Zihinsel Yetersizliği Olan Öğrencilerin Eğitiminde Kur’an Tilavetinin Önemi

Year 2025, Issue: 19, 23 - 50, 30.06.2025

Rukiye Gögen , Selahattin Cengiz , Dürdane Bulut

https://doi.org/10.53112/tudear.1656785

Abstract

Bu çalışmanın amacı zihinsel engelli öğrencilerin Kur’an tilavetine verdikleri tepkiyi ortaya koymak ve değerlendirmektir. Araştırmada bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden biri olan durum (vaka) çalışması kullanılmıştır. Çalışmanın örneklem grubunu Niğde Özel Eğitim Uygulama Okulu 3. Kademede yer alan ve on dört ile yirmi bir yaş aralığında bulunan 53 zihinsel engelli öğrenci oluşturmaktadır. Çalışma, öğrencilerin kendilerini rahat hissettikleri sınıf ortamında gerçekleştirilmiştir. Araştırma kapsamında öğrencilere Şuara Suresi’nin 69-104. ayetleri dinlettirilmiştir. Kuran tilaveti öğrencilere dinletilirken sadece ses cihazı kullanılmış ve öğrencilerin verdiği cevapların görsel çağrışımlardan etkilenmemesi için onlara herhangi bir dini içerikli görsel izlettirilmemiştir. Öğrencilerin Kur’an tilaveti dinlerken sergiledikleri davranışlar her sınıftaki iki özel eğitim öğretmeni tarafından birbirlerinden bağımsız olarak yazılı kayda alınmıştır. Tilavet sonrasında sınıftan çıkarılan çocuklar teker teker tekrar içeri alınmış ve dinledikleri tilavetten kısa bir yeri tekrar dinlemeleri sağlanmıştır. Sonrasında öğrencilere “Dinlediğin ne?”, “Aklına ne geldi, ne hissettin?” soruları yöneltilmiştir. Araştırma kapsamında öğrencilerin verdiği cevaplar ile özel eğitim öğretmenlerinin yazılı ve sözlü kayıtları birlikte değerlendirilerek Kur’an tilavetinin zihinsel engelli bireyler üzerinde nasıl bir etki oluşturduğunu ortaya koymak hedeflenmiştir. Araştırma sonucunda zihinsel engel grubuna giren otizmli öğrencilerin Kur’an tilavetinin dini içerikli bir unsur olduğunu fark edebildikleri ve olumlu tepki verdikleri, down sendromlu öğrencilerin sakinleşerek duygusallaştıkları, orta ve ağır zihinsel engelli öğrencilerin ise çok dikkatle dinleyerek sakinleştiği görülmüştür. Araştırma sonucunda elde edilen bu veriler Kur’an tilavetinin zihinsel engelli bireyler üzerinde olumlu bir etki bıraktığını ortaya koymaktadır.

Keywords

Din eğitimi , Zihinsel engel , Kur'an , Tilavet , Öğrenci

Ethical Statement

Çalışma için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Bilimsel Araştırma Önerisi Etik Değerlendirme Kurulu’ndan 09.08.2024 tarih ve 2024/6 sayılı etik kurul onayı alınmıştır.

The Importance of Quran Recitation in the Education of Mentally Handicapped Students

Abstract

The aim of this study is to reveal and evaluate the reactions of mentally disabled students to the Quran recitation. For this purpose, a case study, one of the qualitative research methods, was used in the study. The sample group of the study consisted of 53 mentally disabled students between the ages of fourteen and twenty-one, who were in the 3rd stage of Niğde Special Education Practice School. The study was conducted in a classroom environment where the students felt comfortable. Within the scope of the study, the students listened to verses 69-104 of Surah Shu'ara. Only an audio device was used while the Quran recitation was played to the students, and no religious visuals were shown to the students so that the answers given by the students would not be affected by visual associations. The behaviors of the students while listening to the Quran recitation were recorded in writing by two special education teachers in each class, independently of each other. After the recitation, the children who were taken out of the classroom were taken back in one by one and were made to listen to a short part of the recitation they had listened to again. Afterwards, the students were asked the following questions: “What did you listen to?”, “What came to your mind, what did you feel?” Within the scope of the research, the answers given by the students and the written and verbal records of the special education teachers were evaluated together to reveal how the recitation of the Quran has an effect on individuals with mental disabilities. As a result of the research, it was observed that autistic students, who are included in the mental disability group, were able to realize that the recitation of the Quran has a religious content and gave a positive response, students with Down syndrome calmed down and became emotional, and students with moderate and severe mental disabilities calmed down by listening very carefully. These data obtained as a result of the research reveal that the recitation of the Quran has a positive effect on individuals with mental disabilities.

Keywords

Religious education , Mental disability , Quran , Recitation , Student

Ethical Statement

For the study, ethics committee approval was received from Sivas Cumhuriyet University Social Sciences Scientific Research Proposal Ethics Evaluation Board dated 09.08.2024 and numbered 2024/6.

