Zorbalıkla Baş Etmeye Yönelik Bir Akran Destek Programının Etkililiği

Year 2018, Volume: 8 Issue: 51, 266 - 294, 01.12.2018

Şebnem Günay Gürhan Can

Abstract

Bu araştırmada zorbalıkla baş etmeye yönelik akran destek programının, ortaokul öğrencilerinin zorbalıkla baş etme becerileri üzerindeki etkileri incelenmiştir. Çalışma grubunu; deney grubunda 42 öğrenci, akran yardımcısı grubunda 16 öğrenci ve kontrol grubunda 42 öğrenci olmak üzere toplam 100 katılımcı oluşturmuştur. Eşitlenmemiş control gruplu yarı-deneysel desende yürütülmüş olan araştırma karışık desen özelliklerini de yansıtmaktadır. Deney ve kontrol gruplarının ölçümlerinin karşılaştırılmasında ANCOVA ile tekrarlı ölçümler için ANOVA kullanılmıştır. Deney grubundan programla ilgili “görüşme tekniği” yoluyla elde edilen veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Gruplar arasında ön test, son test ve izleme testlerinden elde ettikleri ortalama puanlar açısından anlamlı bir farklılık bulunmamasına rağmen, kontrol grubunun kurban puanlarının deneyden sonra anlamlı düzeyde azaldığı tespit edilmiştir. Kontrol grubunun kurban puanlarının da son testte ve izleme testlerinde beklenmedik düzeylerde düşmesi kontrol edilememiş bir değişkenle ilişkili bulunmuştur. Deney grubu öğrencilerinin büyük çoğunluğu akran destek programının zorbalıkla baş etme becerilerini geliştirmede etkili olduğunu, uygulamadan fayda gördüklerini ifade etmişlerdir.

