PLANLANMIŞ DAVRANIŞ TEORİSİNİN SLAKTİVİZME ETKİSİ: TWİTTER KULLANICILARI ÜZERİNE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 2, 297 - 318, 08.08.2023

İhsan Yiğit , Gülsün Karayılan

Öz

21. yüzyılla birlikte gündemimize gelen dijitalleşme, sosyal medya mecralarının yaygın kullanımı ile birlikte kolektif ve sosyal kitle hareketlerinin de dijitalleşmesine yol açmıştır. Sosyal medya kullanıcılarının dijital mecralarda gündeme getirdikleri toplumsal söylem ve olaylar, sosyal medya mecralarının da boyutlarını aşarak ülkelerin kurum ve meclislerinde gündem olmaya başlamıştır. Dijital aktivizmin bu etkisi ile birlikte bu araştırmada, uzmanlar ve araştırmacılar için tartışma konusu olan dijital aktivizmin slaktivizm boyutunu, kavramsal olarak daha iyi anlamak için "hangi unsurlar kişinin slaktivizme katılımını öngörür?" sorusuna cevap bulunması amaçlanmaktadır. Bu amaçla araştırmada önce Planlanmış Davranış Teorisi, politik öz yeterlilik, dijital aktivizm ve slaktivizm kavramları incelenmiştir. Daha sonra bu kavramlar arasındaki ilişkiler ele alınmış ve slaktivizmin literatürdeki yeri ve güncel tartışmaları üzerine kuramsal çerçeve kısmı oluşturulmuştur ve Twitter kullanıcılarının slaktivizme katılımlarını araştırmak üzere tasarlanmıştır. Twitter kullanıcılarının slaktivizme katılımını belirlemek için araştırma şekli olarak nicel araştırma seçilmiştir. Böylece Planlanmış Davranış Teorisinin modellemeleri ile bireylerin slaktivizme katılma motivasyonları test edilmiştir. 28 sorudan oluşan ölçek ile çevrimiçi anket oluşturulmuştur. Toplamda geçerli 555 tam doldurulmuş anket elde edilmiştir. Toplanan veriler Microsoft Office Excel 2013 ile tablolaştırılmış, SPSS 20,0 yazılımı ile analiz edilmiştir. Yapılan analizler sonucu, Planlanmış Davranış Teorisi'nin "slaktivizme katılıma" olumlu etkisinin olduğu ve istatistiksel olarak anlamlı olduğu ortaya konulmuştur. Politik öz yeterliliğin ise slaktivizme katılımda aracı rolü olmadığı ortaya konulmuştur

