Watching the Past in Theater: The Flashback Technique in the Early Plays of Haldun Taner

Year 2025, Volume: 3 Issue: 1, 1 - 10, 18.03.2025

Can Şen

https://doi.org/10.62425/theatreacademy.1553745

Abstract

Theater and other dramatic genres differ structurally from narrative genres such as novels and stories with various features. One of the distinctive structural aspects of theater is the use of the element of time and its reception by the reader/audience. As theater scholars state, in theater, the reader/audience perceives events as if they were “happening at that moment”. Therefore, the present tense is dominant in the theater. This situation strengthens the perception of reality, especially in plays written in closed form. Just as it is not possible to go back to the past in real life, it is not possible to go back to the past in plays written in closed form. The time moves constantly forward in chronological order. Since the aim is not to create a perception of reality in open form theater works and the boundaries are eliminated compared to the classical theater concept, the use of time has also diversified. It is not surprising to go back to the past in such works. In our study, we will examine how Haldun Taner used the “flashback” technique in his early period plays written with the closed form logic until the play Keşanlı Ali Destanı. Among the six plays that constitute his first-period works, Taner utilizes the technique of flashback in Ve Değirmen Dönerdi and Fazilet Eczanesi, in a significant way and goes back to the past, that is, before the time of the event. The fact that the author does this without damaging the closed-form structure of the plays reveals both Taner's mastery of theater writing and his preference for open form, which he will fully adopt from Keşanlı Ali Destanı onwards.

Keywords

Theater, Turkish theater, flashback technique, Haldun Taner, …Ve Değirmen Dönerdi, Fazilet Eczanesi

Tiyatroda Geçmişi Seyretmek: Haldun Taner’in İlk Dönem Piyeslerinde Geriye Dönüş Tekniği

Abstract

Tiyatro ve diğer dramatik türler yapısal olarak çeşitli özellikleriyle roman, hikâye gibi anlatı türlerinden ayrılmaktadır. Tiyatronun kendine özgü yapısal yönlerinden biri, zaman unsurunun kullanımında ve okuyucu/seyirci tarafından alımlanmasında karşımıza çıkmaktadır. Tiyatro bilimcilerin belirttiği üzere tiyatroda okuyucu/seyirci, olayları “o an oluyormuş” gibi alımlar. Dolayısıyla tiyatroda şimdiki zaman egemendir. Şimdiki zamanın egemen oluşu, özellikle kapalı biçimle yazılan piyeslerin sahnelenmesinde gerçeklik algısını da güçlendirmektedir. Gerçek hayatta geçmişe gitmek nasıl mümkün değilse kapalı biçimle yazılan piyeslerde de geçmişe gidilmez. Zaman kronolojik olarak sürekli ileriye gider. Açık biçimli tiyatro eserlerinde gerçeklik algısı oluşturmak amaçlanmadığı için ve klasik tiyatro anlayışına nazaran sınırlar kaldırıldığı için zaman kullanımı da çeşitlenmiştir. Bu tip eserlerde geçmişe gidilmesi şaşırtıcı bir durum olmamaktadır. Çalışmamızda Keşanlı Ali Destanı piyesine kadarki ilk dönem tiyatro eserlerini kapalı biçimle yazan Haldun Taner’in bu ilk dönem piyeslerinde kapalı biçim mantığından farklı olarak “geriye dönüş” tekniğini nasıl kullandığını irdeleyeceğiz. Taner, ilk dönem eserlerini oluşturan altı piyesten …Ve Değirmen Dönerdi ile Fazilet Eczanesi’nde belirgin bir şekilde geriye dönüş tekniğinden yararlanarak vak’a zamanından önceye yani geçmişe gitmiştir. Yazarın bunu piyeslerin kapalı biçim yapısını zedelemeden yapması ise hem Taner’in tiyatro yazarlığındaki ustalığını hem de Keşanlı Ali Destanı’ndan itibaren tamamen benimseyeceği açık biçime olan yönelimini ortaya koymaktadır.

Keywords

Türk Tiyatrosu, Geriye Dönüş Tekniği, Haldun Taner, …Ve Değirmen Dönerdi, Fazilet Eczanesi

References

• Abrams, M. H., & Harpham, G. G. (2009). A glossary of literary terms. Wadsworth Cengage Learning.
• Bingöl, U. (2019). Modernizmden postmodernizme eleştiri terimleri sözlüğü. Cilt: 1. Akademik Kitaplar.
• Çamurdan, E. (2006). Haldun Taner seyir defteri. Bilgi Yayınevi.
• Dicle, E. (2004). Haldun Taner’in benzetmeci oyunları üzerine göstergebilimsel bir çözümleme [Yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi].
• Erkek, H. (2001). Oyun içinde anlatı. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Esslin, M. (1996). Dram sanatının alanı (Ö. Nutku, Çeviren). YKY.
• Nutku, Ö. (1960). Tiyatro ve yazar. GİM Yayınları.
• Nutku, Ö. (2001). Dram sanatı. Kabalcı Yayınevi.
• Pekman, Y. (2005). Haldun Taner tiyatrosunda ‘yabancılaştırma’. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, (7), 16-39.
• Şen, C. (2024). Cumhuriyet dönemi Türk tiyatrosunda sanatçı figürasyonu: sanat ile hayat arasında sıkışan üç sanatçı örneği. Folklor Akademi Dergisi, 7(1), 365-375.
• Taner, H., And, M., & Nutku, Ö. (1966). Tiyatro terimleri sözlüğü. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Taner, H. (2016a). Fazilet eczanesi. YKY.
• Taner, H. (2016b). …Ve değirmen dönerdi - Lütfen dokunmayın. YKY.
• Taner, H. (2017). Günün adamı - Dışardakiler. YKY.
• Taner, H. (2021). Huzur çıkmazı. YKY.
• Yüksel, A. (2013). Haldun Taner tiyatrosu. Habitus Kitap.