Interpretation of Heraclitus in Political Context

Year 2025, Issue: 24, 84 - 98, 01.12.2025

Hayyam Celilzade

https://doi.org/10.55256/temasa.1732416

Abstract

Heraclitus is one of the names attributed to Pre-Socratic philosophy, the life and views of which are not well-documented. One reason for this is that very little has survived from that period to the present day. Moreover, the paucity of extant material from Heraclitus that has been interpreted from a coherent point of view serves only to compound the enigma of his thought, thereby precluding any possibility of definitive judgement regarding his philosophy. The present study is an attempt to remove this obstacle. It is this author’s opinion that this obstacle may be partially removed by interpreting Heraclitus' fragments in a political context. The interpretation of the fragments, which appear to address disparate subjects within a single context, enables the establishment of a coherent representation of Heraclitus’ philosophy. Deciding whether this picture is right or wrong is a simpler task than speculating on the multiple Heraclitus pictures that are before us in a fragmentary state. It is argued that Heraclitus’s philosophy was shaped by the historical and political circumstances of his era, particularly the invasion of his homeland by the Persians and the internal disorganisation and competition among the Greek poleis. It is proposed that his views should be interpreted in the context of these external influences. It is this author’s opinion that the historical developments which occurred at the time led Heraclitus to create a new political scene. It is asserted that, in establishing this novel political paradigm, he accorded particular consideration to the dynamics of existence and religious convictions. In this direction, we attach importance to the narratives that perceive him as a person who reflected on the cosmos, theology and politics in Antiquity. The hermeneutic approach adopted in this study is predicated on the principle that ‘the author’s intention can be ascertained’. In this framework, the text is analysed from two perspectives: firstly, from an examination of its internal elements; and secondly, from a consideration of the text in relation to its context, both simultaneously and diachronically. It is the conclusion to be drawn from this interpretation that Heraclitus’ philosophy can be positioned in a political context.

Keywords

Heraclitus , Politics , Logos , Law , Soul , Fire

Herakleitos’un Siyasi Bağlamda Yorumlanışı

Abstract

Herakleitos, Sokrates öncesi felsefenin hayatı ve görüşleri hakkında araştırmacıların çok kesin yargılarla konuşamadığı isimlerinden birisidir. Bunun sebeplerinden birisi ondan günümüze çok az şeyin ulaşmış olmasıdır. Ama bunun yanında Herakleitos’tan günümüze ulaşmış az malzemenin tutarlı bir bakış açısından yorumlanmaması hem onun düşüncesinin gizemini daha da artırır hem de hakkında kesin yargılarla konuşmayı engeller. Çalışmamız bu engelin ortadan kaldırılmasına yönelik bir teşebbüs olarak değerlendirilebilir. Kanaatimize göre Herakleitos’un fragmanlarına yönelik siyasi bağlamda bir yorumlama teşebbüsüyle bahsettiğimiz engeli kısmen ortadan kaldırabiliriz. Farklı şeyler hakkında konuştuğu izlenimi veren fragmanların tek bir bağlamda yorumlanışı evvel emirde tutarlı bir Herakleitos resmiyle karşılaşmamızı sağlar. Bu resmin doğru mu yanlış mı olduğuna karar vermek, önümüzde parçalı halde duran birden fazla Herakleitos resmine dair fikir yürütmekten daha kolaydır. Dolayısıyla çalışmamızın böyle bir kolaylaştırmaya hizmet ettiğini düşünüyoruz. Herakleitos’un içinde bulunduğu koşullardan özellikle memleketinin Persler tarafından işgalinden ve Yunan polislerinin dağınık ve birbirleriyle rekabet içerisinde olmasından etkilendiğini, görüşlerinin bu etkiyi gözeterek yorumlanması gerektiğini savunuyoruz. Yaşanan tarihi gelişmelerin Herakleitos’u yeni bir siyasi sahne oluşturmaya yönlendirdiği görüşündeyiz. Bu yeni siyasi sahneyi oluştururken özellikle varlığın işleyişini ve dini inançları dikkate aldığını ifade ediyoruz. Bu doğrultuda Antikçağ’da onu kozmos, teoloji ve siyaset üzerine fikir yürüten biri olarak algılayan rivayetlere önem veriyoruz. Çalışmamızda ‘yazarın niyetine ulaşılabilir’ şiarını esas alan hermenötik yaklaşımı esas alacağız. Bu çerçevede metne sadece iç ögelerinden değil, buna eş ve artzamanlı olarak metnin dışarısından da bakmaya çalışıyoruz. Bu yorumlamanın sonucunda Herakleitos’un felsefesinin siyasi bir bağlamda konumlandırabileceği sonucuna ulaşıyoruz.

