Bu makalede Spinoza’nın Kitabı Mukaddes’e dayalı felsefe anlayışını temsil eden dinî geleneklerle hesaplaşması ve felsefe ile Kitabı Mukaddes’i birbirinden ayırma çabası ele alınmaktadır. Bu çerçevede Anlama Yetisinin Düzeltilmesi Üzerine İnceleme ile Teolojik-Politik İnceleme birlikte okunmaktadır. Buradan hareketle, Spinoza’yı felsefeye götüren yolun, gündelik hayatta genellikle kabul gören “iyi”lerin beyhudeliğinin fark edilmesinden doğan bir “gerçek iyi” arayışının yanı sıra, bazı Tevradî ve Farisî-Rabbanî izleklere yönelik özgün ve eleştirel bir sorgulamayı da içerdiği ileri sürülmektedir. Çalışmada, Spinoza’nın Tevrat’taki seçilmişlik öğretisinin Farisî-Rabbanî yorumuna yönelttiği eleştiri ve bu anlayışın kısmen benimsediği felsefî-alegorik tefsiri çürütme girişimi öne çıkarılmaktadır. Ayrıca, Spinoza’nın Kitabı Mukaddes’i Yeni Platoncu ve Aristotelesçi spekülasyonlara tâbi kılan teologlara karşı yürüttüğü polemik ayrıntılı biçimde incelenmektedir. Bu bağlamda makalenin ana savı, Spinoza’nın, felsefeyi Kitabı Mukaddes’in çarpıtılmasına dayalı teolojik baskılardan, Kitabı Mukaddes’i ise felsefe ve teolojinin vesayetinden kurtarmayı amaçlayan çifte bir özgürleşme projesi geliştirdiği düşüncesi etrafında şekillenmektedir. Böylece teolojik boyunduruktan kurtulan felsefe, geometrik bir kesinlikle, doğanın zorunlu düzenini açıklamayı ve insanları gerçek mutluluğa ulaştırmayı amaçlarken; spekülatif çarpıtmalardan arınan Kitabı Mukaddes, içerdiği adalet ve iyilikseverlik gibi evrensel ahlâk ilkeleri aracılığıyla tanrısallığına ve yararlılığına yeniden kavuşarak, otoritesini ve saygınlığını güçlendirmektedir. Sonuç olarak makalede, Spinoza’nın vahiy ile felsefeyi uzlaştırma girişimlerindeki içsel çelişkileri açığa çıkararak Kitabı Mukaddes’e dayalı felsefeye son verdiği; bunun yerine ontoloji temelli bir etik ile tarihsel-eleştirel metin çözümlemesine dayalı bir hermeneutik bilim kurduğu savunulmaktadır. Bu çifte özgürleşme, Spinoza’nın modern düşünce bağlamında en kalıcı katkılarından biri olarak karşımıza çıkmaktadır.
Galatasaray Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi (BAP)
SBA-2024-1262
SBA-2024-1262
SBA-2024-1262
This article examines Spinoza’s confrontation with the religious traditions of scriptural philosophy and his effort to disentangle philosophy from biblical exegesis, and vice versa. By reading the Treatise on the Emendation of the Intellect alongside the Theological-Political Treatise, it argues that Spinoza’s path to philosophy arises primarily from a reflection on the “true good” through the recognition of the futility of certain aspects and conventional “goods” of ordinary life. At the same time, it is shaped by his original and critical engagement with biblical and Pharisaic-rabbinic themes. The study highlights his critique of Pharisaic-rabbinic exclusivism and its interpretation of the biblical doctrine of chosenness, his rejection of philosophical-allegorical exegesis, and his polemic against theologians who subordinate Scripture to Neoplatonic and Aristotelian speculation. Against these traditions, Spinoza advances what may be called a dual liberation. On one side, philosophy (freed from theological tutelage) claims geometric certainty in uncovering the necessary order of nature and in guiding human beings toward genuine happiness and blessedness. On the other, Scripture (released from speculative distortions) regains its divine character and usefulness, preserving its dignity and authority through the universal moral precepts of justice and charity. Ultimately, the article argues that Spinoza brings scriptural philosophy to an end by exposing the contradictions inherent in all attempts to reconcile revelation with philosophy, and by inaugurating a new philosophical project (an ethics grounded in ontology) together with a hermeneutic science founded on historical-critical exegesis. This dual liberation stands out as one of Spinoza’s most enduring contributions within the framework of modern thought.
Galatasaray University Scientific Research Projects Division (BAP)
SBA-2024-1262
| Primary Language | English |
|---|---|
| Subjects | Philosophy of Religion, 17th Century Philosophy, Hellenistic Philosophy, Modern Philosophy, Medieval Philosophy |
| Journal Section | Research Article |
| Authors | |
| Project Number | SBA-2024-1262 |
| Publication Date | December 1, 2025 |
| Submission Date | September 3, 2025 |
| Acceptance Date | October 10, 2025 |
| Published in Issue | Year 2025 Issue: 24 |