BİR RUS MÜHENDİSİNİN (T.S. BURNAŞEV) GÖZÜYLE ŞAH MURAD DEVRİNDE BUHARA EMİRLİĞİ

Year 2018, Volume: 120 Issue: 237, 139 - 170, 18.12.2018

Dinçer Koç

Abstract

Buhara Hanlığı’nın bir emirlik idaresine dönüşmesinde geniş çapta yap¬mış olduğu ıslahatlar ile oldukça önemli bir rolü olan Şah Murad Türk Dünyası’nda XVIII. yüzyılın en dikkat çekici liderlerinden biridir. Mütevazı ve dindar şahsiyeti ile temayüz etmiş bir hükümdar olan Şah Murad idari, mali, askeri, kültürel, dini vb. hususlarda İslam şeriatına göre yapmış olduğu düzenlemelerle köhneleşmiş devlet nizamını yeniden yapılandırmış ve farklı vilayetlerin ayrılıkçı eğilimlerini ortadan kaldırarak merkezi otoriteyi sağlamıştır. Aynı zamanda devletin ihyası için Amuderya’nın sol tarafında kalan bölgelerin hâkimiyet altına alınması amacıyla İranlılar ve Afganlarla giriştiği mücadelelerle dikkat çekmiştir. 1785-1800 döneminde iktidarda kalan Şah Murad döneminin aydınlatılması için sınırlı sayıda kaynaklar mevcuttur. Bunlar arasında içeriği bakımından doğrudan onun devrinde Buhara Emirliği’ni esas alarak bu hususta ilgi çekici malumatlar veren Rus maden mühendisi olan Timofey Stepanoviç Burnaşev’in seyahatnamesi büyük ehemmiyet arz etmektedir. Zira o 1794-1795 kışında bizzat bulunduğu Buhara’da elde ettiği izlenimlere ve yap¬mış olduğu tespitlere dayanarak emirliğin idari, mali, askeri, hukuki, sosyal, kültürel, mimari vb. yönlerini detaylı bir şekilde aktarmıştır.

Keywords

Şah Murad, T.S. Burnaşev, Buhara Emirliği, Seyahatname

References

• BARTOLD, V.V.: Soçineniya, T.2, Ç.1, İzd. Vostoçnoy Literaturı, Moskva 1963.