The Practice of Isti‘rāḍ by Azāriḳa and Impact of Dār al-ḥarb

Year 2024, Volume: 10 Issue: 2, 875 - 897, 31.12.2024

Yusuf Sansarkan

https://doi.org/10.47424/tasavvur.1553690

Abstract

In the Taḥkīm case, when it was realized that two people would arbi-trate despite the call made to the Ḳurʼān, the Khāridjites started to argue that God's judgment was not applied. The Khāridjites, who demanded the implementation of the judgement from Ali due to their subordina-tion/obedience, subsequently broke away when they were unable to achieve their desired outcome and formed a separate group. The Khāridjites deemed it acceptible to eliminate those who held opposing beliefs on the path they set out to make Allah's judgment. The Khāridji group called al-Azāriḳa, which was born in 64/683 as a result of a schism, designated their own territory as dār al-Islām and all other regions as dār al-ḥarb and slaughtered those in dār al-ḥarb regardless of their identity. The objective of this study is to examine the influence of the dār al-ḥarb on the actions of the Khāridjites against Muslims. The persistence of the mentality, which spread fear and terror among Muslims in the early period, has not disappeared and continues to the present day. This makes the studies on the subject signifi-cant. The present study is confined to the examples of Muḥakkima al-ūlā and al-Azāriḳa within the context of what isti‘rāḍ is, how it is applied, and its relationship with the dār al-ḥarb. The study concludes that the Khāridjites with a propensity to kill initially sought to ascertain whether individuals were opposed to the Taḥkīm. Those who did not express such opposition were subjected to death. After the establishment of al-Azāriḳa, they designated all territories apart from their own as dār al-ḥarb and were not hesitant to kill those who remained in these regions.

Keywords

History of Islamic Sects, Khāridjites, Azāriḳa, Isti‘rāḍ, Dār al-ḥarb

Ezârika'nın İsti‘râz Uygulaması ve Dârülharp Etkisi

Abstract

Tahkim hadisesinde çağrı Kurʼan'a yapıldığı halde hakemliği iki insanın yapacağı anlaşılınca, Hâricî zihniyettekiler Allah'ın hükmünün uygulanma-dığını savunmaya başlamıştır. Hz. Ali'ye tabi oldukları için hükmün uygu-lanmasını ondan isteyen Hâricîler, istediklerini alamayınca koparak ayrı bir grup kurmuştur. Hâricîler Allah'ın hükmünü kusursuz işlemek için çıktıkları yolda, kendileri gibi düşünmeyenlerin kanını helal saymıştır. 64/683 yılında, bir bölünme sonucu doğan Ezârika isimli Hâricî grup, yaşadıkları yerleri dârülislâm, Müslümanların yaşadığı diğer toprakları dârülharp kabul etmiş ve dârülharptekileri kim olduğuna bakmadan katletmiştir. Çalışmanın ama-cı, Ezârika'nın Müslümanlara yönelik eylemlerinde dârülharbin etkisine de-ğinmektir. Erken dönemde Müslümanlara korku ve dehşet saçan zihniyetin yok olmaması ve günümüze kadar devam etmesi, konu üzerine yapılan ça-lışmaları önemli hale getirmektedir. Araştırma isti‘râzın ne olduğu, nasıl uygulandığı ve dârülharple ilişkisi çerçevesinde, Muhakkime-i Ûlâ ve Ezâri-ka örnekleriyle sınırlandırılmıştır. Araştırma, öldürme eğilimindeki Hâricîle-rin ilk etapta insanların tahkime karşı olup olmadıklarını anlamak amacıyla sorguladığı ve karşı olmayanları öldürdüğü; Ezârika'nın kuruluşundan son-ra ise kendi toprakları dışındaki yerleri dârülharp kabul ederek dışarıda ka-lanlardan güç yetirebildiğini sorgusuzca katlettiği sonuçlarına ulaşmıştır.

Keywords

İslâm Mezhepleri Tarihi, Havâric, Ezârika, İsti‘râz, Dârülharp

Thanks

Metni okuyarak düzeltme önerilerinde bulunan Dr. Ahmet Kuray ve Dr. Bayram Akbulut'a teşekkür ederim.

