YARATICI DÜŞÜNMEYİ KONU ALAN ULUSAL ÇALIŞMALARA YÖNELİK BETİMSEL İÇERİK ANALİZİ

Year 2022, Volume: 12 Issue: 2, 1057 - 1072, 30.05.2022

Şenem Alkan Canan Cengiz

https://doi.org/10.24315/tred.957880

Abstract

Bu çalışmada 2000-2020 yılları arasında ULAKBİM’ de ulusal dergilerde yaratıcı düşünme ile ilgili yayınlanmış araştırmaların amaç, araştırma grubu, araştırma modeli, veri toplama araçları, veri analiz yöntemleri ve sonuçları bakımından sınıflandırılması amaçlanmıştır. Bu amaçla 38 çalışma incelenmiştir. Elde edilen bulgular, farklı yöntem ve tekniklerin yaratıcı düşünme üzerindeki etkisini ortaya koymayı amaçlayan çalışmaların çoğunlukta olduğunu, sıklıkla araştırmalarda deneysel yöntemin kullanıldığını ve çalışmaların çoğunun öğretmen adaylarıyla gerçekleştirildiği, öğretmenlerle gerçekleştirilen çalışmaların az olduğunu göstermektedir. Çalışmalardan elde edilen sonuçlar probleme dayalı öğrenme yaklaşımı, yaratıcı düşünme etkinlikleri, portföy geliştirme, yaratıcı düşünme temelli fen laboratuvarı uygulamaları gibi yöntem ve tekniklerin yaratıcı düşünme becerilerinin gelişiminde etkili olduğunu göstermiştir. Aynı zamanda incelenen çalışmaların sonuçlarına bakıldığında yaratıcı düşünmenin bireyler tarafından yeterince iyi anlaşılmadığı ortaya koyulmuş ve öğretmenlerin yaratıcılığı geliştirmede hangi yöntemlerin kullanılabileceği konusunda yeterli bilgiye sahip olmadıkları belirlenmiştir. Çalışmadan elde edilen sonuçlardan yola çıkarak ve yaratıcı düşünmenin önemi gittikçe arttığı göz önünde bulundurularak bu alanda daha fazla çalışma yapılması önerilebilir.

