Boşanmış Kadınlarda Psikolojik Sağlamlığı Açıklamaya Yönelik Bir Model Geliştirme

Year 2018, Volume: 8 Issue: 49, 81 - 100, 01.04.2018

Yağmur Soylu

Abstract

Bu araştırmanın amacı, boşanmış kadınlarda psikolojik sağlamlığı açıklamaya yönelik bir model geliştirmektir. Bu amaç doğrultusunda, duygu odaklı ve problem odaklı başa çıkma tarzlarının benlik saygısı ve sosyal destek aracılığıyla psikolojik sağlamlıkla ilişkisi incelenmiştir. Ayrıca kurulan modelin boşanmanın üzerinden geçen süreye göre farklılık gösterip göstermediği de incelenmiştir. Araştırmanın örneklemi amaçlı örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir ve 304 boşanmış kadından oluşmaktadır. Araştırmada veri toplama araçları olarak, Ego-Sağlamlığı Ölçeği (ESÖ), Stresle Başa Çıkma Tarzları Ölçeği (SBÇTÖ), Rosenberg Benlik Saygısı Ölçeği (RBSÖ) – Kısa Form, Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu (KBF) kullanılmıştır. Araştırma kapsamında kullanılan ölçme araçlarının doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Verilerin analizi Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) kullanılarak yapılmıştır. Araştırmanın bulguları, boşanmış kadınlarda sosyal destek ve benlik saygısı ile psikolojik sağlamlık arasında pozitif yönde doğrudan bir ilişki olduğunu ortaya koymuştur. Bunun yanında, duygu odaklı başa çıkma ve psikolojik sağlamlığın benlik saygısı aracılığıyla ilişkili olduğu görülmüştür. Ayrıca problem odaklı başa çıkma ve psikolojik sağlamlığın hem sosyal destek hem de benlik saygısı aracılığıyla ilişkili olduğu bulunmuştur. Son olarak, modelde yer alan değişkenler arasındaki ilişkilerin boşanmanın üzerinden geçen süreye göre farklılaştığı saptanmıştır.

Keywords

Psikolojik Sağlamlık, Boşanma, Boşanmış Kadınlar, Problem Odaklı Başa Çıkma, Duygu Odaklı Başa Çıkma, Sosyal Destek, Benlik Saygısı

