Sınıf Öğretmenlerinin Okul İklimi Algılarının Örgütsel Sessizlik Algı Düzeyleriyle İlişkisi

Yıl 2024, Cilt: 22 Sayı: 3, 1831 - 1856

Halil Karadaş , Sümeyye Kurtay

https://doi.org/10.37217/tebd.1456320

Öz

Bu araştırma, Mardin ili Kızıltepe ilçesinde sınıf öğretmeni olarak görev yapan öğretmenlerin okul iklimi ile örgütsel sessizlik algı düzeyleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın evrenini, Mardin ilinin Kızıltepe ilçesinde 2023-2024 eğitim-öğretim yılı içinde resmi okullarda görevli ilkokul öğretmenleri oluşturmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama deseninde yürütülmüştür. Araştırma sonuçlarına göre öğretmenlerin okul iklimi algı düzeylerinin orta düzeyde bir sonuç gösterdiği tespit edilmiştir. Öğretmenlerin okul iklimi algı düzeylerinin cinsiyet değişkenlerinde anlamlı düzeyde farklılaşma belirtmezken; okulunda çalışma süresine göre anlamlı düzeyde farklılaşma göstermektedir. Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algı düzeylerinin orta düzeyde olduğu ve okulda çalışma yılı değişkeninde anlamlı düzeyde farklılaştığı tespit edilmiştir. Öğretmenlerin okul iklimi algı düzeyleri ile örgütsel sessizlik algı düzeyleri arasındaki ilişkiye yönelik yapılan regresyon analizine göre okul ikliminin, örgütsel sessizliğin yaklaşık %23,7’sini açıkladığı ve öğretmenlerin okul iklimi ile örgütsel sessizlik algı düzeyleri arasında anlamlı düzeyde ve zıt yönde bir ilişkinin olduğu sonucuna varılmıştır. Araştırmada elde edilen sonuçlar, öğretmenlere okul içerisinde olumlu bir ortam ve destekleyici bir okul iklimi oluşturmanın, öğretmenlerin örgütsel sessizliğe maruz kalmalarını azaltacağını belirtmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sınıf öğretmeni, Okul iklimi, Örgütsel sessizlik, Öğretmen

The Relationship between Primary School Teachers' Perceptions of School Climate and Perception Levels of Organizational Silence

Öz

This research was conducted to examine the relationship between school climate and organizational silence perception levels of participants working as primary teachers in Kızıltepe district of Mardin province. The population of the research consists of primary school teachers working in public schools in the Kızıltepe district of Mardin province in the 2023-2024 academic year. The research was conducted with a relational survey design, one of the quantitative research methods. According to the results of the research, it was determined that the school climate perception levels of the participants showed a moderate result. While there was no significant difference in the gender variables in the perception level of teachers' school climate, there was a significant difference in terms of the working hours at school. It was determined that the teachers' temperature perception level was at a moderate level and there was a significant difference in the working hours variable in temperature. According to the regression analysis conducted on the relationship between the participants' school climate perception levels and organizational silence perception levels, it was concluded that school climate explained approximately 23.7% of organizational silence and that there was a significant and negative relationship between the participants' school climate and organizational silence perception levels. The results obtained in the research indicated that creating a positive environment and a supportive school climate for teachers would reduce teachers' exposure to organizational silence.

