Stoacılarda Doğal Hukukun Epistemolojik ve Normatif Boyutları

Year 2025, Issue: 24, 336 - 346, 01.12.2025

Murat Bayram

https://doi.org/10.55256/temasa.1793282

Abstract

Bu çalışma, doğal hukuk kavramını Stoacılar bağlamında epistemolojik ve normatif temelleriyle ele almaktadır. Stoacı felsefeye göre doğal hukuk, yalnızca insanların iradesine dayalı bir kurallar bütünü değildir; aksine, evrensel ve rasyonel bir doğa düzenine dayanan ilkelere gönderme yapar. Bu düzen, insan aklının doğa aklı ile uyumlu işleyişinde kendisini gösterir. Hukukun adalet ölçütü, tam da bu iki aklın kesişiminde ortaya çıkar. Stoacılar, bireyin akıl yoluyla evrensel yasayı kavrayabileceğini ve yaşamını bu yasa doğrultusunda düzenlemesi gerektiğini savunur. Bu nedenle hukuk, yalnızca pozitif normların toplamı değil, aynı zamanda ahlaki ilkelerin ve kozmik düzenin somut bir tezahürüdür. Bu yaklaşım, hukuk ile ahlak arasındaki ilişkinin ayrılmazlığını ortaya koyarken, doğal hukukun toplumsal düzenin sürekliliği ve istikrarı bakımından da vazgeçilmez olduğunu vurgular. Ayrıca Stoacı düşüncede hukukun evrenselliği, tüm insanları kapsayan kozmopolit bir perspektif sunar. Bu bakış açısı, bireysel ve kolektif davranışların meşruiyetini doğal hukuka uygunlukla ölçer. Sonuç olarak Stoacılar bağlamında doğal hukuk hem teorik hem de pratik düzeyde adaletin, erdemin ve toplumsal uyumun temelini oluşturan merkezi bir normatif yapı olarak değerlendirilmelidir.

Keywords

Stoacılık , Doğal Hukuk , Pozitif Hukuk , Adalet , Kozmopolitanizm

The Epistemological and Normative Dimensions of Natural Law in Stoicism

Abstract

This study examines the concept of natural law within the Stoic framework, focusing on its epistemological and normative foundations. According to Stoic philosophy, natural law is not merely a set of rules grounded in human will; rather, it refers to principles rooted in a universal and rational order of nature. This order manifests itself in the harmony between human reason and natural reason. The standard of justice in law emerges precisely at the intersection of these two forms of reason. The Stoics maintain that the individual is capable of grasping the universal law through reason and is obliged to regulate life in accordance with it. Law, therefore, is not simply the sum of positive norms but also a concrete expression of moral principles and the cosmic order. This approach highlights the inseparability of law and morality while underlining the indispensable role of natural law in ensuring the continuity and stability of social order. Moreover, in Stoic thought, the universality of law provides a cosmopolitan perspective that encompasses all humanity. This perspective evaluates the legitimacy of both individual and collective actions according to their conformity with natural law. Ultimately, within the Stoic context, natural law must be understood as a central normative structure forming the foundation of justice, virtue, and social harmony at both theoretical and practical levels.

Keywords

Stoicism , Natural Law , Positive Law , Justice , Cosmopolitanism

References

• Aristoteles. Retorik. Çeviren: M. H. Doğan, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 1995.
• Arslan, Ahmet, İlkçağ Felsefe Tarihi. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012
• Austin, John. Lectures on Jurisprudence, or The Philosophy of Positive Law. London: John Murray, 1880.
• Brouwer, Robert. “Cynic Origins of the Stoic Doctrine of Natural Law?” in State and Nature: Studies in Ancient and Medieval Philosophy, Editörler: P. Adamson ve C. Rapp, 159-180. 2021.
• Cicero. Yasalar Üzerine. Çeviren: Cengiz Çevik, İstanbul: Türkiye İş Bankası Yayınları, 2016.
• Cicero. Devlet Üzerine. Çeviren: Cengiz Çevik, İstanbul: İthaki Yayınları, 2018.
• Devlin, Patrick. The Enforcement of Morals. Oxford: Oxford University Press, 1965.
• Devine, Francis Edward. “Stoicism on the Best Regime,” Journal of the History of Ideas 31, sayı: 3 (1970): 323-336.
• Gierke, Otto F. Natural Law and the Theory of Society: 1500 to 1800. Çeviren: Ernest Barker, Cambridge: Cambridge University Press, 1934.
• Hart, H. L. A. The Morality of the Criminal Law. Oxford: Magnes Press and Oxford University Press, 1965.
• Laertius, Diogenes. Ünlü Filozofların Yaşamları ve Öğretileri. Çeviren: C. Şentuna, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları, 2021.
• Laertius, Diogenes. Lives of eminent philosophers. Çeviren: R. D. Hicks, Vol. 2. Book VII. Harvard University Press, 1925.
• Long, A. A. ve D. N. Sedley. The Hellenistic Philosophers, Vol. 1 .Cambridge University Press, 1987.
• Öktem, N. “Stoisizm,” Journal of Istanbul University Law Faculty 40, sayı: 1-4 (1974): 589-621.
• Striker, Gisela. Essays on Hellenistic Epistemology and Ethics. Cambridge: Cambridge University Press, 1996.
• Strauss, L. Doğal Hak ve Tarih. Çevirenler: Murat Erşen ve Petek Onur, İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Vogt, Katja Maria. Law, Reason, and the Cosmic City: Political Philosophy in the Early Stoa. Oxford University Press, 2008.
• Waerdt, P. A. V. “Philosophical Influence on Roman Jurisprudence? The Case of Stoicism and Natural Law” in Aufstieg und Niedergang der römischen Welt, II.36. 7, Editörler: W. Haase ve H. Temporini, 4851-4900. 1994.
• Watson, George. “The Natural Law and Stoicism” in Problems in Stoicism, Editör: A. A. Long, 216-238. 1971.
• Zeller, Eduard. Grek Felsefesi Tarihi. Çeviren: A. Aydoğan, İstanbul: Say Yayınları, 2008.