Gilles Deleuze Açısından Platon Felsefesi: Deleuze’ün Platon Okuması Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2025, Issue: 24, 476 - 483, 01.12.2025

Aydın Çiçek , Serdar Saygılı

https://doi.org/10.55256/temasa.1813726

Abstract

Gilles Deleuze, 20. yüzyılın Batı felsefesini derinden etkileyen filozoflarından biridir. Bu etkinin kaynağı, onun filozoflar üzerine yaptığı özgün okumalardır. Deleuze, bu okumalar sonucunda filozofların düşüncelerini dönüştürerek Batı düşünme biçiminin yapısında değişimlere olanak sağlamıştır. Bu değişimler neticesinde Deleuze, Batı düşüncesine egemen olan aşkın yapıları eleştirmiştir. Bu süreç, Batı düşüncesine hâkim olan aşkın yapıların yerine, oluşa dayalı kendinde fark anlayışının gelişmesine olanak sağlamıştır. Deleuze açısından kendinde fark düşüncesi, Batı geleneğinde olduğu gibi bir şeye dayandırılarak açıklanamaz. Bu sebeple kendinde fark her şeyin yaratıcısı olan bir düşünce iken, farkı yaratan herhangi bir şey var değildir. Bu nedenle Deleuze, Batı düşüncesinin temel taşlarından biri olan Platon’u yeniden yorumlayarak bu dönüşümü gerçekleştirmiştir. Ona göre Platon, aşkın ve temsili düşüncenin yaygınlaşmasında merkezi figürdür. Bu nedenle, Platon felsefesinin dönüştürülüp tersine çevrilmesi gerektiğini savunmuştur. Ancak bu tersine çevrilme, ideaların ve görünüşlerin yer değiştirmesi anlamına gelmez. Platon felsefesinin tersine çevrilmesi, onun felsefesinden simulakrumları alıp çıkarmakla mümkün olacaktır, Yani Deleuze simulakrumun varlığını ortaya koyarak fark ve tekrara izin veren önemli bir öğeyi de oluş alanına dâhil etmiştir. Bu yüzden Deleuze, bu okumayı yaparken Nietzsche’nin Platon eleştirisinden yararlanmıştır. Dolayısıyla bu çalışmada, Deleuze’ün Platon’u nasıl yorumladığı, Platon’un felsefesinin Deleuze’ün düşünce dünyasına nasıl etki ettiği incelenecektir.

Keywords

Deleuze , Platon , Fark , Simulakrum , İdealar

Plato's Philosophy from the Perspective of Gilles Deleuze: An Evaluation of Deleuze's Reading of Plato

Abstract

Gilles Deleuze is one of the philosophers who profoundly influenced 20th-century Western philosophy. The source of this influence lies in his original readings of philosophers. As a result of these readings, Deleuze transformed the philosophers' ideas, enabling changes in the structure of Western thinking. As a result of these changes, Deleuze criticized the transcendent structures that dominated Western thought. This process enabled the development of an understanding of difference in itself based on becoming, replacing the transcendent structures that dominated Western thought. From Deleuze's perspective, the concept of difference in itself cannot be explained by relying on something, as is the case in the Western tradition. Therefore, while difference in itself is a thought that creates everything, there is nothing that creates difference. For this reason, Deleuze has achieved this transformation by reinterpreting Plato, one of the cornerstones of Western thought. According to him, Plato is a central figure in the spread of love and representational thought. For this reason, he argued that Plato's philosophy must be transformed and reversed. However, this reversal does not mean that ideas and appearances are swapped. The reversal of Plato's philosophy will be possible by removing the simulacra from his philosophy. In other words, by revealing the existence of the simulacrum, Deleuze has included an important element that allows for difference and repetition in the field of formation. Therefore, Deleuze has drawn on Nietzsche's critique of Plato in making this reading. Consequently, this study will examine how Deleuze interprets Plato and how Plato's philosophy influences Deleuze's world of thought.

