Sudûr Kozmolojisi: Fârâbî ve İbn Sînâ Arasındaki Farklar Üzerine Bir Değerlendirme

Year 2022, Issue: 14, 233 - 243, 27.12.2022

Mehmet Demir

https://doi.org/10.53112/tudear.1224896

Abstract

Fârâbî ve İbn Sînâ’nın Aristotelesçi akıl görüşü üzerine inşa ettikleri sudûr teorisinin metafiziksel anlamda birlik ve çokluk ilişkisini açıklamasının bir yönü de varlık anlamının ve hareketin aşağıdaki mevcutlara aktarılmasını tutarlı bir şekilde belirginliğe ulaştırmasıdır. Varlık anlamının aktarılması ve hareketin sürekli olması için mufarık akıllar düşünülürken, hareketin aşağıdakilere ulaştırılması için felek denilen göksel kürevi varlıklar sisteme eklenmiştir. Batlamyus ile kesinlik kazanan feleklerin sayısı, Fârâbî tarafından aynen takip edilirken İbn Sînâ bu konuda kesin bir sayı vermemektedir. Sistemi bir akılla başlatıp yine bir akılla bitiren İbn Sînâ, bunların sayısı hakkında ise birtakım ilkeler tespit eder. Feleklerin sayısıyla irtibatlı olarak ilk aklın birinci semanın faili olması konusunda da sonraki müelliflerden Nasiruddin Tusi’ye göre iki filozof arasında ciddi bir fark söz konusudur. Bu makalenin konusu, iki kurucu filozofun kozmoloji söz konusu olduğunda feleklerin sayısında olduğu gibi benimsedikleri farklı görüşlerdir. Farklı görüşleri belirginleştirilirken filozofların özellikle metafizik bağlamında fikirleri ele alınmıştır. Matematiksel astronomi ve benzeri yaklaşımlar makalenin konusu dışında bırakılmıştır

Keywords

İslam felsefesi, Sudûr teorisi, Kozmoloji, Fârâbî, İbn Sînâ, Islamic philosophy, The theory of emanation, Cosmological, Avicenna

Cosmology Of Emanation: An Evaluation on the Differences Between al-Farabi and Avicenna

Abstract

One aspect of the metaphysical explanation of the relationship between unity and multiplicity of the theory of emanation, which Fârâbî and Avicenna built on the Aristotelian view of intellect, is that it consistently clarifies the transfer of the meaning of existence and motion to the following entities. While celestial minds were placed in order to convey the meaning of existence and to make the movement continuous, celestial spherical beings called felek were added to the system in order to convey the movement to the lower ones. The number of celestial spheer, which became definite with Ptolemy, is followed exactly by Fârâbî, but Avicenna does not give an exact number on this issue. He starts the system with a intellect and ends with another intellect, and sets some principles about the number of these. According to Nasiruddin Tusi, one of the later authors, there is a serious difference between the two philosophers about the fact that the first mind is the agent of the first heaven, as in the number of celestial spheers. The subject of this article is the different views adopted by the two founding philosophers when it comes to cosmology, as in the number of spheres. While clarifying their different views, the thoughts of philosophers are discussed in the context of metaphysics. Mathematical astronomy and similar approaches are left out of the scope of the article

Keywords

Islamic philosophy, The theory of emanation, Cosmological, Avicenna

References

• Aristoteles. (1996). Metafizik. Ahmet Arslan (çev.). İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Aslan, İ. (Ekim 2014). Evrenin sınırlarını zorlamak: Hikmetü’l-işrâk ve şerhlerinde Meşşâî kozmoloji eleştirisi. Nazariyat: İslâm Felsefe ve Bilim Tarihi Dergisi 1/1, s. 141-164.
• Fârâbî. (2018). el-Medinetü’l-Fazıla: Tanrı Alem İnsan. Yaşar Aydınlı (çev.). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• Fârâbî. (2020). Siyasetu’l-Medeniyye. Yaşar Aydınlı (çev.). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Sînâ, (2005). el-İşarat ve’t-Tenbihat. Ali Durusoy (çev.). İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Sînâ, (2005). Kitâbu’ş-Şifa: İlahiyat II. Ömer Türker & Ekrem Demirli (çev.), İstanbul: Litera Yayıncılık.
• İbn Sînâ, (2014). el-İşarat ve’t-Tenbihat. Shams C. Inati (çev.). New York: Columbia University Press.
• Janos, D. (2010). Al-Fārābī on the method of astronomy. Early Science and Medicine 15, 237-265.
• Janos, D. (2011). Moving the orbs: Astromoy, physcis, and metaphysics, and the problem of celestial motion according to Ibn Sînâ. Arabic Sciences and Philosophy 21, 165-214.
• Kutluer, İ. (1995). Felek. TDV İslâm Ansiklopedisi içinde (c. 12, 303-306). İstanbul: TDV Yayınları.
• Ragep, F. J. (1993). Nâsir al-Din al-Tusi’s memoir on astronomy. New York: Springer-Verlag, 46-51.
• Razi, F. (2005). Şerhü'l-İşarat ve't-tenbihat. Ali Rıza Necefzade (tsh). Tahran: Encümen-i Asar ve Mefahir-i Ferhengi.
• Saliba, G. (1994). Early Arabic critique of ptolemaic cosmology: A ninth cen- tury text on the motion of the celestial spheres. Journal of the History of Astronomy, 25/2, 115-141.
• Tusi, N. (t.y.). Şerhü'l-İşarat ve't-tenbihat. Süleyman Dünya (thk). Kahire: Dârü'l-Maârif.