References

• Ahmed b. Hanbel. Fezâilü’s-sahâbe. thk. Vasiyyullah Muhammed Abbâs. 2 Cilt. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1983.
• Anonim. Mu‘cemü’l-vasît. Kâhire: Mecme‘ü’l-Lugati’l-Arabiyya, 1972.
• Arangül, Muammer. “Fıkıh Literatüründe Klasik Ülke Terminolojisi ve Güncel Değeri”. Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 8/17 (31 Ağustos 2017), 7-34.
• Atalay, Hakan. “İlk Hâricîlerde (Muhakkime-i Ûlâ) Tahkim – Tekfir İlişkisi”. Hitit İlahiyat Dergisi 21/2 (30 Aralık 2022), 947-976. https://doi.org/10.14395/hid.1145850
• Avcu, Ali. “Dār Al-Hijra İn Khārijī and Ismā‘īlī Thought”. Ilahiyat Studies 2/2 (Summer/Fall 2011), 169-187. https://doi.org/10.12730/13091719.2011.22.36
• Bağdâdî, Abdülkāhir. el-Fark beyne’l-firak. thk. Muhammed Muhyiddîn Abdülhamîd. Kahire: Dârü’t-Türâs, 2007.
• Belâzürî, Ebü’l-Hasen Ahmed b. Yahya. Ensâbü’-l-eşrâf. thk. Süheyl Zekkâr - Riyâd Zerkelî. 13 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1997.
• Cevherî, Ebu Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sihâhu tâci’l-lüga ve sihâhi’l-Arabiyye. thk. Ahmed b. Abdülgaffûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dârü’l-İlm Li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Çakırtaş, Mehmet. Emeviler Dönemi Şiddet Hareketleri. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2023.
• Dalkıran, Sayın. “Hâricîlerin ‘el-Emru bi’l-Ma‘rûf ve’n-Nehyu Ani’l-Münker’ Anlayışı”. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 3/1 (17 Şubat 2010).
• Ebû İbrâhîm el-Fârâbî. Mu‘cemu dîvâni’l-edeb. thk. Ahmed Muhtâr Ömer. 4 Cilt. Kâhire: Müessesetu Dâri’ş- Şa‘b, 2003.
• Eş‘arî, Ebü’l-Hasen Ali b. İsmail. Makâlâtü’l-İslâmiyyîn ve ihtilâfü’l-musallîn. thk. Helmut Ritter. Mansure: Dârü’l- Farûk, 2021.
• Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed. Tehzîbü’l-luga. thk. Muhammed İvaz Mur‘ib. 15 Cilt. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 2001.
• Fezârî, Ebû İshâk. es-Siyer li Ebî İshâk el-Fezârî. thk. Farûk Hammâde. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 1987.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn. el-Kāmûsü’l-muhît. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Izutsu, Toshihiko. İslâm Düşüncesinde İmân Kavramı. çev. Selahattin Ayaz. İstanbul: Pınar Yayınları, 3. Basım, 2018.
• İbn Abdürabbih, Ebû Ömer Şihâbüddîn. el-‘İkdü’l-ferîd. 8 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1404.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emîn. Reddü’l-muhtâr ‘ale’d-Dürril-muhtâr. thk. Âdil Ahmed Abdülmevcûd - Ali Muhammed Mu‘avvız. 13 Cilt. Riyad: Dâru Âlemi’l-Kütüb, 2003.
• İbn Fâris, Ebü’l-Hüseyin. Mu‘cemu mekâyîsi’l-luga. thk. Abdüsselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Dârü’l-Fikr, 1979.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida’ İsmâil b. Ömer. el-Bidâye ve’n-nihâye. thk. Ali Şîrî. 14 Cilt. Dâru İhyai’t-Türâsi’l-Arabî, 1988.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida’ İsmâil b. Ömer. Câmi‘ü’l-mesânîd ve’s-sünen. thk. Abdülmelik b. Abdullah ed-Dehîş. Beyrut: Dâru Huder, 1998.
