Öz
Toplumlara ait birçok özelliği yansıtan en önemli edebî ürünlerden olan atasözleri üzerine farklı bilimsel metotlar kullanılarak çalışmalar yapılmaktadır. Bir toplumu anlayabilmek, tanıyabilmek ve değerlendirebilmek için atasözlerini incelemek önemli sonuçlar vermektedir.
Oldukça geniş bir edebî mirasa sahip olan Özbek Türklerinin atasözleri de çok zengindir. Bu çalışmada Özbek Türkçesindeki dil ve söz kavramları ile ilgili atasözleri incelenmiş ve toplum içerisindeki rolü doğrultusunda değerlendirmeler yapılmıştır.
Dil ve söz bağlamında Özbek atasözlerinin incelendiği bu çalışmada, tespit edilen atasözleri sekiz başlık altında değerlendirilmiştir: Dilin gücü ve toplumdaki rolü, Dil ve kişilik ilişkisi, Dil ve düşünce ilişkisi, Söz vermek / Sözünde durmak, Anlamlı söz - Boş söz, Doğru söz – Yalan söz, Tatlı söz – Acı söz, Ana sözü – Baba sözü – Atalar sözü. Çalışmanın sonunda, tespit edilen atasözlerinin ve Türkiye Türkçesine aktarılmış şekilleri bir liste hâlinde verilmiştir.
Dil ve söz bağlamında tespit edilen atasözlerinin sayısı bakımından oldukça fazla olması Özbek Türklerinin dile verdikleri değeri göstermesi açısından önem arz etmektedir.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- AKSAN, Doğan, Her Yönüyle Dil Ana Çizgileriyle Dilbilim-1, TDK Yayını, Ankara 1982.
- AKSOY, Ömer Asım, Atasözleri ve Deyimler I Atasözleri Sözlüğü, İnkılâp Yayınları İstanbul 1993.
- ALKAYA, Ercan, “Tatar Türkçesindeki Dil ve Söz İle İlgili Atasözleri Üzerine Bir Değerlendirme”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2001, C.11, S. 2, s. 55 - 76.
- ALKAYA, Ercan, “Dil ve Söz Bağlamında Kırım Karay Türklerinin Atasözleri”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2006, S. 20, s. 89 - 99.
- ARSLAN, Döne, Mustafa Said Arslan, “Kazak Türkçesindeki "Jürek" ile Kurulan Deyimlerin Türkiye Türkçesindeki Karşılıkları”, Karadeniz Uluslararası Bilimsel Dergi, 2019, V. 43, s. 67-77.
- BABATÜRK, Semih, “Kırgız Türkçesinde Göç ile İlgili Atasözleri”, Uluslararası Orta Asya Sempozyumu Bildiriler Kitabı, 2018, ss. 1000-1012.
- BABATÜRK, Semih, “Kırgız atasözlerindeki dil ve söz kavramları üzerine bir inceleme”, Journal of Turkic Civilization Studies, 2022, 3(2), 83-94.
- ERDEM, Ahmet, “Akrabalık Kavramları Bağlamında Özbek Atasözleri Üzerine Bir İnceleme”. Turkish Studies-Language, 2022, 17(1): 37-53.
- GÖKBAYIR, Tuğba, “Dil ve Söz Bağlamında Kırgız Türklerinin Atasözleri”, Uluslararası Türk Lehçe Araştırmaları Dergisi / International Journal of Turkic Dialects (TÜRKLAD), 2022, 6. Cilt, 1. Sayı, 255-278.
- MARUFOV, Z. M., vd., Özbek Tilining İzahlı Lugati I/II, Rus Dili Nashriyot, Moskova 1981.
- MİRZAYEV, To’ra ve Bahodir Sarimsoqov, O’zbek Halq Maqollari 1. A-O. Toshkent 1987.
- MİRZAYEV, To’ra ve Bahodir Sarimsoqov, O’zbek Halq Maqollari 2. P-H. Toshkent 1988.
- MİRZAYEV, To’ra, Asqar Mosoqulov, Bahodir Sarimsoqov, O’zbek Halq Maqollari. Sharq, Toshkent 2013.
- MİRZAYEV, To’ra, Asqar Mosoqulov, Bahodir Sarimsoqov, O’zbek Halq Maqollari. Sharq, Toshkent 2019.
- KORAŞ, Hikmet, Fatma Açık, Zamira Öztürk, Özbek Türkçesi Türkiye Türkçesi Sözlük, Nobel, Ankara 2023. Komisyon, Özbek Tilining İzohli Lugati, 5 Cilt, Editör: A. Madvaliyev, Davlat İlmiy Naşriyoti, Toshkent 2006-2007.
- SAUSSURE, Ferdinand de, Genel Dilbilim Dersleri (Çev. Berke Vardar), Ankara 1985.
- SHUKUR, Eshqobil, Bobo So’z Izidan, Sharq, Toshkent 2018.
- TDK, Türkçe Sözlük (11. Baskı), Türk Dil Kurumu, Ankara 2011.
- YILMAZ, Yakup ve Hatice Sarı, “Türk Atasözlerinde Akrabalık Adlarının Kullanımı”, RumeliDE, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, 2015, 2, 1-20.
- VARDAR, Berke, Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri, TDK Yayınları, Ankara 1982.
