UNDERGROUND MOSQUES OF MANGISTAU: CONTINUITY OF SUFI PATH OF ISLAM

Year 2024, Issue: 111, 285 - 302

Orhan Söylemez , Bibaisha Nurdauletova , Ömer Faruk Ateş

https://doi.org/10.60163/tkhcbva.1495868

Abstract

Mosques, as places of worship in Islam, are places where Muslims fulfill their religious
duties and unite. Muslims coming together in a place of worship ensures that the theoretical
principles of religion combine with folk culture and are reflected concretely in life. Dervish
lodges, where the Sufi interpretation of Islam is kept alive, also integrate folklore and Islam.
Throughout the historical process, Muslims have had to build underground mosques for
various reasons. These mosques have functions similar to dergahs, inns and caravanserais,
other elements of Islamic architecture. Mangistau, one of the regions where Sufi Islam is most
vital in Kazakhstan, is rich in underground mosques and khanakas, which are the reflection
of Sufi culture in architecture. This region is considered a unique cultural landscape, where
the most significant part of the country’s monuments and holy places is concentrated. The
underground mosques in Mangistau and Ustirt are unique in terms of historical and spiritual
value. Excavation of shelters, places of worship, or “mortal abodes” by digging caves out of the
common ground or mountain gorges has been a practice since very early times. Some of their
samples are kept in Spain, Turkey, Jordan, and Crimea. The article analyzes the similarities and
peculiarities of underground mosques with Sufi khanakas in the Middle Ages and their history
and current use

Keywords

History of Sufism, Mangistau, underground mosques, khanaka, tekke.

Project Number

“AP19680234 Mangistau toponymic area: historical toponymy, topography and their interpretation”

References

• “Предания адаевцев о святых секты ханафие, живших и умерших на Мангышлаке”. Сборник сведений о кавказских горцах. Вып.VII. Тифлис: 1873. С.25-30.
• “Galata,” İslam Ansiklopedisi. TDV, 17 Mayıs 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/galata#2- galatada-turk-eserleri
• “Tekke,” İslam Ansiklopedisi. TDV, 17 Mayıs 2024. https://islamansiklopedisi.org.tr/tekke#1
• Артықбаев, Ж.О., Нұрдәулетова Б.И., Аймұхамбет Ж.Ә., Төлегенұлы Б., Моллаканагатұлы С., Құлбаев Н. Маңғыстау сакралды мәтіндерінің концептуалды кеңістігі: монография. Астана: Maghan, 2022.
• Әбдірахманов, Б. “Ұлттық танымды қалыптастырудағы жерасты мешіттерінің маңызы”. Мәдени мұралардың танымдық негіздері. Ақтау: 2004. – 88-92.
• Еділхан А. “Маңғыстаудың материалдық және материалдық емес тарихи-мәдени мұралары”. халықаралық кешенді экспедициясының есебі. Ақтау: 2018.
• Әжіғали, С.Е. Маңғыстау мен Үстірт ескерткіштері. Алматы: Өнер, 2014.
• Жылқышыұлы, Ж. Сегіз арыс Адайым. 9 томдық. 7-том. Алматы: Профи-Медиа, - 2015.
• Қазақ мәдениеті: Энциклопедиялық анықтамалық. Алматы: Аруна ЖШС, 2005.
• Кириллина, С.А. “Культово-обрядовая практика cуфийских братств египта (XIX—начало XX века)”. Суфизм в контексте мусульманской культуры. М.: Наука, 1989. – С 80-93.
• Қондыбай, С. Толық шығармалар жинағы. 3-том. Маңғыстау географиясы. Маңғыстау мен Үстірттің киелі орындары.Алматы: Арыс, 2008.
• Маңғыстау жерасты мешіттері. Құрастырушылар: О.Көшбай, М.Қалменов. Алматы: Орхон, 2009
• Медоев А.Г. Гравюры на скалах. Алма-Ата: Жалын, 1979,
• Мендикулов, М. Памятники народного зодчества Западнго Казахстана. Алматы: Өнер, 1987.
• Настич, В.Н. “Шах-Фазил: мавзолей или суфийская ханака?”. Суфизм вконтексте мусульманской культуры. М.: Наука, 1989.
• Стародуб, T. X. “Средневековая архитектура, связанная с суфизмом: ханака, завия, такия”. Суфизм в контексте мусульманской культуры. М.: Наука, 1989. – С 268-279 Тримингэм, Дж. С. Суфийские ордена в исламе. М.: Наука, 1989.
• Юрген, Пауль. “Доктрина и организация”. Суфизм в центральной Азии (зарубежное исследования): /сост. И отв. Редактор А.А. Хисматуллин. – СПб.: Филологический факультет СПбГУ, 2001