MEVLÂNÂ’NIN SIRLARINI MESNEVÎ’NİN ALTINCI BEYTİ ÜZERİNDEN OKUMAK

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 51 - 62, 17.12.2024

Emre Vural

https://doi.org/10.30568/tullis.1572495

Öz

Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî’nin tasavvufî öğretilerini mistik bir yolculuk içerisinde çeşitli simgelerle okuyucusuna sunduğu Mesnevî-yi Ma’nevî, tasavvuf edebiyatının en seçkin örneklerinden birisidir. Altı ciltten oluşan bu hacimli eser, derin manevî anlamlar içeren ahlakî hikayelerin yoğun şekilde işlendiği bir klasiktir. Hem Mevlânâ’nın şöhretinden dolayı hem de Mevlevîlerin teşkilatçı yapıya sahip olmaları hasebiyle Mesnevî, faklı mekânlarda çağlar boyunca okutulan, üzerinde düşünülen, yorumlamalar yapılan bir eser olarak karşımıza çıkar. Sahip olduğu derin anlamlar ve alegorik yapısı sebebiyle de Mesnevî her dönemde yeni bakış açılarıyla sûfîler ve araştırmacılar tarafından şerh edilmiş, derinliklerde kalan yeni anlam katmanları aydınlatılmaya çalışılmıştır. Şârihler, Mesnevî’yi şerh ederken özellikle ilk on sekiz beytine ayrı bir önem vermiştir. Varlığa ve birliğe ulaşma hedefinde olanlara bir yol haritası çıkarma amacında olan Mesnevî’nin cevheri olarak görebileceğimiz bu ilk on sekiz beyit, bir anlamda Mesnevî’nin asıl özüdür. Simgelerle ve sırlarla dolu olan bu beyitlerde her okumada farklı keşifler ve farklı anlamlandırmalar okuyucunun karşısına çıkar. Bu beyitlerden altıncı beyitte ise Mevlânâ, varlığın sırlarından dem vurarak herkesin kendisini olması gerektiği kadar anlayamadığından bahseder. Çalışmamızda söz konusu olan bu sırlardan Mevlânâ’nın ne demek istediğini, Mesnevî’nin altıncı beyti ekseninde bugüne kadar yapılmış şerhlerden yola çıkarak yeni okumalar yapmak asıl amacımız olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî, şerh, sır.

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayıncılık
• Ahmed el-Hakîm. (2019). Râh-ı Kadîm I-II (Editörler: Nâhil Akman, Yılmaz Aris). İstanbul: Enes Basın Yayın.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi Mesnevî Şerhi-1.İstanbul: Türk Edebiyatı Vakfı Yayınları.
• Bursevî, İ. H. (2007). Mesnevî’nin Ruhu. Yay. Hazırlayan: Suat Ak. İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Ceyhan, S. (2004). Mesnevî. İslam Ansiklopedisi içinde (C. 29 s.325-334). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/mesnevi--mevlana, Erişim tarihi: [20.10.2024]
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzi er-Rifâî’nin Tasavvuf Dergisi’ndeki Mesnevi Şerhi, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, VI (14) [Mevlânâ Özel Sayısı], 591-630.
• Duru, N. F. (2003). Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk On Sekiz Beytini Şerhi, Tasavvuf: İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, IV(11), 151-175.
• Erzurumlu İbrahim Hakkı. (2012). Marifetnâme. (Sadeleştirenler: Durali Yılmaz, Hüsnü Kılıç). İstanbul: Hikmet Neşriyat.
• Gölpınarlı, A. (1989). Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî Mesnevî ve Şerhi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Güleç, İ. (2006). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tamamına Yapılan Türkçe Şerhler. İlmî Araştırmalar. 22, 135-154.
• Konuk, A. A. (2011). Mesnevî-i Şerîf Şerhi (Cilt 1). (Yay. Haz: Selçuk Eraydın ve Mustafa Tahralı). İstanbul: Kitabevi.
• Özdemir, M. (2016). Dervîş Muhammed Şifâyî Mesnevî Şerhi. İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Özdemir, M. (2017). Bağdatlı Abdülaziz Âsım’ın Türkçe Divan’ının Sonunda Bulunan Mesnevî’nin On Sekiz Beyit Şerhi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, (6) 1, s.368-382.
• Tahirü’l-Mevlevî. (1975). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Top, H. (2011). Mesnevî-i Mânevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Rûmî Yayınları:
• Tosun, N. (2009). Sır. İslam Ansiklopedisi içinde (C.37 s. 115-116). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/sir#2-tasavvuf, Erişim tarihi: [20.10.2024]
• Uludağ, S. (1992). Bâtın İlmi. İslam Ansiklopedisi içinde (C.5 s.188-189). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/batin-ilmi, Erişim tarihi: [20.10.2024]
• Uludağ, S. (1993). Celâl. İslam Ansiklopedisi içinde (C.7 s.240). Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. https://islamansiklopedisi.org.tr/celal--tasavvuf, Erişim tarihi: [20.10.2024]
• Uludağ, S. (2012). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kabalcı.
• Uludağ, S. (2016). Tasavvufun Dili (2.Baskı). İstanbul: Ensar Neşriyat.