Öz
Kadim bir tarihe sahip olan Kırgızlar, uzun yıllar göçebe hayat yaşamış, 19. yüzyılda Hokand Hanlığı’nın sükûtu ile Çarlık Rusya egemenliğine girmişlerdir. Bu dönemde basın organları olmadığından halk şairlerinin önemi büyük olmuştur. Halkın içinden çıkan halk şairleri toplumda meydana gelen olayları ve halkın isteklerini, arzularını dile getirmişlerdir.
Kalıgul, Arstanbek, Moldo Kılıç, Moldo Nıyaz, Cenicok, Nurmoldo gibi halk şairleri de kendi dönemlerinin aynası olmuş, Türkistan topraklarının sömürge politikası altında kaldığı dönemi şiirlerinde işlemiş, zorlu bir süreçten geçmesine rağmen eserlerini günümüz nesline kadar ulaştırmayı başarmışlardır. Adı geçen şairlerin eserleri Sovyet döneminde “gerici”, “eskici” olarak görülmüş ve okutulması, araştırılması yasaklanmış, demir sandıkta kilit altında tutulmuştur. Sovyetler Birliği’nin dağılmasıyla hak yerini bulmuş, uzun yıllar adlarının anılması bile yasak olan şairler kilitlendikleri yerlerden çıkarılmış, halka sunulmaya başlamıştır.
Bu çalışmamızda Hokand Hanlığı ile başlayan ve Çarlık Rusya ile devam eden baskıcı yönetim sırasında halk şairlerinin “zamane şiiri” diye adlandırılan şiirleri ile ilgili bilgiler vermeye çalıştık. Kırgız edebiyat biliminde söz konusu şiire “zamana poeziyası” (zamane şiiri); bu şiirleri söyleyenlere de “zamanacılar” (zamaneciler) denmektedir. Bütün “zamaneciler”i ve şiirleri ele almak kapsamlı bir araştırma konusu olduğundan, çalışmamızı zamane şiirlerinin ilk temsilcileri olan Kalıgul ve Arstanbek ile sınırladık. Ayrıca kardeş Türk boyları Kazak, Türkmen, Tatar zamane şairlerinden de örnekler verdik.
Anahtar Kelimeler: Hokand Hanlığı, Çarlık Rusya, Zamane şairleri, Zamane şiirleri, Kalıgul, Arstanbek.
Anahtar Kelimeler
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 10 Haziran 2016 |
| Gönderilme Tarihi | 15 Mart 2016 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2016 Cilt: 20 Sayı: 1 |