References

• Alver, E., & Gümüş, Ç. (2020). Otizm spektrum bozukluğuna sahip bireylerde eğitimin önemine dikkat çekmek üzere hazırlanmış dergi ilanı tasarımı örnekleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(39), 1423-1435. https://doi.org/10.46928/iticusbe.765640
• Ayyıldız, T., vd. (2012). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin stresle baş etme yöntemlerinin değerlendirilmesi. Ankara Sağlık Hizmetleri Dergisi, 11(2), 1-12.
• Creswell, J. W. (2013). Nitel araştırma yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, Çev.). Siyasal Kitabevi.
• Çağlayan, N. (2014). Zihinsel engelli bireylerin eğitiminde görsel sanatlar dersinin yeri ve önemi. Karabük Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1), 91-101.
• Demir, G., vd. (2010). Zihinsel engelli çocuğa sahip annelerin depresyon düzeylerinin belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi, 13(4), 53-58.
• Demir, R. (2017). Özel eğitim din kültürü ve ahlak bilgisi ders kitabının çeşitli açılardan incelenmesi. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 9, 103-132.
• Demir, R. (2018). Zihinsel engelli bireylerde din eğitimi. S. Özdemir & M. Başkonak (Ed.), Özel eğitimde din eğitimi içinde (ss. 141-169). Grafiker Yayınları.
• Enç, M., vd. (1981). Özel eğitime giriş. A.Ü. Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Erer, S., & Atıcı, E. (2017). Müziğin tedavide kullanımı: Selçuklu ve Osmanlı darüşşifaları. Geçmişten Günümüze Uluslararası Dini Musiki Sempozyumu. Amasya Üniversitesi.
• Grebene, B. (1978). Müzikle tedavi. Ankara Matbaası.
• Güldenoğlu, B. (2008). Zihinsel yetersizliği olan öğrencilerde okuduğunu anlama becerilerinin desteklenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 9(2), 51-63.
• Gün, A. (2015). İşitme engelliler ortaokulunda okuyan öğrencilerin Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi dersine yönelik tutum ve değerlendirmeleri: Amasya ve Samsun örneği. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 14(28), 61-92.
• Karaca, M. A., vd. (2017). Zihinsel engelli bireylerin arkadaş ilişkileri geliştirmede grupla müzik etkinliklerinin öneminin değerlendirilmesi. Gaziantep Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 21-33.
• Karaman, H., vd. (2012). Kur’an yolu Türkçe meâl ve tefsir (6 Cilt). DİB Yayınları.
• Karasu, T., & Şimşek, E. (2018). Zihinsel engelli kaynaştırma öğrencilerine yönelik din eğitimi: Yarı deneysel bir çalışma- destek eğitim odası. Cumhuriyet İlahiyat Dergisi, 22(3), 1579-1606. https://doi.org/10.18505/cuid.455861
• Kaya, F. (2014). Zihinsel engelli çocuklara sahip ailelerde problem çözme ve dini başaçıkma (Yüksek Lisans Tezi). Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keleş, M. (2013). Kur’an tilavetinde ses ve mana ilişkisi. Bingöl Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22, 177-198. https://doi.org/10.34085/buifd.1338638
• Kılıç, E. (2010). Kur’an okumanın ergenlik dönemi bireyleri üzerindeki etkileri (Sakarya ve İzmit Kur’an Kursları Örneği) (Yüksek Lisans Tezi). Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kumcağız, H., vd. (2018). Zihinsel engelli öğrencilerin ailelerinin gereksinimlerinin belirlenmesi. Samsun Sağlık Bilimleri Dergisi, 3(1), 1-9.
• Merriam, S. B. (2015). Nitel araştırma (S. Turan, Çev.). Nobel Yayıncılık.
• Özdemir, S. & Başkonak, M. (2018). Özel eğitimde din eğitimi. Grafiker Yayınları.
• Özdemir, S. & Yıldırım, M. (2023). Özel eğitim sınıfında din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretiminde öğretmen, öğrenci ve veli tutumlarından hareketle işbirlikli öğrenme yöntemi. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 10(2), 14-40.
• Özsağır, A. (2017). Dini musiki uygulamalarının hafif düzeyde zihinsel engelli çocukların öz saygısına olan etkisi (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özsoy, Y., vd. (2002). Özel eğitime muhtaç çocuklar “özel eğitime giriş”. Karatepe Yayınları.
• Patton, M. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri (M. Bütün & S. B. Demir, çev.). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Polat, T.F. & Acuner, H.Y. (2024). Orta-ağır zihin engeli ve otizm spektrum bozukluğu olan öğrencilere yönelik hazırlanan din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programının değerlendirilmesi. Rize İlahiyat Dergisi, 27, 49-68.
• Şahin, A., vd. (2020). Zihinsel engelli çocuklarda spora katılımın sosyal beceri gelişimine etkileri. Akdeniz Spor Bilimleri Dergisi, 3(2), 236-242.
• Şengül, E. (2008). Kültür tarihi içinde müzikle tedavi ve Edirne Sultan II. Bayezid Darüşşifası (Yüksek Lisans Tezi). Trakya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeprem, M.S. & Özsağır, A. (2017). Dini musiki uygulamalarının hafif düzeyde zihinsel engelli çocukların öz saygısına olan etkisi. Sobider, 4(12), 583-588.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Seçkin Yayıncılık.
• Yücel, M., & Bulut, R. (2020). Bedensel engellilerin din hizmetlerine erişimlerinde yaşadığı sorunlar: Alaşehir örneği. Academic Platform Journal of Islamic Researches, 4(1), 70-85.
• Yükselen, A. İ. (2007). Zihinsel engelli çocukların eğitiminde yaratıcı dramanın önemi. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2, 236-242.