Keywords

Zorbalıkla Baş Etme, Akran Destek Programı, Akran Yardımcıları

References

• Alper, S. İ. (2008). İlköğretimde zorbalık. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Aminu, I, M. ve Shariff, M.N. M. (2014). Orientation, acces to finance, business and SMEs performance in Nigerai data screening and preliminary analiysis. European Journal of Business and Management, 6 (35) 1-9.
• Arslan, S. Ö. (2008). Lise öğrencilerinde öz-kavram ve aile ilişkisinin akran zorbalığına etkisi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Atik, G. (2006). The role of locus of control, self-esteem, parenting style, loneliness, and academic achievement in predicting bullying among middle school students. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Ayas, T. (2008). Tüm okul yaklaşımına dayalı zorbalığı önleme programının etkililiği. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Baron, A. R. ve Richardson, D. R. (1994). Human Aggression. New York: Plenum Press.
• Bulgurcu, S. (2011). İstanbul ilinde bir ilköğretim okulunda 6-8. sınıflarda akran zorbalığı sıklığının araştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Cowie, H. ve Hutson, N. (2005). Peer support: A strategy to help bystanders challenge school bullying [Çevrimiçi sürüm]. Pastoral Care, 23(2), 40- 44.
• Cowie, H., Hutson, N., Öztuğ, O. ve Myers, C. (2008). The impact of peer support schemes on pupils’ perceptions of bullying, aggression and safety at school [Çevrimiçi sürüm]. Emotional and Behavioural Difficulties, 13(1), 63-71.
• Cowie, H. ve Wallace, P. (2000). Peer support in action: from bystanding to standing [Çevrimiçi sürüm]. London: Thousand Oaks.
• Craig, W. M; Pepler, D. J. (2007). Understanding bullying: From research to practice [Çevrimiçi sürüm]. Canadian Psychology, 48(2), 86-93.
• Çayırdağ, N. (2006). İlköğretim 7. Ve 8. Sınıf öğrencilerinin okul kültürünü algılayışları ile zorbalık eğilimleri ve zorbalıkla baş etme düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlamamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Çetinkaya, B. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinde siber zorbalığın yaygınlığı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Dölek, N. (2002). Öğrencilerde zorbaca davranışların araştırılması ve bir önleyici program modeli. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Dawn, J., Cowie, H. ve Bray D. (2006). ‘Bully dance’: Animation as a tool for conflict resolution [Çevrimiçi sürüm]. Pastoral Care, March, 27-32.
• Deveci, S. E., Açık, Y. ve Ayar, A. (2008). A survey of rate of victimization and attitudes towards physical violence among school-aged children in Turkey [Çevrimiçi sürüm]. Child: Care, Health and Development, 34(1), 25-31.
• Eşkisu, M. (2009). Liseli öğrencilerin zorbalık düzeyleri ile aile işlevleri ve algılanan sosyal destek arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Foster-Harrison, E. S. (1994). Peer helping in the elementary and middle grades: A developmental perspective [Çevrimiçi sürüm]. Elementary School Guidance and Counseling, 30, 94-104.
• Genç, G. (2007). Genel liselerde akran zorbalığı ve yönetimi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Gökler, R. (2007). İlköğretim öğrencilerinde akran zorbalığının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Güvenir, T. (2005). Okulda Akran İstismarı. Ankara: Kök Yayınları.
• Hawker, D. S. J. ve Boulton, M. J. (2000). Twenty years’ research on peer victimization and psychosocial maladjustment: A Meta- analytic review of cross-sectional studies [Çevrimiçi sürüm]. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 41, 441-455.
• Hawkins, D. L, Pepler, D. J., Craig, W. M. (2001). Naturalistic observations of peer interventions in bullying [Çevrimiçi sürüm]. Social Development, 10 (4), 512-527.
• Houlston, C. ve Smith, P. K. (2009). The impact of a peer counselling scheme to address bullying in an all-girl London secondary school: A short-term longitudinal study [Çevrimiçi sürüm]. British Journal of Educational Psychology, 79, 69–86.
• Hurst, T. (2001). An evaluation of an anti-bullying peer support programme in a British secondary school [Çevrimiçi sürüm]. Pastoral Care, June, 10-13.
• İrfaner S. (2009). Öğrenciler arasında gerçekleşen zorbalık eylemleri ve zorbalık konusunda öğrencilerin, öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin tutum ve görüşleri. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Kapçı, G. E. (2004). İlköğretim öğrencilerinin zorbalığa maruz kalma türünün ve sıklığının depresyon, kaygı ve benlik saygısıyla ilişkisi [Çevrimiçi sürüm]. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 37, 1-13.
• Koç, Z. (2006). Lise öğrencilerinin zorbalık düzeylerinin yordanması. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Koo, H. (2007). A time line of the evolution of school bullying in differing social contexts.[Çevrimiçi sürüm].. Asia Pacific Education Review, 8 (1), 107-116.
