II. DÜNYA SAVAŞI YILLARINDA TRABZON'DA ALINAN EKONOMİK ÖNLEMLER

Yıl 2023, Cilt: 135 Sayı: 267, 199 - 220, 09.12.2023

Tuğba Eray Biber

https://doi.org/10.55773/tda.1289010

Öz

II. Dünya Savaşı yıllarında, tüm Türkiye’de olduğu gibi Trabzon’da da askere alımların artması işgücünü ve üretimi düşürmüştü. Üretimin azalmasıyla tüketim maddelerinde pahalılık baş göstermiştir. Buna bağlı olarak stokçuluk ve karaborsacılık gibi nedenlerden dolayı tüketim maddelerini bulmakta güçlük çekilmiştir. Üretim-tüketim dağıtım işleri için Milli Korunma Kanunu Ocak 1940 çıkartılarak devlet kontrolüne alınmıştır. Devletin, zaruri ihtiyaçlarını karşılamak için zaten ekonomik durumu kötü olan, halktan yeni vergiler almaya başlamasıyla halkın durumu daha da kötüleşmiştir. Özellikle köylülerin durumu, savaş zamanında açlık sınırına kadar dayanmıştır. Üretimin düşmesiyle birlikte ortaya çıkan iaşe sorunu, özellikle ekmek meselesi, devlet tarafından kontrol altına alınmaya çalışılsa da Türkiye genelinde olduğu gibi Trabzon’da da birçok aksaklık yaşanmıştır. Diğer taraftan Varlık Vergisi’nin yürürlüğe girmiş ve Trabzon’da da uygulanmaya başlamıştır. Eylül 1943’te ise Toprak Mahsulleri Vergisi yürürlüğe girmiştir. II. Dünya Savaşı yıllarında alınan bütün ekonomi alanındaki tedbirler Trabzon’da da uygulanmıştır.

Anahtar Kelimeler

II. Dünya Savaşı, Türkiye, Ekmek Karnesi, Varlık Vergisi, Milli Korunma Kanunu, Trabzon

Kaynakça

• AKTAR, Ayhan: Varlık Vergisi, İletişim Yayınları, İstanbul 2006.
• AYDEMİR, Şevket Süreyya: İkinci Adam, C. II, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
• AYDIN, Mehmed Korkud: “Millî Korunma Kanununun Hayata Geçirilişi (1940) ve Tek Parti Dönemi Uygulamaları”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 29, S. 1, Ocak-2019, s. 421.
• AYDIN, Mehmet Korkud: “Savaş Yıllarının Olağanüstü Bir Uygulaması: Toprak Mahsulleri Vergisinin Hayata Geçirilmesi”, Turkish Studies, V. 12/26, s. 1-20.
• BAKAR, Bülent: “İstanbul’da Ekmek Karnesi Uygulaması, Karne ve Ekmek Suistimalleri (1942-1946)”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, C. 12, S. 24, s. 1-60.
• BAKAR, Bülent: “Türk Çiftçisine Savaş Faturası: Toprak Mahsulleri Vergisi (1943-1946)”, Yakın Dönem Türkiye Tarihi Araştırmaları, ed. Safiye Kıranlar-Eminalp Malkoç, Der Yayınları, İstanbul 2019, s. 332-357.
• BULUT, Mehmet: “1929 Dünya Ekonomik Buhranı ve Türkiye’de Devletçiliğe Geçiş”, Bilig, S. 26, s. 77-101.
• Cumhuriyet Türkiyesinin Sanayileşmede İlk Önemli Adımı: Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı 1934-1938, Der. Fikret Yücel, TMMOB Elektrik Mühendisleri Odası, Ankara 2014, s. 21-34.
• ÇETİNOĞLU, Ali Sait: Varlık Vergisi 1942-1944 Ekonomik ve Kültürel Jenosid, Belge Yayınları, İstanbul 2009.
• DENİZ, Muzaffer: “Hitler Dönemi Türk-Alman Anlaşmaları”, Sosyal Bilimler Dergisi, S. 2, Mart 2015, s. 92. ss. 85-99.
• DOKUYAN, Sabit: “Savaş Ekonomisi ve Varlık Vergisi Üzerine Bir Değerlendirme”, Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (2), Aralık 2014, s. 30.
• ERAY BİBER, Tuğba: Savaşın Gölgesinde, II. Dünya Savaşı Yıllarında Giresun, Trabzon ve Rize’nin Ekonomik ve Sosyo-Kültürel Durumu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul 2020.
• ERTAN, Mehmet: “Toprak Mahsulleri Vergisinin Esasları ve Sonuçları: Toprak Mahsulleri Vergisi II. Aşar Mıydı?”, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 14, S. 2, 2018, s. 239-255.
• EZER, Feyzullah: “1929 Ekonomik Krizi’nin Türkiye’ye Etkileri”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 20, S. 1, s. 427-442.
• GÖZCÜ, Alev: “İkinci Dünya Savaşı Türkiyesi’nde Ekonomik Durumun Sosyal Hayata Etkilerine Dair Bazı Tespitler”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 62, Bahar 2918, s. 99-101.
• GÜÇLÜ, Muhammet: Varlık Vergisi, Kitabevi Yayınları, İstanbul 2019.
• İNCİ, İbrahim: “İkinci Dünya Savaşı Yıllarında Türkiye’de Tek Parti Hükümetlerinin İaşe Politikaları”, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi (TAED), S. 50, Erzurum 2013, s. 274.
• KAFAOĞLU, Arslan Başer: Varlık Vergisi Gerçeği, Kaynak Yayınları İstanbul 2002.
• KARABEKİR, Kazım: Günlükler (1906-1948), C. II, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2009, s. 1252
• KAYRA, Cahit: Savaş Türkiye Varlık Vergisi, Tarihçi Kitabevi Ankara 2015.