Keywords

Deleuze , Plato , Difference , Simulacrum , Ideas

References

• Aras, Kudret. Gilles Deleuze Felsefesinde Özne-Oluşun Ontolojik Tasarımı. İstanbul: Çıra Akademi Yayınları, 2023.
• Bogue, Ronald. Deleuze ve Guattari. Çevirenler: İsmail Öğretir ve Ali Utku. İstanbul: Otonom Yayınları, 2013.
• Cevizci, Ahmet. Felsefe Sözlüğü: İdea. İstanbul: Paradigma Yayınları, 2005.
• Colebrook, Claire. Gilles Deleuze. Çeviren: Cem Soydemir, İstanbul: Doğu Batı Yayınları, 2009.
• Çiçek, Aydın ve Serdar Saygılı. “Gilles Deleuze Açısından Friedrich Nietzsche Felsefesi: Deleuze’ün Nietzsche Okuması Üzerine Bir Değerlendirme,” Temaşa Felsefe Dergisi sayı: 23 (2025): 29-37.
• Deleuze, Gilles ve Claire Parnet. Diyaloglar. Çeviren: Ali Akay, İstanbul: Bağlam Yayınları, 2019.
• Deleuze, Gilles. Anlamın Mantığı. Çeviren: Hakan Yücefer, İstanbul: Norgunk Yayınları, 2020.
• Deleuze, Gilles. Fark ve Tekrar. Çevirenler: Burcu Yalım ve Emre Koyuncu, İstanbul: Norgunk Yayınları, 2013.
• Deleuze, Gilles. Kritik ve Klinik. Çeviren: İnci Uysal, İstanbul: Norgunk Yayınları, 2013.
• Deleuze, Gilles. Müzakereler. Çeviren: İnci Uysal, İstanbul: Norgunk Yayınları, 2013.
• Er, Sadık Erol. Gilles Deleuze’ün Fark Felsefesi. Konya: Çizgi Yayınları, 2012.
• Flaxman, Gregory. “Platon” Deleuze’ün Felsefe Mirası içinde, Derleyenler: Graham Jones ve Jon Roffe, 19-41. İstanbul: Otonom Yayınları, 2012.
• Kılıç, Sinan. “Post-Modernite ve Post-Yapısalcılık” Felsefe Tarihi 3 XX. Yüzyıl Filozofları içinde, Editör: Abdulkadir Çüçen, 534-577. Bursa: Sentez Yayınları, 2016.
• Kılıç, Sinan. Deleuze-Guattari Şizoanaliz: Yaratıcı Bir Fark ve Arzu Ontolojisi. Ankara: Sentez Yayınları, 2013.
• Küçükalp, Kasım. “Deleuze’ün Felsefe Kavrayışı,” Kaygı Dergisi sayı: 12 (Bahar 2019): 131-145.
• Küçükalp, Kasım. Çağdaş Felsefede Farklılık Tartışmaları. Bursa: Emin Yayınları, 2016.
• Nietzsche, Friedrich. Putların Alacakaranlığı. Çeviren: Serpil Erfındık, İzmir: İlya Yayınları, 2012.
• Platon. Diyaloglar ‘Sofist’. Çeviren: Ömer Naci Soykan, İstanbul: Remzi Kitabevi, 2010.
• Platon. Devlet. Çevirenler: Sabahattin Eyüboğlu ve M. Ali Cimcoz, İstanbul: Kültür Yayınları, 2016.
• Smith, Daniel W. “Simulakrum Kavramı: Deleuze ve Platonculuğun Ters Çevrilmesi” Deleuze ve Antik Felsefe içinde, Derleyen: Sadık Erol Er, 27-77. İstanbul: Çizgi Yayınları, 2020.
• Sosyal, Ahmet. “Gücül ve Güç Metafizikçi Olarak Gilles Deleuze,” Toplumbilim Dergisi sayı: 5 (Güz 1996): 17-21.