Anahtar Kelimeler

Planlanmış davranış teorisi, politik öz yeterlilik, slaktivizm

Kaynakça

• Ajzen, I. (1991). The Theory of Planned Behavior. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 50(2), 179-211.
• Ajzen, I. (2002b). Perceived Behavioral Control, Self-Efficacy, Locus of Control, and The Theory of Planned Behavior. Journal of Applied Social Psychology, 32(4), 665-683.
• Augenbraun, E. (2011, September 29). Occupy Wall Street and The Limits of Spontaneous Street Protest. The Guardian.
• Bandura, A. (1995). Self-Efficacy in Changing Societies. New York, NY: Cambridge University Press.
• Bastos, M. T., Mercea, D., & Charpentier, A. (2015). Tents, Tweets, and Events: The Interplay between Ongoing Protests and Social Media. Journal of Communication, 65, 320-350.
• Bennett, W. L., Wells, C., & Freelon, D. (2011). Communicating Civic Engagement: Contrasting Models of Citizenship in The Youth Web Sphere. Journal of Communication, 61, 835-856.
• Bingöl, T.Y. (2015). Politik Psikoloji (İçinde, Güncel Psikolojik Kavramlar IV). Ed. Ahmet Akın, Ankara: Nobel Yayınları.
• Briones, R., Madden, S., & Janoske, M. (2013). Kony 2012: Invisible Children and The Challenges of Social Media Campaigning and Digital Activism. Journal of Current Issues in Media & Telecommunications, 5(3), 205-234.
• Burcuoğlu M., Bulut Y. (2016), “Evaluation of Complaint Intention Through Theory of Planned Behaviour”, Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, 9 (15), 15-28.
• Campbell, S. W., & Kwak, N. (2010). Mobile Communication and Civic Life: Linking Patterns of Use to Civic and Political Engagement. Journal of Communication, 60, 536–555.
• Caprara G. V., Vecchione, M., Capanna, C., & Mebane, M. (2009). Perceived Political Self-Efficacy. Theory, Assessment, and Applications. European Journal of Social Psychology.
• Castells, M. (1999). Information Technology, Globalization, and Social Development. United Nations Research Institute for Social Development, UNRISD, Discussion Paper No. 114.
• Christensen, H. S. (2011). Political Activities on The Internet: Slacktivism or Political Participation by Other Means? First Monday,16, 1-10.
• Christensen, H. S. (2012). Simply Slacktivism? Internet Participation in Finland. eJournal of eDemocracy and Open Government.
• Coleman, S., & Blumler, J. G. (2009). The Internet and Democratic Citizenship: Theory, Practice, and Policy. Cambridge: Cambridge University Press, 117.
• Druckman, D., & Bjork, R. A. (Eds.). (1994). Learning, Remembering, Believing: Enhancing Human Performance. National Academy Press, 173-206.
• Elin, L. (2003). The Radicalization of Zeke Spier: How The Internet Contributes to Civic Engagement and New Forms of Social Capital. In M. McCarthy & M. D.Ayers (Eds.), Cyberactivism: Online Activism in Theory and Practice, 97–114. New York, NY: Routledge.
• Eroğlu, F., (2000), Davranış Bilimleri, İstanbul: Beta Basım Yayım, 13.
• Erten, S., (2002), Planlanmış Davranış Teorisi ile Uygulamalı Öğretim Metodu, Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi, 19 (2), 217-233.
• Ertürk, Y. D., (2010), Davranış Bilimleri, İstanbul: Kutup Yıldızı Yayınları, 42.
• Fatkin, J.-M., & Lansdown, T. C. (2015). Prosocial Media in Action. Computers in Human Behavior, 48, 581-586.
• Fishbein, M., & Middlestadt, S. E. (1989). Using The Theory Of Reasoned Action as a Framework For Understanding and Changing AIDS-Related Behaviors. In V. M. Mays, G. W. Albee, & S. F. Schneider (Eds.), Primary Prevention of AIDS: Psychological Approaches, 93-110. Sage Publications, Inc.
• Garimella, K., Morales, G., Gionis, A., & Mathioudakis, M. (2018). Political Discourse on Social Media: Echo Chambers, Gatekeepers, and The Price of Bipartisanship. www 2018: The 2018 Web Conference, Lyon, France.
• Gil de Zuniga, H., Molyneux, L., & Zheng, P. (2014). Social Media, Political Expression, and Political Participation: Panel Analysis of Lagged and Concurrent Relationships. Journal of Communication, 64, 612-634.
• Gladwell, M. (2010, October 4). Small change: Why The Revolution Will Not Be Tweeted. The New Yorker. https://www.newyorker.com/magazine/2010/10/04/small- change-malcolm-gladwell adresinden alındı [3.02.2020] Glenn, C. L. (2015). Activism or “Slacktivism?”: Digital Media and Organizing for Social Change. Communication Teacher, 29(2), 81-85.
• Haciyakupoglu, G., & Zhang, W. (2015). Social Media Trust during The Gezi Protests in Turkey. Journal of Computer-Mediated Communication, 20, 450-466.
• Halupka, M. (2014). Clicktivism: A Systematic Heuristic. Policy & Internet, 6(2), 115-132.
• Harlow, S., & Guo, L. (2014). Will The revolution Be Tweeted or Facebooked? Using Digital Communication Tools in Immigrant Activism. Journal of Computer-Mediated Communication, 19, 463–478.
• Hindman, M. 2009. The Myth of Digital Democracy. Oxford: Princeton University Press. 1-19.
• Ho, S. S., Liao, Y., & Rosenthal, S. (2015). Applying The Theory of Planned Behavior and Media Dependency Theory: Predictors of Public Pro-Environmental Behavioral Intentions in Singapore. Environmental Communication, 9(1), 77-99.
• Jackson, S. J., & Welles, B. F. (2015). Hijacking my NYPD: Social Media Dissent and Networked Counter publics. Journal of Communication, 65, 932-952.
• Joyce, M. (Ed.). (2010). Digital Activism Decoded: The New Mechanics of Change. New York, NY: International Debate Education Association.
