Afganistan’da Türkçe Basının İlk Temsilcisi: Yulduz Gazetesi (First Representative of Turkish Press in Afghanistan: Yulduz Newspaper)

Year 2016, Issue: 42, 63 - 71, 14.12.2016

Rıdvan Öztürk

Abstract

    Bugünkü Afganistan coğrafyasının en eski halklarından birisini Türkler teşkil etmektedirler. 1747 yılında bugünkü Afganistan kurulmaya başlanmıştır. Bu tarihten itibaren burada yaşayan Türkler, kendi dil ve edebiyatlarını korumada devlet erkinden faydalanamamışlardır. Aksine hâkim devlet erki, türlü baskılar ve engellemeler yapmıştır. 1960’lı yıllardan itibaren Türkler arasında artan bireysel ve toplumsal itirazlar, mevcut ortamın da kısmen uygun hâle gelmesiyle, semereler vermeye başlamıştır. Bu semereler önce çok kısa radyo yayınları ve Darice süreli yayınlarda çıkan birkaç şiir ile sınırlı iken, 1978’de yeni bir sürece girilmiştir. Bu süreçte yayımlanmaya başlayan ve 12 yıl boyunca Afganistan Türklerinin resmen tanınan tek süreli yayını, “Yulduz” gazetesi olmuştur. “Yulduz” gazetesi bu yönüyle önemli bir misyonu üstlenmiştir. Bunun tabii sonucu olarak da, Afganistan Türklerinin gönlünde ve eserlerinde yer etmiştir.

Abstract

    Turks constitue one of the oldest communities in todays Afghanistan geography. Todays Afghanistan, has begun to be established in year 1747. Turks who live here since that time were unable to benefit from government authority on protecting their language and literature; on the contrary, dominating government authority has put various pressures and obstructions. Individual and social objections growing among the Turks after 1960s, have started to fruition with the pre-existing conditions’ becoming partial appropriate. A new progress has been started in 1978, even though this fruition was limited with very short radio broadcasts and few poems in periodical publications in Dari language. “Yulduz” newspaper which has begun to be published in this process, has been the only recognized periodical publication of Afghanistan Turks for 12 years. In this respect, “Yulduz” newspaper undertook an important mission. As a natural result of this, the newspaper has taken place in hearts and works of Afghanistan Turks.

Keywords

“Yulduz” gazetesi, Afganistan, Türkçe basın, Özbekçe, dilsel bilinçlilik; “Yulduz” newspaper, Afghanistan, Turkish press, Uzbek language

References

• ABDULLAYEV, Ebu Said (2003), 20 Asir Afganistan Edebiyati, Taşkent.
• ALTAY, Nurullah (1995), “Bu Milletning İgesi Bar mi?”, http://www.babur.org/babur/ index.php option=com_content&view=article&id=570:2013-07-26-21-13-43&catid=
• 36:2010-10-02-14-21-58&Itemid=55 (14.05.2015).
• BARLAS, Kıyameddin (1992), “Afganistan Türkleri Edebiyatı”, Türk Dünyası El Kitabı, C 3, 2. baskı, Ankara, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, s. 745-755.
• EMİNİ, M. Kazım (2010), “Afganistandagi Türkî Matbuatning Kiskaçe Tarihi”, http://www.babur.org/babur/index.php?option=com_content&view=article&id= 503:2013-04-11-17-12-32&catid=36:2010-10-02-14-21-58&Itemid=55 (14.05.2015).
• EMİNİ, M. Kazım (2013), Gurbet Küyleri-Şiirler Toplami, Mezarışerif, Matbaa-i Dostan.
• HAYRİ, Aysultan (2013), “Afganistanda Dil Politikaları”, https://guneyturkistan.wordpress. com/2013/07/26/afganistanda-dil-politikalari/ (16.01.2014).
• LEBİB, M. Alim (2006), Tuygularim Kaygularim, Tanlangan Şiirler Toplami, Mezarışerif, Bahter-i Medeniyet ve Yayinçilik Uyuşmasi Yayınları.
• ÖZTÜRK, Rıdvan (2014), Günümüz Afganistanlı Özbek Şairleri, Konya, Palet Yayınları.
• TAŞKIN, Abdullah (2013), “Yulduz-Afganistan Tarihi boyiçe Özbek Tilide Birinçi Ceride Kaçan ve Kandak Yüzege Kildi?”, http://www.babur.org/babur/index.php?option=com_content& view=article&id=570:2013-07-26-21-13-43&catid=36:2010-10-02-14-21-58&Itemid= 55 (14.05.2015).
• TURAN, Abdülmecid (1999), Köngüller Sadası, C I, Peşaver, Encümen-i Ferhengi Mahdumkulı Firagi Yayınları.
• YARKIN, Halim (2010), “Afganistan Bedii Nesrining Kronolojisi”, https://cenubiturkistan. wordpress.com/2010/05/11/ 4.05.2015).
• YULDUZ Ceridesi (1980), S 7, Kabil.