References

• Akgül Sarpkaya, O. (2013). Boşanmış kadınlarda toplumsal baskıya direnme stratejileri: Van örneği. The Journal of International Social Research, 6(26), 29-50.
• Aktaş, Ö. (2011). Boşanma nedenleri ve boşanma sonrasında karşılaşılan güçlükler (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Akpınar, O. (2011). Aile içi şiddete maruz kalan kadınların aile içi şiddetle başa çıkma özyeterliği düzeylerinin bazı değişkenlere göre yordanması (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Aydoğdu, T. (2013). Bağlanma stilleri, başa çıkma stratejileri ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Bariola, E., Lyons, A., Leonard, W., Pitts, M., Badcock, P. ve Couch, M. (2015). Demographic and psychosocial factors associated with pyschological distress and resilience among transgender individuals. American Journal of Public Health, 105(10), 2108-2116.
• Basım, H. N. ve Çetin, F. (2010). Yetişkinler için psikolojik dayanıklılık ölçeğinin güvenilirlik ve geçerlilik çalışması. Türk Psikiyatri Dergisi, 22.
• Boon, C. (2005). Women after divorce: exploring the psychology of resilience (Yayımlanmamış doktora tezi). University of South Africa, Africa.
• Chiriboga, D. A., Catron, L. S. ve Associates. (1991). Divorce: crisis, challenge or relief? USA: New York University Press.
• Couto, M. C. P., Koller, S. H. ve Novo, R. (2011). Stressful life events and psychological wel-being in a brazilian sample of older persons: The role of resilience. Ageing Int, 36, 492-505.
• Çakır, S. G. (2009). Factors and mechanisms of resilience among Turkish migrant women in the UK (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Çakır, Y., ve Palabıyık, R. (1997). Social support of youth, reliability and validity study of Multidimensional Scale of Perceived Social Support [Genclerde Sosyal Destek, Cok Boyutlu Algilanan Sosyal Destek Olceginin Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması]. Kriz Dergisi, 5, 15-24.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal bilimler için çok değişkenli spss ve lisrel uygulamaları. Ankara: Pegem Akademi.
• Çuhadaroğlu, F. (1986). Adolesanlarda benlik saygısı (Uzmanlık tezi). Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Ankara.
• Dayıoğlu, B. (2008). Resilience in university entrance examination applicants: The role of learned resourcefulness, perceived social support and gender (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Demircioğlu, N. S. (2000). Boşanmanın çalışan kadının statüsü ve cinsiyet rolü üzerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Ege Üniversitesi, İzmir.
• Deterte, I., Stephens, C. ve Hudleston, L. (2014). The development of a three part model of psychological resilience. Stress and Health, 416-424.
• Dodd, Z. (2010). Effects of adult romantic attachment and social support on resilience and depression in patients with acquired disabilities (Yayımlanmamış doktora tezi). University of North Texas, Texas.
• Eker, D. ve Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 45-55.
• Eker, D., Arkar, H. ve Yaldız, H. (2001). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeğinin gözden geçirilmiş formunun faktör yapısı, geçerlik ve güvenirliği. Türk Psikiyatri Dergisi, 12(1), 17-25.
• Folkman, S. ve Lazarus, R. S. (1990). Coping and emotion. N. L. Stein, B. Leventhal ve T. Trabasso (Ed.), Psychological and biological approaches to emotion içinde. NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6. bs.). McGraw-Hill: New York.
• Frisby, B. N., Booth-Butterfield, M., Dillow, M. R., Martin, M. M. ve Weber, K. D. (2012). Face and resilience in divorce: The impact on emotions, stress and post-divorce relationships. Journal of Social and Personal Relationships, 29(6), 715-735.
• Garcia-Dia, M. J., DiNapoli, J. M., Garcia-Ona, L., JakuBowski, R. ve O’Flaherty, D. (2013). Concept analysis: Resilience. Archives of Psychiatric Nursing, 27, 264-270.
• Gizir, C. A. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 113-128.
• Güloğlu, B. ve Karaırmak, Ö. (2010). Üniversite öğrencilerinde yalnızlığın yordayıcısı olarak benlik saygısı ve psikolojik sağlamlık. Ege Eğitim Dergisi, 11(2), 73-88.
• Günindi Ersöz, A. (2011). Türkiye’de boşanma olgusu ve kadına yönelik aile içi şiddet ilişkisi üzerine bir değerlendirme. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 43, 249-264.
• Gürgan, U. (2006). Yılmazlık ölçeği (YÖ): Ölçek geliştirme, güvenirlik ve geçerlik çalışması. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 39(2), 45-74.
• Hartley, M. T. (2008). Resilience in undergraduate college students with self-reported psychological problems: A closer look at success (Yayımlanmamış doktora tezi). University of Iowa, Iowa.
• Herrman, H., Stewart, D. E., Diaz-Granados, N., Berger, E. L., Jackson, B. ve Yuen, T. (2011). What is resilience? Canadian Journal of Psychiatry, 56(5), 258-265.
• Hutchinson, A. M. K., Stuart, A. D. ve Pretorius, H. G. (2010). Biological contributions to well-being: The relationships amongst temperament, character strengths and resilience. South African Journal of Industrial Psychology, 36(2).
• İkizer, G. (2014). Van, Türkiye depremlerini yaşayanlarda psikolojik dayanıklılık ile ilişkili etkenler (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• İyilikçi, N. (2015). Boşanma aşamasındaki bireylerin yaşam doyum düzeylerini yordayan bazı değişkenlerin incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(26), 129-142.
