Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Bilimsel Okuryazarlığa İlişkin Görüşleri

Yıl 2022, Cilt: 20 Sayı: 2, 568 - 586, 31.08.2022

Kadir Can Erbudak , Cemil Cahit Yesilbursa

https://doi.org/10.37217/tebd.1051934

Öz

2018 yılında eğitim programlarında yapılan düzenlemelerle bilim ve teknolojide söz sahibi olacak bireylerin yetiştirilmesi temel amaç olarak belirlenmiştir. Bilimsel okuryazar birey; araştırır, sorgular, üretir ve ülkesine maksimum fayda sağlar. Bu bireylerin yetişmesinde büyük öneme sahip sosyal bilgiler öğretmen adaylarının da bilimsel okuryazar birer birey olması ve eksik oldukları yönlerinin iyileştirilmesi gerekmektedir. Bu çalışmanın amacı sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlığa ilişkin görüşlerinin belirlenmesidir. Çalışma, tarama yöntemi kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Çalışma grubunun belirlenmesinde kolay ulaşılabilir örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Bu amaçla, çalışma grubunda 743 sosyal bilgiler öğretmen adayı yer almıştır. Çalışmadan elde edilen veriler beş adet açık uçlu sorunun yer aldığı yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Verilerin analizinde içerik analizi kullanılmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlığa yönelik görüşleri; genellikle bilimsel okuryazarlığı tanımladıkları fakat tek boyutlu olarak ele aldıkları aynı zamanda kavram yanılgısı içinde bulundukları, sosyal bilimlerle ilişkili olduğu ve sosyal bilimlerden ayrılmaması gerektiğini, sosyal bilgiler dersiyle ise sosyal bilimlerin içeriklerinden oluştuğu için bağlantılı olduğunu ve birçok sosyal bilimin tıpkı fen ve matematik bilimleri gibi bilimsel araştırma yöntemlerini kullandıklarını, bilimsel okuryazarlıkla ilgili konuların sosyal bilgiler dersinde kullanılmasının olumlu katkı sağlayacağını ancak sınıf düzeyi ve şartlara göre farklılık gösterebileceğini ifade ettikleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Bilimsel Okuryazarlık, Sosyal Bilgiler Öğretmen Adayları, Sosyal Bilgiler Öğretimi

Pre-Service Social Studies Teacher’s Perceptions on Scientific Literacy

Öz

With the arrangements made in the curriculums in 2018, raising individuals who will have a say in science and technology has been determined as the main goal. This study explores the pre-service social studies teachers’ views on scientific literacy. The study was carried out using descriptive survey model. Convenience sampling method was used to determine the study group. The data were derived from 743 social studies teacher candidates in the study group. The data of the study were collected through an interview form consisting of five open-ended questions developed by the researcher. Content analysis was used for data analysis. The results of the study show that social studies teacher candidates’ perception of scientific literacy is that they generally define scientific literacy but treat it as one-dimensional, and they have also misconceptions that it is related to the social sciences and should not be separated from the social sciences; it is related to the social studies lesson as it consists of the contents of the social sciences and that many social sciences use scientific research methods just like science and mathematics. It was determined that they stated that the use of scientific literacy topics in the social studies lesson will make a positive contribution, but it may differ according to the class level and conditions.

Anahtar Kelimeler

Scientific Literacy, Pre-Service Social Studies Teachers, Social Studies Teaching