- YOLDAŞEV, İbrahim ve Muhittin Gümüş, Türkçe Açıklamalı Özbek Atasözleri. Engin, Ankara 1995.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Güney-Doğu (Yeni Uygur/Özbek) Türk Lehçeleri ve Edebiyatları |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 12 Temmuz 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 24 Eylül 2024 |
| Kabul Tarihi | 29 Kasım 2024 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 53 |
- Makale Dosyaları
Türk Kültürü İncelemeleri – Haziran 2026 Sözlü Çeviri Özel Sayısı
Çağrı Metni
Sözlü çeviri, gündelik karşılaşmalardan kurumsal etkileşimlere kadar uzanan çeşitli bağlamlarda, iki dilli ve kültürlerarası iletişimin merkezinde yer alır. Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında, dillerden biri büyük ölçüde Türkçedir ve bu uygulamalar, Türkçenin diğer dillerle etkileşiminde ortaya çıkan iletişimsel, kültürel ve toplumsal dinamikleri yansıtır.
Haziran 2026 sayımız için hazırlamakta olduğumuz bu özel sayıyla, Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarını farklı tür ve bağlamlarda inceleyen özgün araştırmaları bir araya getirmeyi amaçlıyoruz. Bu çalışmalar, sözlü çevirinin dilsel, kültürel, toplumsal ve göstergebilimsel boyutlarına disiplinlerarası bir bakış sunarak, yalnızca çeviribilim alanına değil; Türk dili, kültürü ve toplumu üzerine yapılan araştırmalara da değerli katkılar sağlayacaktır.
Bu doğrultuda, sözlü çeviri üzerine çalışan ulusal ve uluslararası akademisyenleri, araştırmacıları ve alanda aktif profesyonelleri, Haziran 2026 sayımıza katkıda bulunmaya davet ediyoruz. Özel sayıya, Türkiye’deki sözlü çeviri ortamlarında iletişim süreçlerinin, rollerin ve çeviri uygulamalarının nasıl şekillendiğini tartışan kuramsal veya uygulamalı çalışmalarla katkı sunabilirsiniz.
Araştırma konularının, aşağıdaki temalar çerçevesinde tasarlanması önerilmektedir; ancak farklı yaklaşımlar ve konular da değerlendirmeye alınacaktır.
-Sözlü çeviri ortamlarında Türkçenin söylem yapıları ve etkileşimsel stratejileri,
-Mahkeme, hastane, okul gibi kamusal hizmet alanlarında yürütülen sözlü çeviri pratikleri,
-Andaş ve ardıl çeviride, Türkçeye özgü zorluklar ve stratejiler,
-Göç, azınlıklar ve çokdillilik bağlamında sözlü çeviri uygulamaları,
-Sözlü çeviri eğitimi ve öğretiminde dilsel ve kültürel boyutlar,
- Çeviri etiği ve profesyonel normların Türkiye’deki sözlü çeviri uygulamalarına etkisi,
-Teknoloji destekli sözlü çeviri araçlarının kullanımı,
-Toplumsal kriz, afet ve acil durumlarda sözlü çevirmenin rolü.
Önemli Notlar:
Özel sayıya gönderilecek makaleler için son teslim tarihi 15 Mart 2026 olarak belirlenmiştir.
Yazıların künye bilgileri, dipnot sistemi ve kaynakça gösterim şekli internet sayfamızda bulunan makale yazım şablonuna göre hazırlanacaktır.
Call for Papers
Turkish Cultural Studies – June 2026 Special Issue on Interpreting Studies
Interpreting occupies a central position in bilingual and intercultural communication across a wide range of contexts, from everyday encounters to institutional interactions. In interpreting settings in Turkey, one of the working languages is predominantly Turkish, and these practices reflect the communicative, cultural, and social dynamics that emerge through the interaction of Turkish with other languages.
With this special issue, scheduled for publication in June 2026, we aim to bring together original studies that explore interpreting practices in Turkey across diverse genres and contexts. Adopting an interdisciplinary perspective on the linguistic, cultural, social, and semiotic dimensions of interpreting, these contributions will provide valuable insights not only for the field of Translation and Interpreting Studies but also for research on Turkish language, culture, and society.
In this regard, we invite national and international scholars, researchers, and professionals working in the field of interpreting to contribute to our June 2026 issue. Submissions may include theoretical or applied studies that examine how communicative processes, roles, and interpreting practices are shaped within interpreting settings in Turkey.
Suggested, though not exclusive, areas of research include the following themes; alternative approaches and topics will also be considered.
-Discourse structures and interactional strategies of Turkish in interpreting settings,
-Interpreting practices in public service domains such as courts, hospitals, and schools,
-Turkish-specific challenges and strategies in simultaneous and consecutive interpreting,
-Interpreting practices in the context of migration, minority communities, and multilingualism,
-Linguistic and cultural dimensions in interpreter training and education,
-Translation ethics and the impact of professional norms on interpreting practices in Turkey,
-Use of technology-assisted interpreting tools,
-The role of interpreters in social crises, disasters, and emergency situations.
Important Notes:
The deadline for submitting articles to the special issue is March 15, 2026.
The article's citation information, footnote system, and bibliography format will be prepared according to the article writing template available on our website.