Nietzsche’nin Stoacılığı Üzerine Bir Değerlendirme: İnsan, Doğa ve Ebedi Dönüş

Year 2025, Issue: 24, 41 - 55, 01.12.2025

Adnan Esenyel

https://doi.org/10.55256/temasa.1701372

Abstract

Bir bütün olarak Nietzsche’nin düşünce dünyasına baktığımızda Stoacılığa atfedilebilecek çok sayıda öğreti ile karşılaşmaktayız. Doğalcılık, ebedi dönüş ve amor fati gibi kavrayışların hem Stoacılıkta hem de Nietzsche’nin felsefi külliyatında bulunması sebebiyle bazı düşünürler, Nietzsche’nin bu öğretileri Stoacı gelenekten aldığı şekliyle kullandığını ileri sürmüştür. Nietzsche’nin Stoacı fikirlerden etkilendiği ve esinlendiği ileri sürülebilse bile en nihayetinde Nietzsche Stoacılar’dan temelden farklı bir düşünüş ortaya koyar. Nietzsche’nin Stoacı felsefeyi kısmen de olsa övdüğü ve kendisini yakın hissettiği orta dönemini dışarıda bırakırsak kendisinin Stoa felsefesinin en sert eleştirmenlerinden birisi olduğunu söylemek yanlış olmaz. Eldeki çalışma bu yüzden önce Nietzsche’nin orta dönemini inceleyerek, onun hangi açılardan kısa bir süre için de olsa Stoacı tavrı önemsediğini ele alacaktır. Fakat bu geçici yakınlaşmadan sonra Nietzsche’nin Stoacılardan tümüyle farklı olan bir istikamete yöneldiğini anlatabilmek için bu çalışma; onun doğa, insan ve ebedi dönüş kavrayışları söz konusu olduğunda Stoacılarla nasıl ters düştüğünü göstermeyi amaçlar. Sonuç olarak bu makalenin hedefi Nietzsche’nin Stoacılığa yakın durmaktan ziyade, köken itibarıyla farklı bir felsefi proje ile kendisini hem Batı felsefe geleneğinden hem de bu geleneğe dâhil olan Stoacılıktan tamamen kopardığını göstermektir.

Keywords

Nietzsche , Stoacılık , Doğa , İnsan , Ebedi Dönüş

An Evaluation of Nietzsche’s Stoicism: Man, Nature and the Eternal Recurrence

Abstract

When we look at Nietzsche’s thought as a whole, we come across many teachings that can be attributed to Stoicism. Since concepts such as naturalism, eternal recurrence and amor fati are found both in Stoicism and in Nietzsche’s philosophical oeuvre, some thinkers have argued that Nietzsche uses these teachings as he took them from the Stoic tradition. Although it can be argued that Nietzsche was influenced and inspired by Stoic ideas, ultimately Nietzsche’s thinking emerges as something fundamentally different from the Stoics. If we leave out Nietzsche’s middle period, when he praised Stoic philosophy to some extent and felt close to it, it would not be wrong to say that he was one of the harshest critics of Stoic philosophy. The present study will therefore first examine Nietzsche’s middle period and consider in what respects he heeded the Stoic attitude, even if only for a short time. However, in order to show that after this temporary rapprochement Nietzsche turned to a direction that was completely different from the Stoics, this study aims to show how he opposed the Stoics when it came to their conceptions of nature, man, and eternal recurrence. In conclusion, the aim of this article is to show that Nietzsche, rather than remaining close to Stoicism, completely detached himself from both the Western philosophical tradition and Stoicism, which is included in this tradition, with a philosophical project that was fundamentally different.

Keywords

Nietzsche , Stoicism , Nature , Man , Eternal Recurrence

References

• Aurelius, Marcus. Kendime Düşünceler. Çeviren: Y. Emre Ceren, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2018.
• Brobjer, Thomas. “Nietzsche’s Reading of Epictetus,” Nietzsche-Studien 32/1, (2003): 429-434.
• Diogenes Laeirtos. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çeviren: Candan Şentuna, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2025.
• Epiktetos. Enkheiridion. Çeviren: C. Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2019.
• Long, A. A. ve David N. Sedley. The Hellenistic Philosophers, Vol. 1. Cambridge: Cambridge University Press 1987.
• Long, A.A. From Epicurus to Epictetus: Studies in Hellenistic and Roman Philosophy. Oxford: Clarendon Press, 2006.
• Molacı, Melike. “Erken Dönem Stoa Düşüncesinde Erdem,” Felsefe Arkivi 54, (2021): 1-28.
• Molacı, Melike. “Stoa Felsefesinde “Doğaya Uygun Yaşama”nın Anlamı,” FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi 29, (2020): 201-218.
• Molacı, Melike. Stoa Fiziği. İstanbul: Çizgi Kitapevi Yayınları, 2020.
• Mollison, James. “Nietzsches’s Functional Disagreement with Stoicism: Eternal Reccurence, Ethical Naturalism, and Teleology,” History of Philosophy Quarterly 38/2, (2021): 175-195.
• Nabias, Nuno. Nietzsche and the Metaphysics of the Tragic. Translated by Martin Earl, London: Continuum Publishing, 2006.
• Nietzsche, Friedrich. Also Sprach Zarathustra, Kritische Studienausgabe Band IV. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Die fröhliche Wissenschaft, Kritische Studienausgabe Band III, Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Die Philosophie im tragischen Zeitalter der Griechen, Kritische Studienausgabe Band I. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Jenseits von Gut und Böse, Kritische Studienausgabe Band V. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Menschliches, Allzumenschliches, Kritische Studienausgabe Band II. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Morgenröte, Kritische Studienausgabe Band III. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Über Wahrheit und Lüge im aussermoralischen Sinne, Kritische Studienausgabe Band I. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Nietzsche, Friedrich. Zur Genealogie der Moral, Kritische Studienausgabe Band V. Hersg. von Giorgio Colli und Mazzino Montinari, München: Verlag de Gruyter, 1999.
• Plato. Phaedo, Complete Works. Edited by John M. Cooper. Translated by G.M.A. Grube, Indianapolis: Hackett Publishing Company, 1997.
• Seneca. Bilgenin Sarsılmazlığı Üzerine. Çeviren: C. Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, 2023.
• Ure, Michael. “Nietzsche's Free Spirit Trilogy and Stoic Therapy,” Journal of Nietzsche Studies 38, (2009): 60-84.