 163-184.
• Kolukırık, S. (2014). Uluslararası göç ve Türkiye: Yerel Uygulamalar ve görünümler. Journal of World of Turks?Zeitschrift für die Welt der Türken, 6(2), 37-53.
• Lee, E. S. (1966). A theory of migration. Demography, 3(1), 47-57.
• Maalouf, A. (2008). Ölümcül Kimlikler. Aysel Bora (Çev.) (26.Baskı). İstanbul: YKY.
• Murat, S. (2006). Dünden Bugüne İstanbul’un Nüfus ve Demografik Yapısı. İstanbul: İTO Yayınları.
• Mutluer, M. (2003). Uluslararası Göçler ve Türkiye. İstanbul: Çantay Kitabevi.
• Oral, B. & Çetinkaya, F. (2017). Sosyolojik bir olgu olarak göç, tanımı, nedenleri ve göç kuramları. Türkiye Klinikleri J Public Health-Special Topics, 3(1), 1-8.
• Ortaylı, İ. (2006). Genel göç olgusu. Uluslararası Göç Sempozyumu Bildiriler, 8(11), 19-22.
• Özer, İ. (2004). Kentleşme, Kentlileşme ve Kentsel Değişme. İstanbul: Ekin Kitabevi
• Parıldar, H. & Dikici, M. F. (2020). Pandemiler tarihi. Klinik Tıp Aile Hekimliği, 12(1), 1–8.
• Petersen, W. (1958). A general typology of migration. American Sociological Review, 23(3), 256-266.
• Portes, A. (2010). Migration and social change: some conceptual reflections. Journal of Ethnic and Migration Studies, 36(10), 1537-1563.
• Rittersberger-Tılıç, H. (2015). ‘Managing’Irregular Labor Migrants in Turkey. Göç Araştırmaları Dergisi, 1(1), 80-107.
• Şen, M. (2014). Türkiye'de İç Göçlerin Neden ve Sonuç Kapsamında İncelenmesi. Çalışma ve Toplum, 40(1), 40-54.
• Tekeli, İ. (1975). Göç teorileri ve politikası arasındaki ilişkiler. ODTÜ Mimarlık Fakültesi Dergisi, 1(1), 153-176.
• Tekeli, İ. (2008). Göç ve Ötesi. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekin, U. (2007). Avrupa'ya göç ve Türkiye. İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, (37), 43-56.
• Topcuoğlu, R. A. (2016). Göç yazınındaki düzenli ve düzensiz göç kavramları: İnsan hakları temelinde bir kavramsal sorgulama. İnsan Hakları Yıllığı, 34, 1-20.
• Topçu, S. & Beşer, A. (2006). Göç ve Sağlık. CÜ Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10(3), 37-42
• Tunç, A. Ş. (2015). Mülteci Davranışı ve Toplumsal Etkileri: Türkiye’deki Suriyelilere İlişkin Bir Değerlendirme. TESAM, 2(2), 29-63
• Ünsal, A. (2019). Uluslararası göç kavramı ve uluslararası göçün ülke ekonomileri üzerinde muhtemel etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal ve Teknik Araştırmalar Dergisi, 18, 50-61.
• Wickramasinghe, A. A. I. N., & Wimalaratana, W. (2016). International migration and migration theories. Social Affairs, 1(5), 13-32.
• Yılmaz, A. (2014). Uluslararası Göç: Çeşitleri, Nedenleri ve Etkileri. Electronic Turkish Studies, 9(2),1685-1705.