Somali ve Kenya Arasındaki Deniz Sınırı Anlaşmazlığının Hukuki, Tarihi ve Siyasi Bakımdan Değerlendirmesi ve Doğu Afrika’da Yeni Bir Krizin Önüne Geçilmesinde Türkiye’nin Muhtemel Arabuluculuğu

Yıl 2022, Cilt: 1 Sayı: 1, 7 - 25, 08.05.2022

Yasin Yıldırım

Öz

Somali ve Kenya, Doğu Afrika’nın önde gelen iki aktörüdür. İki devlet arasında derin ve güçlü bağlar bulunmakla birlikte 2014 yılında Uluslararası Adalet Divanı’nda başlayan ve 2021 yılının Ekim ayında karara bağlanan tarafların Hint Okyanusu’ndaki deniz sınırlarının belirlenmesine dair bir dava nedeniyle ikili ilişkiler büyük yara almıştır. Her ne kadar dava, UAD’nin verdiği karar ile sonuçlanmışsa da taraflar arasındaki anlaşmazlık halen sürmektedir, zira karar Somali cephesinde sevinçle karşılanmışsa da Kenya cephesinde büyük bir tepki toplamış ve Nairobi hükûmeti her ne pahasına olursa olsun haklarını savunacağını ifade etmiştir. Filhakika, UAD’nin aldığı kararın hukuken yerinde olmadığı, coğrafi, bilimsel ve tarihsel vakıalara uygun düşmediği, Mahkemenin yerleşik kararlarına aykırılık teşkil ettiği değerlendirilmektedir. Ancak kararın hatalı bir şekilde verilmiş olmasından daha vahimi, bu kararın zaten gergin olan ikili ilişkileri daha da büyük bir çıkmaza sürükleme, daha da derinleştirme tehlikesini ortaya çıkarmasıdır. Hal böyleyken, her ne kadar dava süreci sona ermişse de Türkiye gibi sömürgeci geçmişi olmayan, uluslararası prestiji yüksek, güçlü bir hukuki ve diplomatik alt yapıya sahip ve bölge halkaları tarafından büyük saygı gören bir ülkenin arabulucu olarak sürece müdahil olmasının UAD’nin kararının olumsuz etkilerini ortadan kaldıracağına, bölgesel barışın korunmasına ve Somali-Kenya ilişkilerinin normalleşmesine katkı sağlayacağına inanılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Somali, Kenya, deniz sınırları, Uluslararası Adalet Divanı, arabuluculuk

Legal, Historical and Political Evaluation of Maritime Border Dispute between Somalia and Kenya, and Turkey’s Probable Mediation in Preventing a New Crisis in the East Africa

Öz

Somalia and Kenya are the two leading actors in East Africa. Although there are deep and strong ties between two states, bilateral relations have been severely damaged due to a lawsuit regarding the determination of the maritime borders of the parties in the Indian Ocean, which started in the International Court of Justice in 2014 and was resolved in October 2021. Although the case resulted with the decision of the ICJ, the conflict between the parties still continues, because although the Court’s decision was welcomed on the Somali front, it received a great reaction on the Kenyan side and the Nairobi government stated that it would defend its rights at any cost. In fact, it is considered that the Court’s decision is not legally, scientifically and technically appropriate. However, worse than the erroneous decision, is that this poses the danger of dragging the already strained bilateral relations. And yet, although the litigation process has ended, the involvement of a country like Turkey, which does not have a colonial past, has a high international prestige, has a strong legal and diplomatic infrastructure, and is highly respected by the region, as a mediator, eliminates the negative effects of the Court's decision.