• İbn Mâce. “Sünenu İbn Mâce”. Mevsû‘atü’l-hadîsi’ş-şerîf: el-Kütübü’s-sitte. nşr. Sâlih b. Abdilazîz b. Muhammed b. İbrâhîm Âlü’ş-Şeyh. Riyad: Dârü’s-Selâm, 4. Basım, 2008.
• İbn Manzûr, Ebü’l-Fazl Cemâlüddîn. Lisânü’l-Arab. 15 Cilt. Beyrut: Dâru Sadr, 1414.
• İbnü’l-Esîr, İzzeddin. el-Kâmil fî’t-târîh. thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî. 10 Cilt. Beyrut: Dârü’l-Kitâbi’l-Arabî, 1997.
• Kalhâtî, Muhammed b. Said el-Ezdî. el-Keşf ve’l-beyân. ed. İsmâil Kâşif. 3 Cilt. Saltanatü Uman Vizâretü’t- Türâsi’l-Kavmî ve’s-Sekâfe, 1980.
• Khudhyer, Leith Mzahim. “Mefhûmü’l-isti‘râz (el-Katlü’l-îdeolojî) ‘inde’l-Havârici’l-mütekaddimîn”. Mecelletü’l- Hukûk ve’l-‘ulûmi’s-Siyasiyye 14 (2017), 148-168.
• Mennûn, Îsâ. “Hükmü’l-mürted fi’ş-şerî‘ati’l-İslâmiyye”. Mecelletü’l-Ezher 27 (1955 1375), 884-892.
• Ölmez, Sadi. “Hâricîliğin Ortaya Çıkışı ve İbâzî Anlayışında Hâricîlik Yorumu”. Van İlahiyat Dergisi 10/17 (31 Aralık 2022), 93-118. https://doi.org/10.54893/vanid.1189272
• Önkal, Ahmet. “Tahkim Olayı Üzerine Bir Değerlendirme”. İstem 2 (2003), 33-68.
• Öz, Mustafa. “İsti‘râz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/374, 2001.
• Öz, Mustafa. “Kaade”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 23/589. İstanbul: TDV Yayınları, 2001.
• Özdemir, Ahmet. “Fıkıh Mezheplerinin Dârü’l-Harb ile İlişkilerde Savaşı Esas Almalarının Sebepleri ve Günümüz Açısından Tahlili”. Çukurova Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 13/1 (01 Mart 2013), 113-134.
• Özel, Ahmet. İslam Hukukunda Ülke Kavramı: Dârulislâm, Dârulharb. İstanbul: İz Yayıncılık, 1998.
• Pellat, Ch. “Istiʿrāḍ”. Encyclopaedia of Islam New Edition Online (EI-2 English). Brill, 24 Nisan 2012. https://referenceworks.brill.com/doi/10.1163/1573-3912_islam_SIM_3691
• Sâlim b. Zekvân. es-Sîre. çev. Harun Yıldız. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2. Basım, 2017.
• Şâtıbî, İbrahîm b. Mûsa. el-İ‘tisâm. thk. Süleym b. ‘iyd el-Hilâlî. Suudi Arabistan: Dâru İbn Affân, 1992.
• Şehristânî, Muhammed b. Abdülkerim. el-Milel ve’n-nihal. thk. Ahmed Fehmî Muhammed. 3 Cilt. Beyrut: Darü’l-Kütübi’i-İlmiyye, 9. Basım, 2013.
• Taberî, Ebu Ca‘fer Muhammed b. Cerîr. Târîhü’t-Taberî. thk. Muhammed Ebü’l-Fadl İbrâhim. 11 Cilt. Kahire: Dârü’l-Ma‘ârif, 1967.
• Watt, W. Montgomery. İslâm Düşüncesinin Teşekkül Dönemi. çev. Osman Demir. İstanbul: Ketebe Yayınları, 2021.
• Wellhausen, Julius. İslamiyetin İlk Devrinde Dini-Siyasi Muhalefet Partileri. çev. Fikret Işıltan. Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi, 1989.
• Yıldız, Harun. Kendi Kaynakları Işığında Hâricîliğin Doğuşu ve Gelişimi. Ankara: Araştırma Yayınları, 2. Basım, 2015