Keywords

Herakleitos , Siyaset , Logos , Yasa , Ruh , Ateş

References

• Adamson, Peter. Kesintisiz Felsefe Tarihi. Çeviren: Fethi Yıldırım, İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• Aristoteles. Retorik. Çeviren: Ari Çokona, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2019.
• Benjamin, Andrew. Place, Commonality and Judgment. London: Continuum, 2010.
• Bourdieu, Pierre. Heidegger’in Politik Ontolojisi. Çeviren: Aslı Sümer, İstanbul: Monokl Yayınları, 2018.
• Cassirer, Ernst. İnsan Üstüne Bir Deneme. Çeviren: Necla Arat, İstanbul: Remzi Yayınevi, 1980.
• Cernin, David. “Methodology of the History of Philosophy: A Different Approach to the Philosophy of Heraclitus,” Aither 4, (2016): 32-53.
• Cicero. Tanrıların Doğası. Çeviren: Çiğdem Menzilcioğlu, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2012.
• Demirli, Ekrem. Tasavvufun Altın Çağı. İstanbul: Sufi Kitap, 2015.
• Feyruzabadi. Bahri-l Muhit. Dımaşk: Mektebu Tahkik'it Turâsi fî Müesseseti'r Risale, 1998.
• Fried, Gregory. From Being to Politics, Heidegger’s Polemos. New Heaven: Yale University Press, 2000.
• Gadamer, Hans Georg. Bilgeliğin Başlangıcı. Çeviren: Mehmet Barış Albayrak, İstanbul: Albaraka Yayınları, 2023.
• Göbel, C. “Mysticism and Knowledge in Parmenides,” Downside Review 120, (2002): 157-174.
• Guthrie, W. K. C. Yunan Felsefe Tarihi II. Çeviren: Faruk Gültekin, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2019.
• Guthrie, W. K. C. Yunan Felsefe Tarihi, Sokrates Öncesi İlk Filozoflar ve Pythagorasçılar. Çeviren: Ergün Akça, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2011.
• Herakleitos. Fragmanlar. Çeviren: C. Cengiz Çevik, İstanbul: İş Bankası Yayınları, 2020.
• Herakleitos. Fragmanlar. Çeviren: Cengiz Çakmak, İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2005.
• İbn Manzur. Lisanu’l Arab. Beyrut, Dâru İhyâi’t-Turasi’l Arabiy, 1999.
• İşsevenler, Osman Vahdet. “Felsefe Adalet ile Başlar: Doğal Hukukun Sokrates Öncesi Temelleri,” III. Hukukun Gençleri Sempozyumu (2011): 1-11.
• Jaeger, Werner. İlk Yunan Filozoflarında Tanrı Düşüncesi. Çeviren: Güneş Ayas, İstanbul: İthaki Yayınları, 2012.
• Kahn, Charles H. The Art and Thought of Heraclitus. Cambridge: Cambridge University Press, 1979.
• Kenny, Anthony. Batı Felsefesinin Yeni Tarihi, Antik Felsefe. Çeviren: Serdar Uslu, İstanbul: Küre Yayınları, 2017.
• Ksenophanes. Fragmanlar. Çeviren: Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2019.
• Laertios, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çeviren: Candan Şentuna, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2003.
• Laks, Andre. Presokratik Felsefeye Giriş. Çeviren: İlhan Burak Tüzün, İstanbul: Vakıf Bank Kültür Yayınları, 2022.
• McNeill, William. Dünya Tarihi. Çeviren: Alaeddin Şenel, Ankara: İmge Yayınları, 2008.
• Molacı, Melike. “Herakleitos’un Ethos’u: Marcus Aurelius’un Daimon’u,” Felsefi Düşün sayı: 13 (2019): 229-254.
• Mütercim Âsım Efendi. Kamûsu’l Muhît Tercümesi. İstanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu, 2013.
• Padel, Ruth. Greek Images of the Tragic Self. New Jersey: Princeton University Press, 1992.
• Parmenides. Fragmanlar. Çeviren: Kaan H. Ökten, İstanbul: Alfa Yayınları, 2019.
• Peters, Francis E. Antik Yunan Felsefesi Terimleri Sözcüğü. Çeviren: Hakkı Hünler, İstanbul: Paradigma Yayınları, 2004.
• Platon. Phaidros. Çeviren: Hamdi Akverdi, İstanbul: Maarif Matbaası, 1943.
• Popper, Karl. Açık Toplum ve Düşmanları. Çeviren: Mete Tunçay ve Harun Rızatepe, Ankara: Liberte Yayınları, 2021.
• Poyraz, Hakan. “Herakleitos: Kosmos’tan İnsana,” Felsefe Dünyası sayı: 35 (2002): 88-101.
• Rifat, Samih. Herakleitos, Bir Kapalı Söz Ustasıyla Buluşma Denemesi. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2018.
• Robitzsch, Jan Maximilian. “Heraclitus’ Political Thought,” Apeiron 51/4, (2018): 405–426.
• Rohde, Erwin. Psykhe, Yunanlarda Ruhlar Kültü ve Ölümsüzlük İnancı. Çeviren: Özgüç Orhan, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2020.
• Russell, Bertrand. Batı Felsefe Tarihi İlkçağ Felsefesi. Çeviren: Ahmet Fethi, İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• Sassi, Maria Michela. “Herakleitos ve Empedokles” Felsefe Tarihi Antik Yunan içinde, Editör: Umberto Eco, 58-65. İstanbul: Alfa Yayınları, 2020.
• Şehristanî. El-Milel ven- Nihal. Çeviren: Mustafa Öz, İstanbul: Litera Yayıncılık, 2014.
• Thales. Fragmanlar. Çeviren: Y. Gurur Sev, İstanbul: Pinhan Yayınları, 2019.
• Türkyılmaz, Çetin. “Herakleitos’un Adalet Görüşü,” Temaşa Dergisi sayı: 2 (2015): 51-63.
• Ustinova, Y. Caves and the Ancient Greek Mind. Oxford: Oxford University Press, 2009.
• Yıldız, Erdal ve Güvenç Şar. Herakleitos’un Oyunu, Herakleitos Fragmanlarına Yorumlar. İstanbul: Dergâh Yayınları, 2016.