Anahtar Kelimeler

Somalia, Kenya, maritime border, International Court of Justice, mediation

Kaynakça

• Africa Intelligence (2021). How Doha failed to reconcile Nairobi and Mogadishu? Africa Intelligence https://www.africaintelligence.com/eastern-and-southern-africa_politics/2021/05/21/how-doha-failed-to-reconcile-nairobi-and-mogadishu,109667921-art
• Ahmad, M. B. (2014) Delimitation and demarcation of boundaries in Africa. Commission of the African Union. https://www.peaceau.org/uploads/au-2-en-2013-delim-a-demar-user-guide.pdf
• Baker, B. (2003). Escape from domination in Africa: Political disengagement & ıts consequences. Africa World Press
• BBC. (2021, Ekim 12). ICJ rejects Kenya case in Somalia maritime border row. BBC News https://www.bbc.com/news/world-africa-58885535
• Birleşmiş Milletler. (1945, Haziran 26). Birleşmiş Milletler Antlaşması T.C. Adalet Bakanlğı https://inhak.adalet.gov.tr/Resimler/SayfaDokuman/2212020141836bm_01.pdf
• Custers, D. (2021, Mayıs 19). Qatar and Somalia-Kenya relations: Projection of mediation power in the Horn of Africa. The Henry L. Stimson Center: https://www.stimson.org/2021/qatar-and-somalia-kenya-relations-projection-of-mediation-power-in-the-horn-of-africa/
• Devecioğlu, K. (2021). Somali - Kenya ilişkilerinde normalleşme ve Katar arabuluculuğu. ORSAM. https://orsam.org.tr/tr/somali-kenya-iliskilerinde-normallesme-ve-katar-arabuluculugu/
• DW. (2021, Ekim 12). ICJ sides with Somalia in Kenya maritime border dispute. Deutsche Welle https://www.dw.com/en/icj-sides-with-somalia-in-kenya-maritime-border-dispute/a-59482142
• Gaas, M. (2021, Eylül 21). Too early to celebrate a Somalia–Kenya reapprochement. Institute for Security Studies https://issafrica.org/iss-today/too-early-to-celebrate-a-somaliakenya-rapprochement
• Hassan, M. O. (2021, Mayıs 6). Somalia and Kenya restore diplomatic ties. Voice of America https://www.voanews.com/a/africa_somalia-and-kenya-restore-diplomatic-ties/6205519.html
• Hattem, J. (2020, Nisan 6). Kenya and Somalia’s long-simmering territorial dispute threatens to boil over. World Politics Review https://www.worldpoliticsreview.com/articles/28660/the-long-simmering-kenya-somalia-maritime-dispute-threatens-to-boil-over
• Howard, R. E. (1986). Human rights in commonwealth Africa. Rowman & Littlefield Publishers, Inc.
• Kahiye, M. (2021, Ağustos 8). Somalia, Kenya agree to mend strained relations. Voice of America https://www.voanews.com/a/africa_somalia-kenya-agree-mend-strained-relations/6209331.html
• Kenya Cumhurbaşkanlığı. (2021, Ekim 13). Statement by H.E. Hon. Uhuru Kenyatta. Kenya Cumhurbaşkanlığı https://www.president.go.ke/2021/10/13/statement-by-h-e-hon-uhuru-kenyatta-cgh-president-of-the-republic-of-kenya-and-commander-in-chief-of-the-defence-forces-on-the-international-court-of-justice-judgement-in-maritime-delimitation-ca/
• Kiruga, M. (2021, Mayıs 10). Kenya/Somalia: Is thawing of relations a major win for Qatar? The Africa Report https://webcache.googleusercontent.com/search?q=cache:LCCrneyI2PYJ:https://www.theafricareport.com/86429/kenya-somalia-is-thawing-of-relations-a-major-win-for-qatar/+&cd=5&hl=tr&ct=clnk&gl=tr
• Kohen, M. G. (2009). Uti Possidetis and maritime delimitations. Graduate Institute of International and Development Studies. https://legal.un.org/avl/pdf/ls/Kohen_UtiPossidetis-MaritimeDelimit.pdf
• Kök, S. (2013). Bir devletin parçalara ayrılması durumlarında ortaya çıkan yeni devletlerin halefiyeti ve Yugoslavya örneği. [Yüksek Lisans Tezi] T.C. Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi.
• Krippahl, C. (2021) Stability at risk as Somalia and Kenya spat over sea border. Deutsche Welle. https://www.dw.com/en/kenya-somalia-border-dispute-threatens-stability/a-56879109
• Kromm, D. (1967). Irredentism in Africa: The Somali-Kenya boundary dispute. Transactions of the Kansas Academy of Science, 70(3), 359-365. https://doi.org/10.2307/3627482
• Laitin, D. D. (1977). Politics, language, and thought: The Somali experience. University Of Chicago Press.
• Maluki, P. M. (2019, Kasım 7). Why the US, UK, France and Norway are taking sides in Kenya’s maritime row with Somalia? Yahoo Finance https://finance.yahoo.com/news/why-us-uk-france-norway-111811590.html