Keywords

Yaratıcılık, Yaratıcı Düşünme, Betimsel İçerik Analizi

References

• Akben, N. (2019). Fen öğretiminde kullanılan problem kurma yaklaşımının yaratıcı düşünme becerisine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(3), 1281-1311. http://doi:10.29299/kefad.2019.20.03.008
• Akcanca, N. ve Cerrah Özsevgeç, L. (2016). Fen bilimleri öğretmen adaylarının yaratıcılığa ilişkin düşüncelerinin belirlenmesi. Bayburt Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(2), 391-413.
• Arkan Sezgin, K. & Baysal, Z. N. (2019). İlkokul 3. sınıf öğrencileri için geliştirilen düşünme becerileri programının öğrencilerin yaratıcılıklarına etkisinin incelenmesi. HAYEF: Journal of Education, 16(1), 19-47. http://doi: 10.26650/hayef.2019.19008
• Ayverdi, L., Asker, E., Öz Aydın, S. & Sarıtaş, T. (2012). İlköğretim öğrencilerinin bilimsel yaratıcılıkları ile fen ve teknoloji dersi akademik başarıları arasındaki İlişkinin belirlenmesi. İlköğretim Online, 11(3), 646-659.
• Babayiğit, B., Alagöz-Hamzaj, Y. & Çardak, Ç. S. (2018). Yaratıcı düşünmeyi destekleyici bir bağlantıcı öğrenme etkinliği: analoji duvarı. İlköğretim Online, 17(4), 2049-2074. http://doi 10.17051/ilkonline.2019.506953
• Bakaç, E. & Özen, R. (2016). Öğretmen adaylarının yaratıcılık algılarının çeşitli değişkenlere göre incelenmesi. Uluslararası Eğitim Programları ve Öğretim Çalışmaları Dergisi, 6(12), 19-32.
• Birişçi, S. & Karal, H. (2011). Öğretmen adaylarının bilgisayar destekli ortamda materyal tasarlarken işbirlikli çalışmalarının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 203-219.
• Birişçi, S. & Karal, H. (2011). Öğretmen adaylarının bilgisayar destekli ortamda materyal tasarlarken işbirlikli çalışmalarının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 203-219.
• Can Yaşar, M. & Aral, N. (2011). Altı yaş çocuklarının yaratıcı düşünme becerilerine ve sosyo-ekonomik düzey ve anne baba öğrenim düzeyinin etkisinin incelenmesi. Kuramsal Eğitimbilim, 4(1), 137-145.
• Çağlar, M. (2010). Eğitim sistemlerinin yaratıcı düşünme ve yaratıcı düşünmenin yönlendirilmesi kapsamında yeniden yapılandırılması. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 8, 179-188.
• Çelik, H, Katrancı, M. & Çakır, E. (2017). Fen öğretiminde açık uçlu araştırma sorgulayıcı laboratuvar yaklaşımının yaratıcı düşünme becerisine etkisi. Turkish Journal of Primary Education, 2, 1-10.
• Demirhan, E., Önder, İ., & Beşoluk, Ş. (2018). Fen bilimleri öğretmen adaylarının bilimsel yaratıcılık ve akademik başarılarının yıllara göre değişimi. Kastamonu Education Journal, 26(3), 685-696. https://doi:10.24106/ kefdergi.373323
• Dere, Z. & Ömeroğlu, E. (2018). Yaratıcılık eğitim programının çocukların yaratıcı davranışlarına etkisinin incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 7(1), 1-15. http://doi:10.30703/cije.333901
• Deveci, İ. & Aydız, M. (2019). Fen bilimleri öğretmenlerinin öğretim programındaki yaşam becerilerinin kazandırılmasına ilişkin görüşleri. Trakya Eğitim Dergisi, 11(1), 164-186.
• Doğan, Y., Kahraman, P.B. & Sezer, G.O. (2009). Teachers’ and pre-servıce teachers’ views related to creatıng learnıng environments in classroom. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(37), 109-121.
• Duman, B., Göçen, G. & Yakar, A. (2014). Öğretmen adaylarının öğrenme-öğretme süreç ve ortamlarında duygusal zekâ ve yaratıcılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 4(2), 45-74.
• Erdem, D. (2011). Türkiye’de 2005–2006 yılları arasında yayımlanan eğitim bilimleri dergilerindeki makalelerin bazı özellikler açısından incelenmesi: betimsel bir analiz. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 2 (1), 140-147.
• Göktaş, Y., Hasançebi, F., Varışoğlu, B., Akçay, A., Bayrak, N., Baran, M. & Sözbilir, M. (2012). Trends in Educational Research in Turkey: A Content Analysis, 12(1), 455-459.
• Gülhan, F. & Şahin, F. (2018). Fen bilimleri dersine stem entegrasyonu etkinliklerinin 5. Sınıf öğrencilerinin bilimsel yaratıcılıklarına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 8(4), 40-59. http:// doi: 10.19126/suje.423105
