PERDEYİ PERDEYLE KEŞFETMEK: MESNEVÎ-İ MA’NEVÎ’DEN BİR BEYİT

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 104 - 113, 17.12.2024

Hacer Özkul

https://doi.org/10.30568/tullis.1583650

Öz

Mevlânâ’nın yaklaşık 26 bin beyitten oluşan 6 ciltlik Mesnevî-i Ma’nevî adlı eseri, Anadoluda farklı yüzyıllarda Türkçe ve Farsça olmak üzere pek çok şârih tarafından muhtelif hacimlerde şerh edilmiştir. Bu şerhlerin cüzî kısmını altı cildin tamamına yapılan şerhler oluştururken; küllî kısmını, tamamlanamayan Mesnevî şerhleri, ihtiyaca göre yapılan şerhler ve Mesnevî’den intihap yoluyla yapılan bölüm ya da seçme beyit şerhleri oluşturur. Mesnevî’nin ilk on sekiz beyti, Mesnevî’nin özü niteliğinde olması sebebiyle yukarıda tasnif edilen tüm şerh grupları içerisinde en marûf olan şerhlerdir. Bugüne kadar kaleme alınan mensur ve manzum şerhlerin hemen hepsi ilk on sekiz beytin şerhiyle başlamakta ve tek şârih tarafından şerh edilmektedir. Bu çalışmada ise daha spesifik bir yol izlenerek Mesnevî’nin ilk on sekiz beyti içerisinden on birinci beyti ele alınarak şerh edilmeye çalışılmıştır. Şerhe geçmeden önce belirli şârihlerin bu beytin şerhinde uyguladıkları yöntem ve metotlar eşliğinde şerhleri incelenmiştir. Çalışma sonucunda- daha önce yapılan şerhler de göz önünde bulundurulduğunda- beyit içerisinde yer alan “perde” kavramının tasavvuf felsefesini ve terminolojisini yorumlama ve anlama bağlamında çalışmanın konusu olan beytin kilit noktası olduğu görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Mesnevî, şerh, tasavvuf, perde, ney

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (Sadeleştiren: Mehmet Sait Karaçorlu). İstanbul: İz Yayınclık.
• Algül, A. (2007). Sabûhî Ahmed Dede, Hayatı, Eserleri ve “İhtiyârât-ı Sabûhî” Adlı Eseri (1-100. Varak). (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Avşar, Z. (2019). Aşk Meclisi. İstanbul: TEDEV Yayınları.
• Avşar, Z. (2017). Mesnevî I. Cilt. Kayseri: İncir Yayıncılık
• Bursevî, İ. H. (2012). Mesnevî'nin Ruhu. (S. Ak, Dü.) İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Cebecioğlu, E. (2014). Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü. Ankara: OTTO Yay.
• Ceyhan, S. (2004). “Mesnevî”, Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, Ankara: DV Yayınları, 2004, 29/328.
• Dağlar, A. (2009). Şem'î Şem'ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin Sözlük) Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Dağtaşoğlu, A.E. (2016). “Müzik, Tasavvuf ve Felsefe Bağlamında Perde Kavramı”. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 6 (11): 69-94.
• Demirel, Ş. (2005). Şeyh Rızâeddin Remzî er-Rifâî'nin Tasavvuf Dergisindeki Mesnevî Şerhi. Tasavvuf İlmî ve Akademik Araştırma Dergisi, VI (14), 591-630.
• Duru, F. (2003). Mevlevî Şeyhi Ağa-zâde Mehmed Dede ve Mesnevî’nin İlk Onsekiz Beytini Şerhi. Tasavvuf Dergisi, 4 (11 )151-175.
• Koner, M. M. (2005). Mesnevî'nin Özü. Konya: Tablet Kitabevi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2011). Mesnevî-yi Şerîf Şerhi (Cilt 1). (S. E.-M. Tahralı, Dü.) İstanbul: Kitabevi. Kuntman, O. (1972). Mevlânâ Mesnevî (Cilt Birinci Kitap). İstanbul: Yörük Matbaası.
• Mekni Efendi. (ty). Şerh-i Cezîre-yi Mesnevî. İstanbul: İBB Atatürk Kitaplığı, Demirbaş numarası: OE_Yz_0380
• Öksüz, Z. (2008). Hülasatü’ş-Şürûh Adlı Mesnevî Şerhinin 1-107 Varaklarının Günümüz Harflerine Aktarılması ve İncelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Özdemir, M. (2016). Dervîş Muhammed Şifâyî Mesnevi Şerhi Eş-şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l- Ma’neviyyi’l-Muhtasar. İstanbul: Ofis Yayın Matbaacılık.
• Özdemir, M. (2017). Bağdatlı Abdülaziz âsım'ın Türkçe Divan'ının Sonunda Bulunan Mesnevî'nin On Sekiz Beyit Şerhi. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 6 (1), 368-382.
• Rifâî, K. (2015). Şerhli Mesnevî-i Şerif. İstanbul: Kubbealtı Neşriyatı.
• Sarı Abdullah, E. (tarih yok). Cevâhir-i Bevâhir-i Mesnevî. 03 05, 2024 tarihinde https://acikerisim.tbmm.gov.tr/items/39297034-0bdf-4cff-b5c1-a66677eac2dc (Erişim Tarihi: ) adresinden alındı Tahirü'l-Mevlevî. (1975). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). İstanbul: Şamil Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî Şerh-i Mesnevî (Mecmû'atu'l-Letâyif ve Matmûratu'l-Ma'ârif) (1. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tûsî, S. (2012). Yılmaz, H. K. (Haz.). el-Lümâ’: Erkam Yayınları. İstanbul-Türkiye.
• Uludağ, S. (2010). “Sülûk”, TDV İslam Ansiklopedisi Cilt: 38, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yay.
• Uludağ, S. (1996). Keşfu'l-mahcub. Hakikat bilgisi Hucvirî Ali Bin Osman Cüllabi, İstanbul: Dergah Yayınları.
• Veled Çelebi (İzbudak), Mesnevî-i Şerif Tercümesi, Defter I-V.
• Top, H. H. (2019). Mesnevî-i Ma'nevî Şerhi (Cilt 1-12). Konya: Rûmî Yayınları.