• Karaırmak, Ö. ve Siviş Çetinkaya, R. (2011). Benlik saygısının ve denetim odağının psikolojik sağlamlık üzerine etkisi: Duyguların aracı rolü. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 4(35), 30-43.
• Kavas, S. (2010). Post divorce experience of highly educated and profession women (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Kimhi, S. ve Eshel, Y. (2015). The missing link in resilience research. Psychological Inquıry, 26, 181-186.
• Kobau, R., Seligman, M. E. P., Peterson, C., Diener, E. D., Zack, M. M., Chapman, D. ve Thompson, W. (2011). Mental health promotion in public health: Perspectives and strategies from positive psychology. American Journal of Public Health, 101(8). doi: 10.2105/AJPH.2010.300083
• Kline, R. B. (1998). Principles and practice of structural equation modeling. NY: Guilford Press.
• Miceli, P. L. (2012). The acceptance of complexity: effects on psychological well-being and resilience (Yayımlanmamış doktora tezi). University of North Carolina, Chapel Hill.
• Oktan, V. (2008). Üniversite sınavına hazırlanan ergenlerin psikolojik sağlamlıklarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Öngider, N. (2013). Bilişsel davranışçı terapinin boşanma sonrasında kadınların depresyon, anksiyete ve yalnızlık semptomlarında etkinliği: Bir pilot çalışma. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2, 147-155.
• Özar, Ş. ve Yakut Çakar, B. (2012). Aile, devlet ve piyasa kıskacında boşanmış kadınlar. Kültür ve Siyasette Feminist Yaklaşımlar, 16. Ryff, C. D., Friedman, E. M., Morozink, J. A. ve Tsenkofa, V. (2012). Psychological resilience in adulthood and later life. Annual Review of Gerontology and Geriatrics, 32(1), 73-92.
• Sancaklı, D. (2014). Boşanmış annelerin ve çocuklarının boşanma sürecine ilişkin yaşantıları (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Sayan Karahan, A. (2012). Boşanma sonrası yaşama uyum (Yayımlanmamış doktora tezi). Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Seligman, M. E. P. (2002). Positive psychology, positive prevention and positive therapy. C. Y. Snyder ve S. J. Lopez (Ed.), Handbook of positive psychology içinde. New York: Oxford University Press.
• Seligman, M. E. P., Rashid, T. ve Parks, A. C. (2006). Positive psychotherapy. American Psychologist, 61, 774-788.
• Seligman, M. (2011). A visionary new understanding of happiness and well-being: flourish. Australia: Random House.
• SunHee, L., Sue, K. ve Jae, Y. (2014). Coping and resilience of adolescents with congenital heart disease. The Journal of Cardiovascular Nursing, 29(4), 340-346.
• Şahin, N. H. ve Durak, A. (1995). Stresle başaçıkma tarzları ölçeği: Üniversite öğrencileri için uyarlanması. Türk Psikoloji Dergisi, 10(34), 56-73.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş (Temel ilkeler ve LISREL uygulamaları). Ankara: Ekinoks Eğitim Danışmanlık.
• Terte, I., Stephens, C. ve Huddleston, L. (2014). The development of a three part model of psychological resilience. Stress and Health, 30(5), 416-424.
• Terzi, Ş. (2008). Üniversite öğrencilerinde kendini toparlama gücünün içsel koruyucu faktörlerle ilişkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 35, 297-306.
• Terzi, Ş. (2013). Üniversite öğrencilerinin psikolojik dayanıklılıkları ve algıladıkları sosyal destek arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(29), 1-11.
• Tuğrul, C. (1994). Alkoliklerin çocuklarının aile ortamlarındaki stres kaynakları, etkileri, ve stresle basa çıkma yolları. Türk Psikoloji Dergisi, 9(31), 57-73.
• Tuna, M. E. (2003). Cross-cultural differences in coping strategies as predictors of university adjustment of Turkish and U.S. students (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Turgut, Ö. (2015). Ergenlerin psikolojik sağlamlık düzeylerinin önemli yaşam olayları, algılanan sosyal destek ve okul bağlılığı açısından incelenmesi (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Tusaie, K., Puskar, K. ve Sereika, S. M. (2007). A predictive and moderating model of psychosocial resilience in adolescents. Journal of Nursing Scholarship, 39(1), 54-60.
• Uçan, Ö. (2007). Boşanma sürecinde kriz merkezine başvuran kadınların retrospektif olarak değerlendirilmesi. Klinik Psikiyatri, 10, 35-45.
• Uğur, S. B. (2014). Günümüzde kadının boşanma deneyimleri. Mediterranean Journal of Humanities, 4(2), 293-326.
• Wang, H. ve Amato, P. R. (2000). Predictors of divorce adjustment: Stressors, resources and definitions. Journal of Marriage and the Family, 62, 655-668.
• Wang, J. L. ve Zhang, D. J. (2015). Resilience theory and its implications for chinese adolescents. Psychological Reports: Disability & Trauma, 117(2), 354-375.
• Wilks, S. E. ve Croom, B. (2008). Perceived stres and resilience in Alzheimer’s disease caregivers: Testing moderation and mediation models of social support. Aging&Mental Health, 12(3), 357-365.
• Wilks, S. E. ve Spivey, C. A. (2010). Resilience in undergraduate social work students: Social support and adjustment to academic stres. Social Work Education, 29(3), 276-288.
• Wu, H. C. (2011). The protective effects of resilience and hope on quality of life of the families coping with the criminal traumatisation of one of its members. Journal of Clinical Nursing, 20, 1906-1915.