• Gündoğdu, K., Eraydın, Ö. & Kızılkaya, A. (2016). 2000-2015 yılları arasında düşünme eğitimi alanında akademik eğilimler. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 48-61. https://doi.org/10.30803/adusobed.287986
• Gürkan, B. & Dolapçıoğlu, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde estetik yaratıcılık öğretim etkinlikleriyle yaratıcı düşünme becerilerinin geliştirilmesi. Eğitim ve Bilim, 45(202), 51-77. http://doi: 10.15390/EB.2020.8474
• Gürlen, E. & Üstündağ, T. (2014). Öğretmen adaylarının yaratıcılığa ilişkin görüşleri. İlköğretim Online, 13(2), 443-452.
• Hocevar, D. (1981). Measurement of creativity: Review and critique. Journal of Personality Assessment, 45, 450–464.
• Işık, A. D. & Saygılı, G. (2015). Yaratıcılığı geliştirme tekniklerinin öğrenilmesinin yaratıcı düşünme becerileri üzerindeki etkisi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Özel Sayı, 133-139. https://doi: 10.14686/BUEFAD.2015USOSOzelsayi13204
• İnel Ekici, D. (2014). Fen öğretmeni adaylarının yaratıcılık kavramına ve yaratıcı düşünmeye ilişkin görüşleri. Milli Eğitim, 202, 153-169.
• İşler, A. Ş. & Bilgin, A. (2002). Eğitim fakültesi sınıf öğretmenliği adaylarının yaratıcılık hakkındaki düşünceleri. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 133-152.
• İşleyen, T. ve Küçük, B. (2013). Öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme düzeylerinin farklı değişkenler açısından incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(21), 199-208.
• Kanlı, E. (2017). Üstün yetenekli öğrencilerin bilimsel yaratıcılık düzeyleri, cinsiyet ve bilimsel tutumları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. İlköğretim Online, 16(4), 1792-1802. http://doi: 10.17051/ilkonline.2017.342992
• Karadağ, E. (2009). Eğitim bilimleri alanında yapılmış doktora tezlerinin tematik açıdan incelemesi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(3), 75-87.
• Karataş, S. & Özcan, S. (2010). Yaratıcı düşünme etkinliklerinin öğrencilerin yaratıcı düşünmelerine ve proje geliştirmelerine etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 225-243.
• Katırcı, E. & Satıcı, A. F. (2010). Effects of creating simulations in interactive physics application and developing portfolio on students' academic self-concept and creativity. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 7(4), 60-66.
• Kılıç, B. & Tezel, Ö. (2012). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin bilimsel yaratıcılık düzeylerinin belirlenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 9(4), 84-101.
• Kılıç, F., Yavuz Konokman, G., & Yanpar Yelken, T. (2018). Yaratıcı öğrenme ortamı değerlendirme ölçeği geliştirme: açımlayıcı ve doğrulayıcı faktör analizi. Kastamonu Education Journal, 26(4), 1359-1370. https://doi:10.24106/kefdergi.368886
• Koray, Ö., Köksal, M. S., Özdemir, M. & Presley, A. İ. (2007). Yaratıcı ve eleştirel düşünme temelli fen laboratuarı uygulamalarının akademik başarı ve bilimsel süreç becerileri üzerine etkisi. İlköğretim Online, 6(3), 377-389.
• MEB (2005). İlköğretim Türkçe Dersi Öğretim Programı ve Kılavuzu (1-5. Sınıflar), Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi.
• MEB, (2013). İlköğretim kurumları (ilkokullar ve ortaokullar) fen bilimleri dersi öğretim programı. Ankara: Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• Onwuegbuzie, A. J., & Daniel, L. G. (2003). Typology of analytical and interpretational errors in quantitative and qualitative educational research. Current Issues in Education, 6(2). Retrieved from http://cie.asu.edu/ojs/index.php/cieatasu/article/view/1609
• Orçan, A. & Kandil İlgeç, Ş. (2016). Fizik öğretiminde çizgi-roman tekniği ile geliştirilen bilim-kurgu hikâyelerinin yaratıcı düşünme becerilerine etkisi.
• Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (H. U. Journal of Education, 31(4), 628-643. https://doi:10.16986/HUJE.2015014138
• Özgenel, M. & Çetin, M. (2017). Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 113-132. https://doi.org/10.15285/maruaebd.335087
• Özgenel, M. & Çetin, M. (2017). Marmara yaratıcı düşünme eğilimleri ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 46(46), 113-132. http://doi: 10.15285/maruaebd.335087