Anahtar Kelimeler

Primary school teacher, School climate, Organizational silence, Teacher

Kaynakça

• Ağkale, A. (2023). Ortaokul öğretmenlerinin okul iklimine ilişkin görüşlerinin belirlemesi. Premium e-Journal of Social Science, 7(26), 16-25.
• Ak, K. (2019). Okul iklimi ile öğretmenlerin işe yabancılaşma düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aktan, V. (2021). İlkokullarda okul iklimi ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Alemdar, E. & Cemaloğlu, N. (2024). Sınıf öğretmenlerinin örgütsel sessizlik yaşama düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Ulusal Eğitim Dergisi, 4(2), 879-893. https://doi.org/10.5281/zenodo.10719398
• Alpar, R. (2020). Uygulamalı çok değişkenli istatistiksel yöntemler (6. b.). Detay.
• Avcı, N. (2023). Örgütsel sinizm, örgütsel sessizlik, işte sözde var olma ve sessiz istifa arasındaki ilişkiler: İstanbul Maltepe Belediyesi örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 14(39), 968-989. https://doi.org/10.21076/vizyoner.1217165
• Aydın, F. (2016). Ortaokul yöneticilerinin kullandıkları örgütsel güç türleri ve öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Aydoğan, İ. & Bilgivar, O. O. (2022). Okul müdürlerinin vizyoner liderlik davranışlarının okul iklimine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 1735-1763. https://doi.org/10.29299/kefad.1011810
• Ayık, A. (2007). İlköğretim okullarında oluşturulan okul kültürü ile okulların etkililiği arasındaki ilişki (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Ayık, A. & Savaş, M. (2014). Orta öğretim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin okul iklimi ve örgütsel güven algıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(27), 203–220.
• Ayık, A., Diş, O., & Şahin, G. (2023). Okul yöneticilerinin kullandıkları güç kaynakları ile öğretmenlerin motivasyonları ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(3), 2741-2766. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1192986
• Azımı, M. (2021). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile öğretmenlerin iş doyumu ve örgütsel sessizlik tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Balcı, A. (2022). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (16. b.). Pegem Akademi.
• Bowen, F. & Blackmon, K. (2003). Spirals of silence: The dynamic effects of diversity on organizational voice. Journal of Management Studies, 40, 1393-1417.
• Burulday, V. (2018). Ortaokullarda görev yapan öğretmenlerin örgütsel vatandaşlık, örgütsel sessizlik ve örgütsel tükenmişlik davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için veri el kitabı. İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (9. b.). Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2024). Sosyal bilimler için veri el kitabı. İstatistik, araştırma deseni, SPSS uygulamaları ve yorum (31. b.). Pegem Akademi.
• Can, A. (2017). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi. Pegem Akademi.
• Çakal, G. (2016). Ortaöğretim kurumlarında çalışan öğretmenlerin okul yönetimine katılma ile örgütsel sessizlik algıları arasındaki ilişki (Tekirdağ ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çakıroğlu, D. & Öztürk-Başpınar, N. (2021). Etik liderlik davranışlarının örgüt iklimi ve örgütsel özdeşleşmeye etkisi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 1903-1927. https://doi.org/10.33437/ksusbd.873984
• Çetinkaya, İ. & Koşar, D. (2022). Öğretmenlerin örgüt iklimine ilişkin görüşleri: Bir durum çalışması. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(2), 1605-1639. https://doi.org/10.17152/gefad.1109136
• Chung, J. F. (2020). Örgütsel iklim ile öğretmen bağlılığı arasındaki ilişkinin incelenmesi. Ege Eğitim Teknolojileri Dergisi, 4(1), 14-23.
• Çaçan, H. & Demirtaş, Z. (2023). Örgütsel güven ile örgütsel mutluluk arasındaki ilişkide örgütsel sessizliğin aracılık rolü. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 22(88), 1768-1786. https://doi.org/10.17755/esosder.1288984 Çakıcı, A. (2007). Sessizliğin teorik temelleri ve dinamikler. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16(1), 145-162.
• Çalıkoğlu, U. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algı düzeyleri ve yaratıcı düşünme eğilimleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çaloğlu, D. Ö. (2014). Örgütsel sessizlik ve kültürel değişkenler üzerine ampirik bir çalışma (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Çevik, M. N. (2022). Okulların örgüt yapısıyla örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide okul ikliminin aracı rolü (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Clark, M. (2002). The relationship between employees’ perceptions of organizational climate and customer retention rates in a major U.K. retail bank. Journal of Strategic Marketing, 10, 93-113. https://doi.org/10.1080/09652540210125260
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. & Büyüköztürk, Ş. (2014). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi
• Çolak, İ. (2016). Okul iklimi ile öğretmenlerin özerklik davranışları arasındaki ilişki (Muğla ili örneği) (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demirhan, N. B. (2020). Anaokullarındaki öğretmenlerin okul kültürü algıları ile örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Demirtaş, Z. & Bayer-Demirhan, N. (2023). Anaokullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sessizlik düzeyleri. Türk Eğitim Araştırmaları Dergisi, 10(2), 151-171. https://doi.org/10.33907/turkjes.1096497
