KİŞİLİĞİN GIDA NEOFOBİSİ ÜZERİNE ETKİSİ: SİVAS İLİ ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 1, 61 - 76, 31.01.2025

Merve Akcan , Emre Hastaoğlu , Mustafa Işkın

Öz

Dünya üzerinde 8 milyar insan yaşadığı varsayılmaktadır. Söz konusu insanların her birinin farklı kişilik yapısına sahip oldukları söylenebilir. Ancak insanların kişilikleri oluşup gelişirken çevre, internet, kalıtım, doğup büyüdüğü lokasyonlar vb. unsurlar etkili olmaktadır. Bu durum insanların kişilik yapılarının birbirlerine benzemesine neden olmaktadır. Her ne kadar kişilik yapılarında benzerlik olsa da insanların kişilikleri aynı değildir. Birçok farklı kişiliğin olması nedeniyle insanların tercih, yönelim, ilgi, istek ve tutumları da farklılıklar göstermektedir. Diğer taraftan farklı kişiliklere sahip insanların hayatlarını devam ettirebilmeleri için dengeli ve düzenli beslenmeleri gerekmektedir. İnsanların beslenmelerinde kişiliğin oluşumunda etkili olan unsurların da etkili olduğu söylenebilir. İnsanlar tanıdığı tatlara, alıştığı lezzetlere yönelmeye daha yatkındır. Ancak değişen şartlar, seyahatler insanların alışkın olmadığı tatlara mecbur kalmasına sebep olabilmektedir. Yeni gıda deneyimlemekten kaçınma olarak tanımlanan gıda neofobisi de birçok kişilik özelliğinden etkilenebilen bir unsurdur. Bu çalışmanın amacı kişiliğin gıda neofobisi üzerindeki etkisini ve kişiliğe göre gıda neofobisi durumunun farklılaşıp farklılaşmadığını tespit etmektedir. Bu doğrultuda kişilik ve gıda neofobisi ölçekleri kullanılarak Sivas ilinde yaşayan 529 kişiden veriler toplanmıştır. Ankete katılan erkeklerin, kadınlardan daha yüksek gıda neofobisine sahip oldukları, daha içe kapanık ve daha nevrotik oldukları belirlenmiştir. Gıda neofobisi düzeyinin bireylerin yaşı ilerledikçe arttığı, öğrenim düzeyi arttıkça da azaldığı görülmüştür. Benzer şekilde eğitim düzeyi arttıkça nevrotiklik düzeyinin arttığı belirlenmiştir. Kişilik özelliklerinden deneyime açıklık düzeyi ve dışa dönüklük düzeyi arttıkça gıda neofobisi düzeyi azalmakta, nevrotiklik düzeyi arttıkça gıda neofobi düzeyi de artmaktadır. Sonuç olarak bu çalışmada kişiliğin gıda neofobisi üzerine etkisi olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Kişilik, gıda, gıda neofobisi, Sivas

Etik Beyan

Bu çalışma için Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Sosyal ve Beşeri Bilimler Etik Kurulu’ndan 09.10.2022 tarih E-60263016-050.06.04-224072 sayılı Etik Kurulu' Onayı alınmıştır.

Teşekkür

Bu çalışma Emre Hastaoğlu danışmanlığında Merve Akcan tarafından hazırlanan “KİŞİLİĞİN GIDA NEOFOBİSİ ÜZERİNE ETKİSİ: SİVAS İLİ ÖRNEĞİ” başlıklı yüksek lisans tezinden yararlanılarak hazırlanılmıştır

THE EFFECT OF PERSONALITY ON FOOD NEOPHOBIA: THE CASE OF SİVAS

Öz

It is assumed that 8 billion people live in the world. It can be said that each of these people has a different personality structure. However, while people's personalities are forming and developing, factors such as environment, internet, heredity, places where they were born and raised, etc. are effective. This situation causes people's personality structures to resemble each other. Although there is similarity in personality structures, people's personalities are not the same. Since there are many different personalities, people's preferences, orientations, interests, desires and attitudes also differ. On the other hand, people with different personalities need to have a balanced and regular diet in order to survive. It can be said that the factors that are effective in the formation of personality are also effective in people's nutrition. People are more prone to the tastes they know and the flavors they are used to. However, changing conditions and travels may cause people to have to try unfamiliar tastes. Food neophobia, defined as the avoidance of experiencing new foods, is a factor that can be affected by many personality traits. The aim of this study is to determine the effect of personality on food neophobia and whether food neophobia differs according to personality. In this direction, data were collected from 529 people living in Sivas province by using personality and food neophobia scales. It was determined that men who participated in the survey had higher food neophobia, were more introverted and more neurotic than women. It was observed that the level of food neophobia increased with increasing age and decreased with increasing education level. Similarly, it was determined that the level of neuroticism increased as the level of education increased. As the level of openness to experience and extraversion increased, the level of food neophobia decreased, and as the level of neuroticism increased, the level of food neophobia increased. As a result, it can be said that personality has an effect on food neophobia in this study.

