YENİSEY YAZITLARINDAKİ ERKEK KİŞİ ADLARINDA GEÇEN KELİMELERE GÖRE ESKİ TÜRK ERKEĞİ

Year 2015, Volume: 4 Issue: 1, 25 - 38, 15.06.2015

Nurdin Useev

https://doi.org/10.7884/teke.425

Cited By: 4

Abstract

Makalede Köktürk harfli Yenisey yazıtlarında geçen kişi adlarının yapısındaki kelimeler ele alınarak kültürel dil bilim açısından incelenmiştir. Çünkü Köktürk harfli Yenisey yazıtları Türkçenin en eski yazılı metinleri olarak Eski Türk halklarının kültürünü, felsefesini ve toplum hayatını araştırmamız ve anlamamız açısından çok büyük önem arz etmektedir. Kişi adları kültürel değerleri, felsefi bilgileri içermesi bakımından dilin en önemli birimidir. Dolayısıyla eski metinler kültürel dilbilim açısından incelenirken ele alınacak ilk veri kişi adları ve onları oluşturan kelimelerdir. Makalemizde otuza yakın kelime üzerinde araştırma yapılmış, bunların derin kültürel bilgiler yansıttığı tespit edilmiştir. Örneğin, köni ve tüz kelimelerinin dürüst, sadık, doğru anlamlarına gelerek bu kelimelerle anılan kişilerin doğru, dürust olduklarını yansıttığı, enlig kelimesi ile Eski Türklerde cesur erkeklerin ellerine iğne ile damga çekme geleneğinin verildiği tespit edilmiştir.