• Detert, J. R. & Edmondson, A. C. (2005). No exit, no voice: the blind of risky voice opportunities in organizations. Academy of Management Proceedings, 1-6.
• Doğan, Ü. & Aslan, M. (2022). Öğretmenlerin okul iklimine ilişkin algıları ile psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1482-1499. https://doi.org/10.24315/tred.993218
• Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Eray, G. K., Kaya, A. & Karadaş, H. (2021). Örgütsel sessizliğe ilişkin öğretmen algıları. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(2), 219-240. https://doi.org/10.53586/susbid.992144
• Erkorkmaz, Ü., Etikan, İ., Demir, O., Özdamar, K. & Sanisoğlu, S. Y. (2013). Doğrulayıcı faktör analizi ve uyum indeksleri. Türkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33(1), 210-223.
• Faiz, S. (2023). Öğretmenlerin okul iklimi algı düzeyleri ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Gay, L. R. & Airasian, P. (2000). Educational research: competencies for analysis and application. Prentice-Hall.
• Gonder, P. O. & Hymes, D. (1994). Improving school climate & culture. American Association of School Administrators.
• Grojean, M. W., Resick, C. J., Dickson, M. W., & Smith, D. B. (2004). Leaders, values, and organizational climate: Examining leadership strategies for establishing an organizational climate regarding ethics. Journal of Business Ethics, 55(3), 223-241.
• Gök, M. İ. (2020). Öğretmenlerin okullardaki farklılıkların yönetimine ilişkin algıları ile örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., & Anderson, R. E. (2018). Multivariate data analysis (8. b.). Cengage Learning EMEA.
• Hoy, W. K., Smith, P., & Sweetland, S. R. (2002). The development of the organizational climate index for high schools: Its measure and relationship to faculty trust. High School Journal, 38(12), 38-49.
• İş, E. & Atış, M. (2024). Öğretmenlerin karşılaştığı güncel sorunlar ve bu sorunların mesleki performansları üzerindeki etkileri: bir nitel araştırma. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi(72), 489-521. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1470413
• Kahveci, G. & Demirtaş, Z. (2013). Öğretmenler için örgütsel sessizlik ölçeği geliştirme çalışması. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(43), 167-182.
• Karadağ, E. & Baloğlu, N. (2008). Eğitim kurumlarında örgüt iklimi ve örgüt etkinlik algısı arasındaki ilişkinin değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 63–71.
• Karadaş, H. & Özgün, N. (2023). Öğretmenlerin örgütsel stres ile işe yabancılaşma düzeylerinin incelenmesi. Artuklu İnsan ve Toplum Bilim Dergisi, 8(1), 93-112. https://doi.org/10.46628/itbhssj.1249621
• Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi: kavramlar, ilkeler, teknikler (39. b.). Nobel.
• Milliken, F. J. & Morrison, E. W. (2003). Shades of silence: Emerging themes and future directions for research on silence in organizations. Journal of Management Studies, 40(6), 1563-1568.
• Ökdem, M. (2024). İlk ve ortaokul öğretmenlerinin algılarına göre örgütsel sessizlik ve işe yabancılaşması arasındaki ilişki (Tunceli ili örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 28(1), 273-292. https://doi.org/10.20296/tsadergisi.1119074
• Sağır, M. & Deveci, C. (2023). Okul müdürlerinin yönetim tarzı ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik algı düzeyleri arasındaki ilişki. Turkish Journal of Educational Studies, 10(3), 343-368. https://doi.org/10.33907/turkjes.1324149
• Seday, M. Ş. (2021). Öğretmen algılarına göre okul iklimi ile lider üye etkileşimi arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Sevindim, K. Y. (2020). Lise müdürlerinin yönetim tarzlarının öğretmenlerin örgütsel sessizliklerini yordama düzeyi (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Schneider, B., Ehrhart, M. G., & Macey, W. H. (2013). Organizational climate and culture. Annual Review of Psychology, 64, 361-388. https://doi.org/10.1146/annurev-psych-113011-143809
• Sutherland, F. (1994). Teachers' perceptions of school climate. https://eric.ed.gov/?id=ED379214 sayfasından erişilmiştir.
• Şahin, A. & Atbaşı, Z. (2020). Olumlu okul iklimi oluşturmada öğretmenin rolünün incelenmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6(3), 672-689. https://doi.org/10.31592/aeusbed.742972
• Şenel, T. (2015). İlkokullarda okul iklimi ile okul etkililiği arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Tülübaş, T. & Celep, C. (2014). Öğretim elemanlarının sessiz kalma nedenleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(1), 280-297.
• Ukuşlu, G., Ukuşlu, H., Aytekin, S., & Aytekin, U. (2023). Öğretmenlerin okul iklimine ilişkin görüşleri ve beklentileri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(8), 1090-1119. https://doi.org/10.5281/zenodo.8312698
• Ural, A. & Kılıç, İ. (2011). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Detay.
• Yangın, D. (2015). Etkileşim adaleti ve yöneticiye güven ile öğretmenlerin örgütsel sessizlik davranışları arasındaki ilişki (Yüksek Lisans Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yılmaz-Öztürk, Z. & Ataş, A. (2023). Öğretmenlerin örgütsel sessizlik algılarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(11), 87-101. https://doi.org/10.56677/mkuefder.1321274
• Yüner, B. (2018). Okul yönetişimi ile okul iklimi arasındaki ilişkinin öğretmen görüşlerine göre incelenmesi (Doktora Tezi). https://tez.yok.gov.tr sayfasından erişilmiştir.
• Yüner, B. & Burgaz, B. (2019). Evaluation of the relationship between school governance and school climate. Eğitim ve Bilim, 44(199), 373-390. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.7961