• Kumpulainen, K.,Rasanen, E., ve Puura, K. (2001). Psychiatric disorders and the use of mental health services among children [Çevrimiçi sürüm]. Aggressive Behaviour, 27 (2), 102-110.
• Lepkowska, D. (2005). Peer programmes reduce bullying [Çevrimiçi sürüm]. Times Educational Supplement. 6(3), 10-19.
• McElearny, A., Roosmale-Cock, S., Scott, J., ve Stephenson, P. (2008). Exploring the antibullying role of a befriending peer support programme: a case study within the primary school setting in Northern Ireland [Çevrimiçi sürüm]. Child Care in Practice, 14(2), 109- 130.
• Naylor, P. ve Cowie, H. (1999). The effectiveness of peer support system in challenging school bullying: the perspectives and experiences of teachers and pupils [Çevrimiçi sürüm]. Journal of Adolescence, 22, 467-479.
• Olweus, D. (1994). Bullying at school. Huessmann, L. R. (Ed.). Aggressive Behavior. içinde. New York: Plenum Press..
• Olweus, D. (1995). Bullying or peer abuse at school: facts and intervention [Çevrimiçi sürüm]. Current Directions in Psychological Science, 4(6), 196-200.
• Olweus, D. (1999). Sweden. Smith, P. K., Morita,Y., Junger-Tas, J., Olweus, D., Catalano, R. and Slee, P. (Ed.) The nature of school bullying: A cross-national perspective içinde. London: Routledge.
• Orpinas, P., Horne, M. A. ve Staniszewski, D. (2003). School bullying: changing the problem by changing the school [Çevrimiçi sürüm]. School Psychology Review, 32(3), 431-444. Öğel, K.; Tarı, I. ve Eke, C.Y. (2005). Okullarda suç ve şiddeti önleme, İstanbul, http://www.alopsikolog.net/pdf/p31.pdf 10.05.2010
• Özcebe, H., Üner S. ve Çetik, H. (2006). Adolesanlarda şiddet davranışları [Çevrimiçi sürüm]. 1. Şiddet ve Okul: Okul ve Çevresinde Çocuğa Yönelik Şiddet ve Alınabilecek Tedbirler Uluslarası Katılımlı Sempozyumu Bildiri Özetleri, İstanbul, ss. 27.
• Pişkin, M. ve Ayas, T. (2007). Akran zorbalığı belirleme ölçeği ergen formunun geliştirilmesi. IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Kitabı. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Pişkin, M. (2003). Okullarımızda yaygın bir sorun: akran zorbalığı. VII.Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi Bildiri Kitabı. Malatya: İnönü Üniversitesi.
• Pişkin, M. (2002). Okul zorbalığı: tanımı, türleri, ilişkili olduğu faktörler ve alınabilecek önlemler. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri / Educational Sciences: Theory and Practice, 2(2), 531-562.
• Reuter-Rice, K. E. (2005). Psychosocial responses by adolescent male victims to peer bullying [Çevrimiçi sürüm]. (Doktora Tezi, University of San Diego). Dissertation Abstract International.
• Salmivalli, C. (2001). Peer-led intervention campaign against school bullying: who considered it useful, who benefited? [Çevrimiçi sürüm]. Educational Research, Winter, Vol. 43.
• Satan, A. (2006). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin zorbalık eğilimlerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Sipahi, H. T. (2008). İzmir ili Bornova ilçesinde ilköğretim 6. ve 7. sınıf öğrencilerinde akran zorbalığı, etkileyen ve eşlik eden faktörler. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ege Üniversitesi, İzmir. Stevens, V. P. ve Bourdeaudhuıj, I. (2000). The Effects of an anti-bullying intervention programme on peers’ attitudes and behaviour [Çevrimiçi sürüm]. Journal of Adolescence, 23, 21-34.
• Büyük Türkçe Sözlük TDK. (2018). http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_bts&arama=kelime&guid=TDK.GTS. 5b7331d841aa17.43287919 10.08.2018 tarihinde edinilmiştir.
• GVU's 8th WWW user survey (n.d.). Retrieved August 8, 2000, from http://www.cc.gatech.edu/gvu/user_surveys/survey- 1997-10/
• Thomson, M. G. (1997). Peer Pleasure, Peer Pain. Independent School, 57, 14-27.
• Topçu, Ç. (2008). The relationship of cyber bullying to empathy, gender, traditional bullying, internet use and adult monitoring. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ortadoğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Totan, T. (2008). Ergenlerde zorbalığın anne, baba ve akran ilişkileri açısından incelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Ünsal, A. (1996), Genişletilmiş bir şiddet tipolojisi. Cogito, (6-7), 29-36.
• Whitted, K.S. ve Dupper, D. R. (2005). Best practices for preventing or reducing bullying in schools [Çevrimiçi sürüm]. Children and Schools, 27(3), 17-175.
• Wilcox, C. (2005). Needs assessment and development of bullying prevention program for elementary school students [Çevrimiçi sürüm]. (Doktora Tezi, The State University of New Jersey). Dissertation and Full Text.
• Yöndem, Z. D. ve Totan, T. (2008). Ergenlerde zorbalık ve başetme. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 53-68.
• Yurtal, F. ve Cenkseven, F. (2007). İlköğretim okullarında zorbalığın yaygınlığı ve doğası. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(28), 3- 13.