• Karch, L. (2016, March 17). Is Social Media a Time-Waster for Nonprofits? https://nonprofitquarterly.org/is-social-media-a-time-waster-for-nonprofits/ adresinden alındı [29.5.2020]
• Kocagöz, E., Dursun, Y., (2010). Algılanan Davranışsal Kontrol, Ajzen’in Teorisinde Nasıl Konumlanır? Alternatif Model Analizleri, KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi 12 (19), 139-152.
• Kristofferson, K., White, K., & Peloza, J. (2014). The nature of Slaktivizm: How The Social Observability of an Initial Act of Token Support Affects Subsequent Prosocial Action. Journal of Consumer Research, 40(6), 1149-1166.
• Kumar, R., & Thapa, D. (2015). Social Media as a Catalyst for Civil Society Movements in India: A study in Dehradun City. New Media & Society, 17(8), 1299-1316.
• Lalonde, R. N., Stroink, M. L., & Aleem, M. R. (2002). Representations and Preferences of Responses to Housing and Employment Discrimination. Group Processes and Intergroup Relations, 5, 83-102.
• Lautenschlager, L., & Smith, C. (2007). Beliefs, Knowledge, and Values Held by Inner-City Youth about Gardening, Nutrition, and Cooking. Agriculture and Human Values, 24(2), 245-258.
• Luo, Y., & Jiang, H. (2014). Empowerment and Internal Activism during Organizational Change: A Relocation Story in China. International Journal of Strategic Communication, 8, 1-28.
• Macnamara, J. & Zerfass, A. (2012). Social Media Communication İn Organizations: The Challenges of Balancing Openness, Strategy, and Management. International Journal of Strategic Communication, 6 (4), 287-308.
• Malthouse, E. C., Haenlein, M., Skiera, B., Wege, E., & Zhang, M. (2013). Managing Customer Relationships in The Social Media Era: Introducing The Social CRM House. Journal of Interactive Marketing, 27(4), 270-280.
• McCambridge, R. (2017, January 23). Social Media as an Organizational Game Changer. https://nonprofitquarterly.org/2017/01/18/social-medi organizational- game-changer/ adresinden alındı. [3.3.2020]
• Morozov, E. (2009). The Brave New World of Slacktivism. Foreign Policy.
• https://foreignpolicy.com/2009/05/19/the-brave-new-world-of-slacktivism/adresinden alındı. [13.7.2020] Morozov, E. (2011). The Net Delusion: How Not to Liberate The World. London: Penguin.
• Muzaffar, H., Chapman-Novakofski, K., Castelli, D. M., & Scherer, J. A. (2014). The HOT (Healthy Outcome for Teens) Project. Using a Web-Based Medium to Influence Attitude, Subjective Norm, Perceived Behavioral Control and Intention for Obesity and Type 2 Diabetes Prevention. Appetite, 72, 82-89.
• Noland, A., (2019). Like, Share, Retweet: Testing Competing Models of The Theory of Planned Behavior to Predict Slacktivism Engagement, Journal of Nonprofit & Public Sector Marketing, 50(3), 264-285.
• Olorunnisola, A. A., & Martin, B. L. (2013). Influences of Media on Social Movements: Problematizing Hyperbolic Inferences about Impacts. Telematics and Informatics, 30, 275-288.
• Pingree, R. J., Hill, M., & McLeod, D. M. (2013). Distinguishing Effects of Game Framing and Journalistic Adjudication on Cynicism and Epistemic Political Efficacy. Communication Research, 40(2), 193–214.
• Rhodes, R. E, Macdonald, H.M, & McKay, H.A. (2006). Predicting Physical Activity Intention and Behaviour among Children in a Longitudinal Sample. Social Science & Medicine, 62(12), 3146-3156.
• Saruhan, Ş.C.; Özdemirci, A., (2016). Bilim, Felsefe ve Metodoloji. İstanbul: Beta Yayınları.
• Schwartz, S.H. (1977): Normative Influences on Altruism. Advances in Experimental Social Psychology, 70, 221-279.
• Senemoğlu, N. (2015). Gelişim, Öğrenme ve Öğretim (Kuramdan Uygulamaya). XXIV.Basım. Ankara: Yargı Yay.
• Skinner, B. F. (1971). Beyond Freedom and Dignity. New York, NY, US: Knopf.
• Smith, R.D. (2009). Strategic Planning for Public Relations (4th ed.). New York, NY: Routledge. 67-150.
• Stuart W. Shulman, 2009. The Case Against Mass E-Mails: Perverse Incentives and Low-Quality Public Participation in U.S. Federal Rulemaking. Policy & Internet, 1(1), 23-53.
• Tandon, A. (2014, December 27). Millennials: A Force Non-Profit Leaders Cannot Ignore.http://www.huffingtonpost.com/atul-tandon/millennials-a-force- nonpr_b_6045706.html adresinden alındı. [29.5.2020]
• Taylor, S., & Todd, P. (1995). An Integrated Model of Waste Management Behavior: A Test of Household Recycling and Composting Intentions. Environment and Behavior, 27, 603-630.
• Turan, A. D. (2011). İnternet Alışveriş, Tüketici Davranışını Belirleyen Etmenler: Planlı Davranış Teorisi İle Ampirik Bir Test, Doğuş Üniversitesi Dergisi, Sayı 12, Cilt 1, sh. 128-143, 131.
• Uğur, E., Akın, A. (2015). Yaşam Bağlılığı Ölçeği Türkçe Formu: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi. 4(2), 424-432.
• WeAre Social. (2020). Digital Around The World in April 2020. https://wearesocial.com/blog/2020/04/digital-around-the-world-in-april-2020 adresinden alındı [24.4.2020]
• Wright, S. C. (2009). The Next Generation of Collective Action Research. Journal of Social Issues, 65, 859-879.
• Wright, S. C., Taylor, D. M., & Moghaddam, F. M. (1990). Responding To Membership in A Disadvantaged Group: From Acceptance to Collective Protest. Journal of Personality and Social Psychology, 58, 994-1003.
• Yiu, T. W., Cheung, S. O., & Siu, L. Y. (2012). Application of Bandura's Self-Efficacy Theory to Examining The Choice of Tactics in Construction Dispute Negotiation. Journal of Construction Engineering & Management, 138(3), 331-340.