Keywords

Yenisey yazıtları, kişi adları, kültürel dil bilim, unvan, enlig, alp

References

• ABRAMZON, S. M. (1949). Rojdeniye i Detstvo Kirgizskogo Rebenka, Sbornik Muzeya Antropologii i Etnografii AN SSSR, Cilt XII, Moskova-Leningrad.
• ALYILMAZ, C. (2008). ‘Anı’/ ‘Ani’ Yer Adı Üzerine. Ahmet B. Ercilasun Armağanı, 352-365.
• AMANCOLOV, A. S. (2003). İstoriya i Teoriya Drevnetyurkskogo Pis’ma. Almatı.
• AYBARŞA, İ. (2004). Ulttık Medeniyet Konteksindegi Düniyeniŋ Tildik Sureti (salıstırmalı- salgastırmalı lingvomedeni saraptama). Filologiya gılımdarınıŋ doktorı derejesin alu üşin dayındalgan dissertatsiyanıŋ avtoreferatı. Almatı.
• CAFEROĞLU, A. (1993). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. İstanbul: Enderun Yayınları.
• CLAUSON, Sir G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford.
• CUMAGULOV, Ç. (1963). Epigrafika Kirgizii I. Frunze.
• CUSAEV, K. vd. (2003). Kırgızdardın cana Kırgızstandın Tarıhıy Bulaktarı. Bişkek.
• Divanü Ligat-it-Türk Tercümesi I, II, III, IV. (1998). Ankara. (çev. Besim Atalay).
• KAFESOĞLU, İ. (2000). Türk Millî Kültürü. İstanbul.
• KLYAŞTORNIY, S. G. (2007). Vtoroy Pamyatnik İz Tuvı (Е 50): İnterpretatsiya i Data. Tyurkologiçeskiy Sbornik 2006, Moskova, 207-211.
• KOCA, S. (2003). Türk Kültürünün Temelleri II. Cilt. Ankara.
• KONONOV, A. N. (1978). Semantika Tsvetooboznaçeniy v Tyurkskih Yazıkah. Tyurkologiçeskiy Sbornik 1975, Moskova, 159-180.
• KONONOV, A. N. (1980). Grammatika Yazıka Tyurkskih Runiçeskih Pamyatnikov (Vıı-Ix Vv.). Leningrad.
• KORMUŞIN, İ. V. (1997). Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii. Moskova.
• KORMUŞIN, İ. V. (2008). Tyurkskiye Yeniseyskiye Epitafii: Grammatika i Tekstologiya. Moskova.
• KTTS: Kırgız Tilinin Tüşündürmö Sözdügü. (1969). Frunze.
• LEVİTSKAYA, L. S. vd. (1997). Etimologiçeskiy Slovar’ Tyurkskih Yazıkov, Obşetyurkskşiye i Mejtyurkskiye Leksiçeskiye Osnovı Na Bukvı ‘K’, ‘Қ’. Moskova.
• MAHPİROV, V. U. (1997). İmena Dalekih Predkov. Almatı.
• MALOV, S. Ye. (1951). Pamyatniki Drevnotyurkskoy Pismennosti. Moskova.
• MALOV, S. Ye. (1952). Yeniseyskaya Pismennost Tyurkov. Moskova. Leningrad.
• MALOV, S. Ye. (1959). Pamyatniki Drevnotyurkskoy Pismennosti Mongolii i Kirgizii. Frunze.
• MUKAMBAEV, C. (2009). Kırgız Tilinin Diyalektologiyalık Sözdügü. Bişkek. (haz. Kadıralı Konkobaev).
• NADELYAYEV vd. (1969). Drevnetyurkskiy Slovar’. Leningrad.
• OSAWA, T. (2010). What Title Does Enlig Çor Stand For İn The Old Runic Epitafh Named Shanchi III (E 152) İn Tuva?. Tuvinskaya Pis’mennost’ i Voprosı İssledovaniya Pis’mennostey i Pis’mennıh Pamyatnikov v Rossii i Tsentral’no- Aziyatskogo Regiona, Materialı Mejdunarodnoy Nauçnoy Konferentsii Posvyaşennoy 90-letiyu Tuvinskoy Pis’mennosti, I. kitap, 1-4 iyulya 2010 g., Kızıl, 27-32.
• POTAPOV, L. P. (2001). Altayskiy Şamanizm. Leningrad.
• RISKULOVA, T. Ş. (2004). Semantika i Simvolika Tsvetooboznaçeniy Kara (Çernıy) i Ak (Beliy) v Epose Manas (S Sopostavlenii s Russkim Yazıkom). Avtoreferat Na Soiskaniye Uçenoy Stepeni Kandidata Filologiçeskih Nauk. Bişkek.
• TEKİN, T. (2003). Orhon Türkçesi Grameri. İstanbul.
• TEKİN, T. (2003). Orhon Yazıtları: Kül Tegin, Bilge Kagan, Tunyukuk. İstanbul: Yıldız.
• TENIŞEV, E. R. vd. (2001). Sravnitel’no-İstoriçeskaya Grammatika Tyurkskih Yazıkov, Leksika. Moskova: Nauka.
• THOMSEN, V. (1912). Dr. M. A. Stein’s MSS. İn Turkish ‘Runic’ Script From Miran and Tun- Huang. Journal Of The Royal Asiatic Society, Londra, 181-228.
• TİLEVBERDİEV, B. (2007). Kazak Onomastikasınıŋ Lingvokonseptologiyalık Negizderi. Almatı.
• UGDIJEKOV, S. A. (2002). Predstavleniya Kırgızov Rannego Srednevekovya O Sotsiyal’nom Vozraste. Vestnik HGU im. N. F. Katanova, Vıp. II. Abakan, 3-7.
• USEEV, N. (2010). Kırgız Türkçesi Ağızlarında Köktürk Harfli Yazıtlara Ait Söz Varlığı. I. Uluslararası Eski Türkçe Bilgi Şöleni Bildirileri, 281-296. Afyon Kocatepe Üniversitesi Yayınları. (Editörler Cengiz Alyılmaz, Özgür Ay, Metin Yılmaz).
• USEEV, N. (2011). Yenisey Cazma Estelikteri I: Leksikası cana Tekstter (Yenisey Yazıtları I: Söz Varlığı ve Metinler). Bişkek: Kırgız Millî Bilimler Akademisi Dil ve Edebiyat Enstitüsü Yayınları.
• USER, H. Ş. (2009). Köktürk ve Ötüken Uygur Kağanlığı Yazıtları, Söz Varlığı İncelemesi. Konya.