EKOELEŞTİREL BİR YAKLAŞIMLA EROL TOY’UN DORUKTAKİ ÖFKE ROMANINI OKUMAK

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 193 - 204, 30.04.2025

İpek Kılıç

Öz

1990’lı yılların başında bir edebî eleştiri akımı olarak beliren ekoeleştirel yaklaşımda insanın çevreyle ilişkisi temel alınarak edebî metinler üzerinden insanlara bilinç kazandırmak oldukça öne çıkmıştır. Temel olarak çevreci bir bakışa dayanan ekoeleştiri edebiyat metinlerinde insan ve doğa ilişkisini inceler. Bozulan ekolojik düzenin sosyokültürel etkilerini incelerken doğadaki canlı ve cansız tüm varlıkların edebiyat metinlerinde ele alınması ekolojik bir okumayla ortaya çıkarılır. Bu yaklaşımın en iyi yansıtılabildiği disiplinlerden birisi de edebiyattır. Edebiyat eserlerinde çevre hassasiyeti güderek çevreci bir yaklaşımla bakış sağlamak ekoeleştirinin temelini oluşturmaktadır. Metinlerde çevreci eleştiriyle ele alınan konular okurda ekolojik farkındalığın oluşmasına katkı sağlar. Günümüze gelene kadar yaşadığımız süreçte çevreye, doğaya gereken önemin yeterli ölçüde verilmemesine karşılık edebiyat ile doğa arasında bir ilişki kurulmaya çalışılarak bu eksikliğin giderilmesi amaçlanır. Bu açıdan ekoeleştiri çevre krizine yönelik tespitleri içeren, doğayı koruma bilinci aşılayan eserlerin bireyler üzerindeki etkisinden faydalanır. Bu çalışmada da edebî metin-çevre ilişkisi bağlamında öne çıkan Erol Toy’un Doruktaki Öfke romanı ekoeleştirel bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. İlk baskısı 1977 yılında yapılan eserde bir orman köyünde yaşayan halkın yaşam alanları ve geçim kaynakları olan Çampınarı ormanı üzerinden çevre ve insan arasındaki ilişkilerin ekoeleştirel bir çözümlemesi yapılmıştır. Romanda çevre duyarlılığı, insanlarda ekolojik bilinç oluşturma süreci ve yıkımı, insan ilişkileri sonucu doğaya yansıyan olumsuz tutumlar tahlil ve tasnif yöntemleriyle çalışma içerisinde ayrıntılı bir şekilde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Ekoeleştiri, Erol Toy, Doruktaki Öfke

Kaynakça

• Algül, A. (2019). Erol Toy’un doruktaki öfke romanında toplumcu gerçekçilik izleri. Edebiyatta Arayışlar (Ed. A. Oktay). İksad Yayınevi.
• Bachelard, G. (2018). Mekânın poetikası (Çev. A. Tümertekin). İthaki Yayınları.
• Balık, M. (2019). Erol Toy. Türk edebiyatı isimler sözlüğü. https://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/toy-erol (Erişim Tarihi: 18.02.2025).
• Bookchin, M. (1996). Ekolojik bir topluma doğru. (Çev. A. Yılmaz). Ayrıntı Yayınları.
• Ergin, M., Dolcerocca, Ö. N. (2016). Edebiyata ekoeleştirel yaklaşımlar: ekoşiir ve Elif Sofya. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, (36), 297-314.
• Garrard, G. (2017). Ekoeleştiri: ekoloji ve çevre üzerine kültürel tartışmalar. (Çev. E. Genç). Kolektif Kitap.
• Gümüş, Ş. (2024). Türk dünyası efsanelerine ekoeleştirel bir bakış. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 17, 65-80.
• Karaali, H. C. (2024). Erol Toy’un acı para romanında yapı ve tema. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Türkoloji Dergisi, 27, 1, 45-60.
• Küçükler, G. (2005). Erol Toy’un hayatı ve eserleri üzerine bir inceleme [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ege Üniversitesi.
• Necatigil, B. (2000). Erol Toy. Edebiyatımızda isimler sözlüğü. Varlık Yayınları. 372.
• Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat çalışmalarının dünü bugünü. Ekoeleştiri: Çevre ve edebiyat (Ed. S. Oppermann). Phoenix Yayınevi.
• Özdağ, U. (2017a). Çevreci eleştiriye giriş -doğa, kültür, edebiyat. Ürün Yayınları.
• Özdağ, U. (2017b). Edebiyat ve toprak etiği- Amerikan Doğa Yazınında Leopold’cu Düşünce. Ürün Yayınları. Toy, E. (1977). Doruktaki öfke.Tekin Yayınevi.
• Tural, S. (1993). Edebiyat eseri ile çevre arasındaki bağlar. Türk Edebiyatında Tabiat. (Haz. Ş. Elçin). Atatürk Kültür Merkezi Yayınları. 3-6.
• Uçar, D.İ. (2002). Toplumcu yazarlarımızdan Erol Toy’un hayatı ve eserleri [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Yalçın, M. (Ed.) (2003). Tanzimat’tan bugüne edebiyatçılar ansiklopedisi, C. II. Yapı Kredi Yayınları. 1000-1001.
• Yazgünoğlu, K. C. (2024). Ekoeleştiri nedir? Ekolojinin aynasından edebiyat eleştirisine bakmak. Söylem Filoloji Dergisi (Edebiyat Kuramları ve Eleştiri Özel Sayısı), 334-355.