Kaynakça

• AAAS. (1990). Science for all Americans. New York: Oxford University Press.
• Bartan, M. (2020). Okul öncesi öğretmen adaylarının temel bilimsel okuryazarlık düzeyleri ile bilimsel tutumlarının incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 49, 293-308. https://doi.org/10.9779/pauefd.531625
• Benzer, E. (2020). Bilimsel okuryazarlık ve medya okuryazarlığı arasındaki ilişki: Fen bilgisi öğretmen adayları örneği. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5(1), 10-23. https://dergipark.org.tr/tr/pub/adeder/issue/55076/710548 sayfasından erişilmiştir.
• Bou-Jaoude, S. (2002). Balance of scientific literacy themes in science curricula: the case of Lebanon. International Journal of Science Education, 24, 139-156.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi
• Bybee, R. W. & DeBoer, C. E. (1993). Research on goals for the science curriculum. D. Gabel (Ed.), Handbook of research on science teaching and learning içinde (s. 357-387). National Science Teachers Association, New York: USA.
• Demirbaş, M. & Yağbasan, R. (2005). Sosyal öğrenme teorisine dayalı öğretim etkinliklerinin, öğrencilerin bilimsel tutumlarının kalıcılığına olan etkisinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 18(2), 363-382.
• Duverger, M. (1961). Sosyal bilimlere giriş. (Ü. Oksay, Çev., 2. b.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler. Ankara: PegemA.
• Laugksch, R. C. (2000). Scientific literacy: a conceptual overview. Science Education, 84, 71-94.
• Lee, O. (1997). Scientific literacy for all: what is it, and how can we achieve it? Journal of Research in Science Teaching, 34(3), 219–222.
• Liu, X. (2009). Beyond science literacy: science and the public. International Journal of Environmental & Science Education, 4(3), 301-311.
• Manhart, J. (1998). Gender differences in scientific literacy. Annual Meeting of the National Council on Measurement in Education’da sunulmuş bildiri. San Diego, USA.
• MEB. (2018a). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB. (2018b). İlköğretim Kurumları Fen Bilimleri Dersi (3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Özdem, Y., Demirdöğen, B., Yeşiloğlu, N. & Kurt, M. (2010). Farklı branşlardaki alan öğretmenlerinin sosyal yapılandırıcı yaklaşımla bilim anlayışlarının geliştirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(4), 263-292.
• Özdemir, O. (2010). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının fen okuryazarlığının durumu. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(3), 46-52.
• Özdemir, O. (2019). Bilim toplumu ve fen (bilim) okuryazarlığı. N. Yenice (Ed). Bilimin doğası gelişimi ve öğretimi (2. b.) içinde (s. 153-185). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Özlem, D. (2000). Kültür bilimleri ve kültür felsefesi. İstanbul: İnkılap Yayınları.
• Özdoğan, A. Ç. & Berkant, H. G. (2020). Covid-19 pandemi dönemindeki uzaktan eğitime ilişkin paydaş görüşlerinin incelenmesi. Milli Eğitim Dergisi, Salgın Sürecinde Türkiye'de ve Dünyada Eğitim, 13-43. https://doi.org/10.37669/milliegitim.788118
• Roberts, D. A. (2007). Scientific literacy/science literacy. S. K. Abell & N. G. Lederman (Ed.), Handbook of research on science education içinde (s. 729-781). Mahvvah, NJ: Lavvrence Eribaum Associates.
• Shortland, M. (1988). Advocating science: literacy and public understanding, Impact of Science on Society, 38(4), 305–316.
• Stone, P. J., Dunphy, D. C., Marshall, S. S. & Ogilvie, D. M. (1966). The general inquirer: a computer approach to content analysis. Massachusetts: MIT.
• Tekin, N. (2013). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlıkları ve eleştirel düşünme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Tekin, N., Aslan, O. & Yağız, D. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık düzeyleri ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(1), 23-50.
• Terzi-Işık, C. (2008). İlköğretim 1. kademede fen ve teknoloji dersini yürüten sınıf öğretmenleri ile 1. kademede fen ve teknoloji dersini yürüten fen bilgisi (fen ve teknoloji) öğretmenlerinin fen okuryazarlık düzeylerinin belirlenmesi ve sonuçların karşılaştırılması. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Thomas, G. & Durant, J. (1987). Why should we promote the public understanding of science? Scientific literacy (M. Shortland, Der.). Department for External Studies, University of Oxford, UK.
• Tunç-Şahin, C. (2013). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlıklarının geliştirilmesi: ‘bilim teknoloji sosyal değişme’ dersinin eylem araştırması ile tasarlanması. (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Tunç-Şahin, C. & Say, Ö. (2010). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 223–240.
• Turgut, D. (2018). Öğretmen adaylarının biyoetik değerleri, bilimsel okuryazarlık ve empati beceri düzeylerinin sınıflar bazında incelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr/ sayfasından erişilmiştir.
• Turgut, H. (2007). Herkes için bilimsel okuryazarlık. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 40(2), 233-256.
• Turgut, H. & Fer, S. (2006). Fen bilgisi öğretmen adaylarının bilimsel okuryazarlık yeterliklerinin geliştirilmesinde sosyal yapılandırmacı öğretim tasarımı uygulamasının etkisi. M. Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2006(24), 205-229.
• Yeşilbursa, C. C. (2015). Sosyal bilgiler öğretiminde temel yaklaşımlar. C. Dönmez & K. Yazıcı (Ed). Sosyal bilgiler öğretimi içinde (s. 47-57). Ankara: Pegem Akademi.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• YÖK. (2018). Yeni Öğretmen Yetiştirme Lisans Programları. Ankara: YÖK. https://www.yok.gov.tr/kurumsal/idari-birimler/egitim-ogretim-dairesi/yeni-ogretmen-yetistirme-lisans-programlari sayfasından erişilmiştir.