VECİZE EDEBİYATI VE MEHMED RECEB’İN EMSÂL-İ HAKÎKAT İSİMLİ ESERİ

Year 2019, Volume: 8 Issue: 1, 230 - 261, 15.03.2019

Serhan Alkan İspirli

Abstract

Çalışmamız; Tahrîrât-ı Hâriciyye
Müdür Muâvini Mehmed Receb’in H. 1315 tarihinde Asır Matbaasında Arap harfleri
ile yayınlanan Emsâl-i Hakîkat isimli eseri üzerinedir. Eser 76 sayfadır ve
eserde 398 adet vecize vardır. Çalışmamızda öncelikle edebiyatımızda ve dünya
edebiyatında vecize yazma/ söyleme geleneği üzerinde kısaca durulmuş, Mehmed
Receb’in hayatı hakkında bilgi verilmiş, vecize edebiyatı geleneği içinde
değerlendirebileceğimiz “Emsâl-i Hakîkat” isimli eseri dikkatlere sunulmuştur.

Emsâl-i Hakîkat’in bir “öğütler
kitabı”dır. Eserde hayatın her alanına ait veciz ifadelerin harmanlandığı
görülür. Vecizeler; iyi ve kötü haller, meziyetler, toplumsal eleştiri, kadın,
aşk, vatan, bilim… gibi pek çok konu üzerinedir. Yani kısaca hayattır, insanın kendisidir.
İnsan olabilmenin yaşam boyu devam eden bir eğitim süreci olduğu
düşünüldüğünde, yazarın günümüz insanına ve gelecek kuşaklara söylemek
istedikleri defalarca okunmaya değer özelliktedir. 

Keywords

Mehmed Receb, Emsâl-i Hakîkat, Vecize, Vecize edebiyatı, Aforizma, değer

References

• Andı, F. (2004). Arif Nihat Asya’nın kısa nesirleri. İlmi Araştırmalar, s.18.
• BOA/ DH.ŞFR.00658.00107.001
• BOA/ BEO.000752.056383.001
• BOA/ DH.ŞFR.00638.00115.001
• BOA/ İ.HR.00350.00035.001
• BOA/ İ.TAL.00045.00057.001
• BOA/ İ.TAL.00098.00038.001
• BOA/ İ.TAL.00114.00016.001
• BOA/ İ.TAL.00147.00047.001
• BOA/ MV.00039
• BOA/ Y.PRK.EŞA.00012.00015.001
• Cenab Şahabeddin. (1331/1915). Evrâk-ı eyyâm. Dersaâdet: Kanaat Matbaası.
• Cenab Şahabeddin. (1927). Vecize edebiyatı. Servet-i Fünun, C:61, No:1600/126, 14 Nisan, S.338-339.
• Cenab Şahabeddin. (1978). Tiryaki sözleri (Hazırlayanlar: Dr. Orhan F. Köprülü/ Dr. Reyan Erben). İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser.
• Çavdar, N. (2010). Son dönem Osmanlı sadrazamı Ahmet Tevfik Paşa. Doktora Tezi, Samsun: Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı.
• Çavdar, N. (2016). Son Osmanlı sadrazamı Ahmet Tevfik Paşa. Ankara.
• Çetin, N. (2011). Son sadrazam Ahmed Tevfik Paşa. Doktora Tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı.
• Erol, K. (2017). Vecize edebiyatı ve sosyal öğreti olarak Raif Necdet Kestelli’nin Süzme Sözleri. E-Şarkiyat İlmi Araştırmalar Dergisi, C.9, S. 2 (18).
• Harmancı, A. (2013). Vecizeleriyle Tanpınar. Jasss, 6(7).
• http://www.tdk.gov.tr/
• Kafes, M. (2014). Arap edebiyatında tevki. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 31, 111-118.
• Kerimoğlu, C. (2010). Hakan Günday’ın romanlarında aforizmalar. Turkish Studies, 5(1).
• Mehmed Receb. (1315). Emsâl-i Hakîkat.
• Mehmet Cemil. (1336/1920). Vecizeler, Şehzadebaşı İstanbul: Evkâf-ı İslâmiye Matbaası.
• Okday, İ. (1994). Yanya’dan Ankara’ya. İstanbul.
• Okday, Ş. (1986). Büyükbabam son Sadrazam Tevfik Paşa. İstanbul: Bateş Bayilik Teşkilatı.
• Okday, Ş. (1988). Osmanlı’dan Cumhuriyet’e padişah yaveri iki sadrazam oğlu anlatıyor. İstanbul: Sema Matbaacılık.
• Özezen, M. (2016). Türkçede söz kalıplarının yeniden üretimi: aforizmadan laforizmaya. ÇÜTAD, Çukurova Üniversitesi Türkoloji Araştırmaları Dergisi, 1(1).
• Özön, M. (1954). Edebiyat ve tenkid sözlüğü. İnkılap Kitabevi.
• Öztuna, Y. (1969). Devletler ve hanedanlar, Türkiye (1074-1920). Kültür Bakanlığı Yayınları, C.2.
• Sönmez, S. (2017). Rehber öğretmenliğin Murphy yasaları. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (Teke), 6(4).
• Tahirü’l-Mevlevî (1993). Edebiyat lugati, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Tarakçı, C. (1986). Cenâb Şahabeddin’de tenkid. Samsun: Eser Matbaası.
• Törenek, M. (2016). Yazar eser ilişkisi bağlamında Cenab Şahabettin ve tiryaki sözleri. Akademik Araştırmalar Dergisi, 4.
• Yağar, A. (2016). Aforizma yazarı olarak Midhat Cemal Kuntay. FSM İlmi Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, 8.