19. Yüzyıl Sonlarında Osmanlı Devletinde Veteriner­lik Mesleği ile İlgili Bir Değerlendirme

Year 2012, Volume: 76 Issue: 275, 239 - 260, 01.04.2012

Zeynel Özlü

https://doi.org/10.37879/belleten.2012.239

Abstract

Osmanlı Devleti'nde 16. yüzyıldan itibaren baytarname tarzı eserlerin kaleme alındığı görünmesine rağmen, veterinerlik öğretimi Avrupa'dan 80 yıl sonra 1842 yılında başlayabilmiştir. Veterinerlerin modern tarzda yetişti­rilmesi için Avrupa ile yakın ilişkilere girilmiştir. Bu çerçevede Avrupa'ya öğrenci gönderilmiş, Avrupa'da yazılan bilimsel kitaplar ve konu ile ilgili gazeteler yakından takip edilmiştir. Ancak yetiştirilen veterinerler harp ve ekonomik sıkıntılar nedeniyle vilayetlerin ihtiyacını karşılayamamıştır. Bu­nun sonucu olarak da hayvanlarla ilgili yapılan sağlık kontrolleri eksik ya­pılmış ve bulaşıcı hayvan hastalıklarının yayılmasına engel olunamamıştır.

Keywords

Baytarlık, baytar müfettişi, karantina, veteriner okulları, veterinerlik tarihi, 19. yüzyıl

An Evoluation on Veterinary Medicine in the Ottoman Empire Towards the End of the 19th Century

Abstract

Although, the works in the type of baytarname started to appear in the Ottoman Empire from the 16th Century on, formal veterinary medicine education could begin 80 years after Europe, in 1842. Close relations were established with Europe in order to start a modernized system of education for the veterinary studies. Within this framework, students had been sent to Europe, and the scientific articles and books written on the field had been keenly followed. Unfortunately the veterinarians with this modernized education could not have been sufficient in fulfilling the needs of cities due to economic depressions and war. Consequently, the controls of animals could not be efficiently actualized, and epidemic animal diseases could not be prevented.

Keywords

Veterinary medicine, inspector of veterinary, carantine, college of veterinary medicine, history of veterinary medicine, 19th century