Anahtar Kelimeler

Personality, food, food neophobia, Sivas

Kaynakça

• Asperin, A. E., & Jo, W. & Wolfe, K. (2011). Exploring food neophobia and perceptions of ethnic foods: the case of Chinese and Thai cuisines. 14th International CHRIE Conference. California, North Dakota State University.
• Büyüköztürk, Ş. (2010). Sosyal Bilimler için Veri Analizi El Kitabı (23. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Can, A. (2019). SPSS ile Bilimsel Araştırma Sürecinde Nicel Veri Analizi. (7.Basım). Ankara: Pegem Aka demi.
• Ceylan, V., & Şahingöz, S. A. (2019). Yetişkin Bireylerde Gıda Neofobi Düzeyinin Belirlenmesi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 7(2), 772-784.
• Çelik, S. (2018). Yerli turistlerin kişilik özellikleri ve tolerans düzeylerinin algıladıkları destinasyon memnu niyeti üzerindeki etkisi. Turizm Akademik Dergisi, 5(1), 154-165.
• Çiçek, İ., & Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniver sitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137-147.
• Dovey, T. M., Staples P. A., Gibson E. L. & Halford J. C. (2008). Food neophobia and ‘picky/fussy’eating in children: A review. Appetite 50, 181-193.
• Gürbüz, S. (2019). Amos ile Yapısal Eşitlik Modellemesi, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Kaplan, A. (2018). Gastronomi turistlerinin gıda seçiminde neofobi – neofili etkisi. Yüksek Lisans Tezi. Ay dın: Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitiüsü, Aydın.
• Karagöz, Y. (2017). Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Keskin, E., & Sezen, N. (2020). Restoranları Deneyimleyen Misafirlerin Neofobi ve Neofili Düzeylerinin Belirlenmesi: Kapadokya Örneği. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2), 1592-1606.
• Monneuse, M. O., Rigal, N., Frelut, M. L., Hladik, C. M., Marez, A., Simmen, B., & Pasquet, P. (2004). Is food neophobia a personality trait? A study during a weight reduction program in adolescents. Internati onal Journal of Obesity and Metabolic Disorders, 28(S24), 10.
• Nezlek, J. B., & Forestell, C. A. (2019). Food neophobia and the Five Factor Model of personality. Food qua lity and preference, 73, 210-214.
• Onurlu, Ö., & Şener Aslay, E. (2022). Gıda neofobisi ve fonksiyonel gıdaları kullanma isteği. Hakkari Review, 6(1), 14-26.
• Pliner, P., & Hobden, K. (1992). Development of a scale to measure the trait of food neophobia in hu mans. Appetite, 19(2), 105-120.
• Pliner, P., Pelchat, M., & Grabski, M. (1993). Reduction of neophobia in humans by exposure to novel foo ds. Appetite, 20(2), 111-123.
• Pliner, P., & Salvy, S. J. (2006). Food neophobia in humans. In The psychology of food choice (pp. 75-92). Wallingford UK: Cabi.
• Sivrikaya, K. K. (2019). Gıda neofobisi ve heyecan arama kişilik özelliklerinin yabancı turistlerin geleneksel Türk yemeklerini satın alma niyetine etkisi. Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü sü Gastronomi ve Mutfak Sanatları Anabilim Dalı, Konya
• Sengel, T., Karagoz, A., Cetin, G., Dincer, F. I., Ertugral, S. M., & Balık, M. (2015). Tourists’ approach to local food. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 195, 429-437.
• Yiğit, S. (2018). Etnik mutfak ürünlerinin tercihinde neofobinin etkisi (karşılaştırmalı bir uygulama). Yüksek Lisans Tezi. Balıkesir Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Balıkesir.