• Mumma-Martinon:, C. (2019, Temmuz 21). Kenya-Somalia maritime territorial dispute: Why Somalia took Kenya to the International Court of Justice: advantages, limitations and existing modes of peaceful settlement? University of Nairobi - Department of Political Science and Public Administration. https://profiles.uonbi.ac.ke/sites/default/files/conniem/files/1._kenya_-_somalia_-__territorial_disputes__-_21st__july_2019_-dr._c.a._mumma-martinon.pdf
• Oğultürk, M. C. (2020). Somali - Kenya deniz sınırı anlaşmazlıkı. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 16(35), 519-553. https://doi.org/10.17752/guvenlikstrtj.806979
• Özgenç, Z. (2014). Milletlerarası ticari tahkimde hakemin veya hakem kurulunun ex aequo et bono karar verme yetkisi. Public and Private International Law Bulletin, 34(1), 31-72. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/411409
• Pamba, E. J. (2019, Temmuz - Ağustos). Somalia v. Kenya maritime boundary dispute: proceedings and possible legal questions. The Horn Bulletin, II(IV). https://horninstitute.org/wp-content/uploads/2019/07/HORN-Bulletin-Vol-II-Issue-IV-July-August-2019.pdf
• Shahow, A. A. (2019, Ekim 30). Kenya and Somalia’s maritime dispute: one winner, two losers? African Arguments https://africanarguments.org/2019/10/30/kenya-somalia-maritime-dispute-one-winner-two-losers/https://africanarguments.org/2019/10/30/kenya-somalia-maritime-dispute-one-winner-two-losers/
• Shawt, M. N. (1996). the heritage of states: The principle of Uti Possidetis Juris today. British Yearbook of International Law, 67(1), 75-154. https://doi.org/10.1093/bybil/67.1.75
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2011). Uyuşmazlıkların çözümü ve arabuluculuk. https://www.mfa.gov.tr/uyusmazliklarin-cozumu-ve-arabuluculuk.tr.mfa
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2020). Türkiye - Kenya siyasi ilişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-kenya-siyasi-iliskileri-.tr.mfa
• T.C. Dışişleri Bakanlığı. (2021). Türkiye - Somali siyasi ilişkileri. https://www.mfa.gov.tr/turkiye-somali-siyasi-iliskileri.tr.mfa
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı. (2016, Eylül 8). Terör örgütlerinin tamamı Türkiye’ye karşı düşmanlık yapma konusunda ittifak hâlinde https://www.tccb.gov.tr/haberler/410/51277/teror-orgutlerinin-tamami-turkiyeye-karsi-dusmanlik-yapma-konusunda-ittifak-hlinde.html
• Uluslararası Adalet Divanı - Yargıç Bennouna. (2017, Şubat 2). Dissenting opinion of Judge Bennouna. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20170202-JUD-01-02-EN.pdf
• Uluslararası Adalet Divanı - Yargıç Guillaume. (2017, Şubat 2). Dissenting opinion of Judge ad hoc Guıllaum https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20170202-JUD-01-05-EN.pdf
• Uluslararası Adalet Divanı - Yargıç Yusuf. (2021, Ekim 12). Declaration of Vice-President Yusuf https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20170202-JUD-01-01-EN.pdf
• Uluslararası Adalet Divanı. (1986). Frontier dispute (Burkina Faso/Republic of Mali) overview of the case https://www.icj-cij.org/en/case/69
• Uluslararası Adalet Divanı. (2015). Preliminary objections of the Republic of Kenya. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/19074.pdf
• Uluslarararası Adalet Divanı. (2015). Memorial of Somalia. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/19072.pdf
• Uluslararası Adalet Divanı. (2016). Verbatim record https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20160919-ORA-01-00-BI.pdf
• Uluslararası Adalet Divanı. (2017). Order of 2 February 2017. https://www.icj-cij.org/public/files/case-related/161/161-20170202-ORD-01-00-EN.pdf
• Uluslarası Adalet Divanı. (2021). Maritime delimitation in the Indian Ocean (Somalia v. Kenya) https://www.icj-cij.org/en/case/161
• Vallat, F. (1974). First report on succession of states in respect of treaties: International law commission 26. session 6 May – 26 July 1974. Birleşmiş Milletler.
• Wanambisi, T. (1984, Nisan 6). The Somali dispute: Kenya beware. Global Security http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/WTL.htm
• Wasike, A. (2021, Ekim 13). Kenya rejects ICJ Ruling over maritime dispute with Somalia. Anadolu Ajansı https://www.aa.com.tr/en/africa/kenya-rejects-icj-ruling-over-maritime-dispute-with-somalia/2390548