References

• A. MKT. MHM (Sadâret Mektubî Kalemi Mühimme), 358/24, 381/93, 392/93, 396/62.
• DH. İD., (Dahiliye Nezareti İdare Kısmı Evrakı ), 168/10.
• DH. MKT. (Dahiliye Mektubi Kalemi), 128/3, 139/22, 857/30, 1299/78, 1328/100, 1393/16, 1396/29, 1399/84, 1400/99, 1403/85, 1586/90, 1589/47, 1607/93, 1616/74, 1639/28, 1650/7, 1869/112, 1879/84, 1912/19, 1952/118, 2027/20, 2060/110, 2102/76, 2113/55, 2150/55, 2186/124, 2188/13.
• İ. OM (1310 sonrası İrade, Orman ve Meâdîn)., 4/1315/S-1.
• İ. TNF., 1/1310/C-03.
• MF. MKT. (Maarif Nezareti Mektûbî Kalemi), 56/90, 107/27.
• MV. (Meclis-i Vükela Mazbataları),15/12, 181/16, 221/35.
• Atabek Emine Melek, 1851’de Paris’te Toplanan I. Milletlerarası Sağlık Konferansı ve Türkler, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları, Rektörlük No. 1975, Dekanlık No. 28, İstanbul, 1974.
• Erdemir Ayşegül Demirhan, Tıbbi Deontoloji ve Genel Tıp Tarihi, Güneş Nobel Yayınları, Bursa, 1996.
• Erk Nihal, “Veteriner Tababeti Tarihine Kısa Bir Bakış”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c. 4, S. 3-4, (1957), ss. 139-144.
• Erk Nihal, “Türkiye’de Veteriner Hekimlik Öğretiminin Başlangıcı Ve Bugüne Kadar Geçirdiği Safhalar Üzerinde Yeni Araştırmalar I”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c. 6, S. 1-2, (1959a), ss. 80-85.
• Erk Nihal, “Türkiye’de Veteriner Hekimlik Öğretiminin Başlangıcı Ve Bugüne Kadar Geçirdiği Safhalar Üzerinde Yeni Araştırmalar II”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c. 6, S. 3-4, (1959b), ss. 281- 287.
• Erk Nihal, “Tarihte Önemli Sığır Vebası Salgınları ve 1920'ye Kadar Memleketimizdeki Durumu”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c. 10. S. 3-4, (1963a), ss. 221-237.
• Erk Nihal, “Dünyada ve Bizde Veteriner Öğretimi”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c. 10, S. 2, (1963b), ss. 115-142.
• Erk Nihal- Dinçer Ferruh, “XV’inci ya da XVI’ncı Yüzyıla Ait Olduğu Sanılan Bir Baytarnâme İncelemesi”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c.14, S. 2, (1967), ss. 117-139.
• Erk Nihal, “İlk Türk Bakteriyologlarından Adil Mustafa”, Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, c.15, S. 1, (1968), ss. 24-28.
• Kahya Esin, Ondokuzuncu Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nda Tıp Eğitimi ve Türk Hekimleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, 144, Ankara, 1997.
• Kahya Esin- Erdemir Ayşegül D., Bilimin Işığında Osmanlıdan Cumhuriyete Tıp ve Sağlık Kurumları, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Ankara, 2000.
• Kırbıyık Kasım, “Baytarlık”, DİA, c. 5, 1992, İstanbul, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınevi, ss. 278-282.
• Özdemir Hikmet, Salgın Hastalıklardan Ölümler 1914-1918, TTK Yayını, Ankara, 2005.
• Özen Abdullah, “Osmanlı Devleti’nde Veteriner Hekimliği ve Hayvancılık Faaliyetleri”, Osmanlı, c. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, ss. 623-628.
• Özen Abdullah- Şar Sevgi, “14’üncü Yüzyıla Ait Bir Baytarnamede Kullanılan Bitkisel Drogların Günümüzdeki Kullanımları Üzerine Bir Araştırma”, 38. Uluslararası Tıp Tarihi Kongresi Bildiri Kitabı, c. 2, Editörler
• Nil Sarı, Ali Haydar Bayat, Yeşim Ülman, Mary Işın, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 2005, ss. 637-643.
• Özgür Atilla, “Osmanlı İmparatorluğunda Veteriner Hekimliği EğitimÖğretim Kurumları”, Yeni Türkiye 33, 701 Osmanlı II Ekonomi ve Toplum, Ankara, 2000, ss. 791-797.
• Sarıyıldız Gülden, “Osmanlılarda Hıfzıssıhha”, DİA, c. XVII, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, İstanbul, 1998, ss. 319-321.
• Sarıyıldız Gülden, Hicaz Karantina Teşkilatı (1865-1914),Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1996.
• Sarıyıldız Gülden, “Karantina Meclisinin Kuruluşu ve Faaliyetleri”, Belleten, sy. 22, Ankara, 1994.
• Şehsuvaroğlu Bedi N., İstanbul’da 500 Yıllık Sağlık Hayatımız, İstanbul Fetih Derneği Neşriyatı, sy. 21, İstanbul, 1953.
• Türk Tarih Kurumu Çevirme Kılavuzu, http://193.255.138.2/ takvim.asp? takvim=2&gun=10&ay=8&yil=1306
• Unat Ekrem Kadri-Altaş Kemal, “Bakteriyoloji”, Dünya’da ve Türkiye’de 1850 Yılından Sonra Tıp Dallarındaki İlerlemelerin Tarihi, Editör: Ekrem Kadri Unat, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Yayınları 4, İstanbul, 1988, ss. 41-54.
• Uzunçarşılı İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin Saray Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Yayını, Ankara, 1988.
• Ünver A. Süheyl, “Osmanlı Tababeti ve Tanzimat Hakkında Yeni Notlar”, Tanzimat I, Maarif Matbaası, İstanbul, 1940, ss. 933-960.
• Yaşar Aşkın, “Osmanlı Döneminde Çiftlikât-ı Hümâyunlar (Haralar) ve Hayvancılık”, Osmanlı, c. 8, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, 1999, ss. 611-620.
• Yıldırım Nuran, “Tanzimat’tan Cumhuriyete Koruyucu Sağlık Uygulamaları”, TCTA, V, İletişim Yayınları, İstanbul, 1985, ss. 1320-1338.
• Yıldırım, Nuran, “Sağlık Hizmetleri”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, c. 6, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, İstanbul, 1994a, ss. 400-404.