• Özsevgeç, T. (2019). Nicel veri toplama teknikleri. H. Özmen ve O. Karamustafaoğlu (Ed), Eğitimde Araştırma Yöntemleri (ss. 83-110). Pegem Akademi. Polat, M. & Kontaş, H. (2018). Sınıf öğretmenlerinin yaratıcılık düzeylerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18 (3), 1702-1721.
• Saracaloğlu, A. S., Gündoğdu, K., Altın, M., Aksu, N., Kozağaç, Z. B. & Koç, B. (2014). Yaratıcı düşünme becerisi konusunda 2000 yılı ve sonrasında yayımlanmış makalelerin incelenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 62-74.
• Shaw, M. P. & Runco, M. A. (1994). Creativity of affect. New Jersey: Ablex Publishing Corporation.
• Şahin Pekmez, E., Aktamış, H. & Can, B. (2010). Fen laboratuarı dersinin öğretmen adaylarının bilimsel süreç becerileri ve bilimsel yaratıcılıklarına etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11(1), 93-112.
• Şensoy, Ö. & Yıldırım, H. İ. (2017). Araştırma soruşturma tabanlı öğrenme yaklaşımının yaratıcı düşünme ve bilimsel süreç becerilerine etkisi. Cumhuriyet International Journal of Education, 6(1), 34-46.
• Temizkan, M. (2011). Türkçe Öğretiminde Yaratıcı Düşünmeyi Geliştirme Bakımından Nasreddin Hoca Fıkraları. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(16), 195-223.
• Tok, E. & Sevinç, M. (2012). Düşünme becerileri eğitiminin okul öncesi öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme becerilerine etkisi. Eğitim ve Bilim, 37(164), 204-222.
• Torrance, E. P. (1965). Scientific views of creativity and factors affecting its growth. Daedalus, 94(3), 663-681.
• Uğraş, H. & Semerci, Ç. (2012). Öğrencilerin hayat bilgisi dersi’nde yaratıcı düşünme becerilerini kazanma düzeylerine ilişkin öğretmen görüşleri (elazığ ili örneği). Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(1), 93-100.
• Ulukök, Ş., Sarı, U., Özbek, G. & Çelik, H. (2012). Fen ve teknoloji öğretmen adaylarının yaratıcılık düzeylerinin demografik değişkenler açısından incelenmesi (kırıkkale üniversitesi örneği). Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Derneği, 1(3), 195-205.
• Ulusoy Yılmaz, D. & Yıldız, Y. (2019). Müzik öğretmen adaylarının yaratıcı düşünme becerilerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 8(2), 516-530. http://dx.doi.org/10.30703/cije.522714
• Ülger, K. (2016). Öğrencilerin resim yapma becerilerinde gözlemlenen yaratıcılık ile yaratıcı düşünme becerileri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (4), 2023-2039.
• Ülger, K. & İmer, Z. (2013). Probleme dayalı öğrenme (pdö) yaklaşımının öğrencilerin yaratıcı düşünme becerileri üzerine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(1), 382-392.
• Yalçın, S. (2019). Öğretmen adaylarının 21. Yy. Becerilerini ölçmek için kullanabilecekleri araçlar hakkında farkındalıkları ve yeterlik algıları. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 383-398. https://dx.doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-466819
• Yaman, S. & Yalçın, N. (2005). Fen bilgisi eğitiminde probleme dayalı öğrenmenin sınıf öğretmenliği adaylarının akademik başarı ve yaratıcı düşünme becerilerine etkisinin incelenmesi. İlköğretim Online, 4(1), 42- 52.
• Yazıcı, T & Topalak, İ, Ş, (2013). Yaratıcı düşünme becerisinin müzik öğretiminde kullanılırlığı ile ilgili öğretmen görüşleri. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 2(4), 195-204.
• Yenilmez, K. & Yolcu, B. (2007). Öğretmen Davranışlarının Yaratıcı Düşünme Becerilerinin gelişimine Katkısı. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18, 95-105.
• Yerdelen, S. (2019). Fen Bilimleri Eğitiminde Yaratıcı Düşünme Becerisi. A. Kirman Bilgin (Ed), Fen bilimlerinde yaşam becerileri eğitimi (ss. 169-212). Pegem Akademi.
• Yeşilyurt, E. (2020). Yaratıcılık ve yaratıcı düşünme: Tüm boyut ve paydaşlarıyla kapsayıcı bir derleme çalışması. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 15(25), 3874-3915.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2011). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yurdakal, İ. H. (2018). Yaratıcı okuma çalışmalarının ilkokul 4. Sınıfta okuma ve yaratıcı düşünme becerilerini geliştirmeye etkisi (Yayın No. 524176) [Doktora tezi, Pamukkale Üniversitesi]. YÖK. https://tez.yok.gov.tr