Ahlakın Kaynağı Tartışmaları: Klasik Yunan Filozofları

Year 2025, Issue: 24, 392 - 407, 01.12.2025

Selahattin Akti

https://doi.org/10.55256/temasa.1803821

Abstract

Ahlak ile inanç arasındaki ilişkiyi felsefi bir problem olarak ele alan bu çalışma, Sokrates, Platon ve Aristoteles’in düşüncelerini karşılaştırarak ahlakın kaynağına dair tartışmaların Antik Yunan düşüncesindeki temellerini incelemektedir. Düşünce tarihi boyunca ahlak mı inanca, inanç mı ahlaka dayandırılmalıdır sorusu Platon’un Euthyphron ikilemi üzerinden tartışılmıştır. Makale, ahlak, etik ve din kavramlarının etimolojik kökenlerini inceleyerek kavramsal bir çerçeve sunduktan sonra adı geçen her üç filozofun ahlak anlayışlarına yer verir. Mutluluk ve erdem, üçü için de ortak bir başlangıç noktası olsa da, yöntem, metafizik temel ve ahlakın kaynağı konusunda birbirlerinden ayrıldıkları görülür. Ahlakın kaynağını Sokrates bilgiye dayandırırken, Platon iyi ideasına, Aristoteles ise pratik akla dayandırır. Nitel bir araştırma olarak planlanan makale karşılaştırmalı felsefi analiz yöntemiyle kaleme alınmıştır. Bu bağlamda her bir filozofun ahlaki eylemin temeline ilişkin getirdiği kavramsal çerçeve, epistemolojik dayanaklar ve metafizik varsayımlar tartışılmıştır. Böylelikle makale, Antik Yunan filozoflarının görüşleri üzerinden ahlakın kaynağına ilişkin farklı yaklaşımları sistematik olarak ortaya koyarken, etik ve din felsefesi araştırmalarına da teorik bir temel oluşturarak katkıda bulunur.

Keywords

Ahlak , Ahlakın Kaynağı , Din , Euthyphron İkilemi , Sokrates , Platon , Aristoteles

Debates on the Origin of Morality: Classical Greek Philosophers

Abstract

This study, which addresses the relationship between morality and faith as a philosophical problem, examines the foundations of discussions on the source of morality in Ancient Greek thought by comparing the ideas of Socrates, Plato, and Aristotle. Throughout the history of thought, the question of whether morality should be grounded in faith or faith in morality has been debated through Plato's Euthyphro dilemma. The article, after examining the etymological origins of the concepts of morality, ethics, and religion to provide a conceptual framework, addresses the moral understandings of each of the three aforementioned philosophers. Although happiness and virtue serve as a common starting point for all three, they diverge in terms of method, metaphysical foundations, and the source of morality. Socrates grounds the source of morality in knowledge, Plato in the Idea of the Good, and Aristotle in practical reason. Designed as a qualitative study, the article employs the method of comparative philosophical analysis. In this context, the conceptual framework, epistemological underpinnings, and metaphysical assumptions that each philosopher brings to the foundation of moral action are discussed. In so doing, the article systematically elucidates diverse approaches to the source of morality through the perspectives of Ancient Greek philosophers, while contributing to research in ethics and the philosophy of religion by establishing a theoretical foundation.

Keywords

Morality , Source of Morality , Religion , Euthyphro Dilemma , Socrates , Plato , Aristotle

References

• Akti, Selahattin. İbn Arabî’de Varlık ve Kötülük. İstanbul: Litera Yayıncılık, 2018.
• Aristoteles. Nikomakhos’a Etik. Çeviren: Saffet Babür, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları, 1988.
• Bircan, Ufuk. “Platon’un Ahlak Anlayışında Ruh ve Erdem İlişkisi,” Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi sayı: 22/85 (Ocak 2023): 314-327.
• Burkert, Walter. Greek Religion. Cambridge: Harvard University Press, 1985.
• Cevizci, Ahmet. “Önsöz” Euthyphron içinde, Editör: Ahmet Cevizci, 19-34. İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlâk” TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, Erişim 21 Ekim 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/ahlak#1
• Çelgin, Güler. Eski Yunanca-Türkce Sözlük. İstanbul: Kabalcı Yayınevi, 2010.
• Duran, Muhammet Sait. “Euthyphron-İkilemi: Ahlak ve İlahi İrade İlişkisi,” Temaşa Felsefe Dergisi sayı: 14 (2020): 83-98.
• Erdem, Hüsamettin. “Platon’un Din Anlayışı,” Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi sayı: 18 (Güz 2004): 7-15.
• Frede, Dorothea ve Mi-Kyoung Lee. “Plato’s Ethics: An Overview” in The Stanford Encyclopedia of Philosophy Editörler: Edward N. Zalta ve Uri Nodelman, (Spring 2023), Erişim 30 Eylül 2025. https://plato.stanford.edu/archives/spr2023/entries/plato-ethics/
• Hare, John ve Jennifer Herdt. “Religion and Morality in Western Philosophy” in The Stanford Encyclopedia of Philosophy Editörler: Edward N. Zalta ve Uri Nodelman, (Winter 2024), Erişim 25 Ağustos 2025. https://plato.stanford.edu/archives/win2024/entries/religion-morality/
• Kant, Immanuel. “Über das Misslingen aller philosophischen Versuche in der Theodizee” in Akademieausgabe von Immanuel Kants Gesammelten Werken Bände und Verknüpfungen zu den Inhaltsverzeichnissen, Abteilung 1/Bd. VII, 253-271. Erişim 26 Eylül 2025. https://www.korpora.org/kant/verzeichnisse-gesamt.html
• Özkan, Fatih. “Sokrates’in Entelektüalist Ahlâkı,” Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi sayı: 4 (Ekim 2013): 35-53.
• Özturan, Hümeyra. Akıl ve Ahlak - Aristoteles ve Fârâbî’de Ahlâkın Kaynağı. İstanbul: Klasik, 2017.
• Pfeifer, Wolfgang. “Religion” in Etymologisches Wörterbuch des Deutschen (1993), digitalisierte und von Wolfgang Pfeifer überarbeitete Version im Digitalen Wörterbuch der deutschen Sprache. Erişim 17 Eylül 2025. https://www.dwds.de/wb/etymwb/Religion
• Platon. Devlet. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Platon. Euthyphron. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Platon. Gorgias. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2016.
• Platon. Lakhes. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2011.
• Platon. Menon. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Platon. Phaidon. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2015.
• Platon. Philebos. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2013.
• Platon. Pratagoras. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Platon. Theaitetos. Çeviren: Furkan Akderin, İstanbul: Say Yayınları, 2014.
• Tümer, Günay. “Din” TDV İslâm Ansiklopedisi içinde, Erişim 18 Eylül 2025. https://islamansiklopedisi.org.tr/din#1-genel-olarak-din
• Werner, Micha H. Einführung in die Ethik. Stuttgart: J.B. Metzler, 2021.
• Yazarsız. “Ahlak” Güncel Türkçe Sözlük içinde, Erişim 18 Ağustos 2025. http://sozluk.gov.tr
• Yazarsız. El-Muʿǧamu’l- ʿarabī’l- ʾesāsī. Tunis: Larous, 1988.