ZİYA GÖKALP’İN ESERLERİNDE CUMHURİYET DEĞERLERİ: KÜÇÜK HEMŞİRE MASALI

Yıl 2024, Cilt: 2024 Sayı: 48, 434 - 450, 27.12.2024

Handan Çelik , Hatice Fırat

https://doi.org/10.59257/turkbilig.1465663

Öz

İnsanların eşitlik, özgürlük ve adalet içinde yaşama hakkını savunan ve bu değerleri korumak ve geliştirmek amacıyla kurumsal ve hukuki bir çerçeve sunan yönetim biçimi olarak tanımlanan “Cumhuriyet”, 1923’te yeni kurulacak çağdaş Türk devleti için en uygun yönetim modeli olarak tercih ve kabul edilmiştir. Yeni ve modern bir Türkiye'nin siyasi ve fikri temellerinin atılmasında, cumhuriyetin ve cumhuriyet değerlerinin yerleşmesinde emeği geçen isimlerin başında Ziya Gökalp gelmektedir. Cumhuriyeti, siyasi teşkilatların en gelişmişi ve son merhalesi olarak gören Gökalp’ın, özellikle cumhuriyetin yönetim şekli olarak benimsenmesi ve yerleşmesi sürecinde önemli rol oynadığı, Atatürk'le düşünceleri arasındaki önemli örtüşmeler olduğu bilinmektedir. Bu çalışmada Gökalp'ın, yayımlanması Türkiye Cumhuriyetinin kuruluş yıllarına denk gelen "Altın Işık" adlı eserinde yer alan "Küçük Hemşire" masalı ele alınmıştır. Masalın, bir değer olarak “cumhuriyet” ve cumhuriyetle birlikte toplum hayatına giren değerler açısından incelenmesi ve Gökalp’ın konuya ilişkin görüşlerinin metinden örneklerle açıklanması amaçlanmıştır. Çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesiyle gerçekleştirilmiş, doküman betimsel analiz yöntemi ile çözümlenmiştir. Yapılan incelemede “Küçük Hemşire” masalında ana tema/ana değer olarak demokrasi ve ona bağlı olan cumhuriyetin ele alındığı, bunun yanı sıra cumhuriyetin bir gereği olarak ortaya çıkan kadın erkek eşitliği, adalet, hürriyet, kültür ve medeniyet, kadınlara gereken imkânın tanınması durumunda her alanda başarılı olabilecekleri fikrinin işlendiği saptanmıştır. Bunun yanı sıra masalda cumhuriyetin ilan edilmesiyle birlikte önem kazanan “cumhuriyetçilik, demokrasi, hürriyet, adalet, eşitlik, eğitim, kültür ve bilim (medeniyet)” vb. değerlerin ele alındığı tespit edilmiştir. Eserdeki örneklerden, Gökalp’ın çağdaş ve güçlü bir toplum için bu değerlerin benimsenmesini bir gereklilik olarak gördüğü anlaşılmaktadır. Küçük Hemşire masalı özelinde elde edilen bulgular, Gökalp’ın özellikle çocuklar için yazmış olduğu eserlerinde de cumhuriyet ve cumhuriyet değerlerine önemli ölçüde yer verdiğini, bu değerlerin gelecek nesillere aktarılarak gelecekte de yaşatılmasını amaç edindiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, değerler, cumhuriyet değerleri, Altın Işık, Küçük Hemşire

REPUBLIC VALUES IN THE WORKS OF ZİYA GÖKALP: “KÜÇÜK HEMŞİRE” TALE

Öz

Defined as a form of government that defends the right of people to live in equality, freedom and justice and provides an institutional and legal framework to protect and develop these values, "Republic" was preferred and accepted as the most appropriate model of government for the modern Turkish state to be established in 1923. Ziya Gökalp was one of the leading figures who contributed to the laying of the political and intellectual foundations of a new and modern Turkey and to the establishment of the republic and its values. It is known that Gökalp, who saw the republic as the most advanced and final stage of political organisations, played an important role especially in the process of adopting and establishing the republic as a form of government, and that there are important overlaps between Atatürk and his thoughts. In this study, the fairy tale "Küçük Hemşire" in Gökalp's work "Altın Işık", the publication of which coincided with the foundation years of the Turkey, is discussed. It is aimed to analyse the fairy tale in terms of "republic" as a value and the values that entered the social life with the republic and to explain Gökalp's views on the subject with examples from the text. The study was conducted by document analysis, one of the qualitative research methods, and the document was analysed by descriptive analysis method. In the analysis, it was determined that the fairy tale " Küçük Hemşire " deals with democracy and the republic as the main theme / main value, as well as the equality of women and men, justice, freedom, culture and civilisation, which emerged as a requirement of the republic, and the idea that women can be successful in every field if they are given the necessary opportunity. In addition to this, it was determined that the values such as "republicanism, democracy, freedom, justice, equality, education, culture and science (civilisation)", which gained importance with the declaration of the republic, were discussed in the tale. It is understood from the examples in the work that Gökalp sees the adoption of these values as a necessity for a modern and strong society. The findings obtained in the Küçük Hemşire fairy tale show that Gökalp, especially in his works written for children, gives a significant place to the republic and the values of the republic, and that he aims to keep these values alive in the future by transferring them to future generations.

Anahtar Kelimeler

Ziya Gökalp, values, republic values, Altın Işık, Küçük Hemşire

Kaynakça

• Ateş, M. (2005). Ziya Gökalp ve çocuk edebiyatı. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (14), 95-114.
• Bostan, M. (2011). Şiirleri ve mektupları ışığında Ziya Gökalp düşüncesi. K. Tuna, İ. Coşkun (Ed.). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40.
• Dalkıran, A. (2018). Çağdaş Türk resminde hayvan mücadele sahneleri. Tarihin Peşinde Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 19(19), 1-31.
• Deniz, G. (2014). İnsan hürriyeti. Eskiyeni, (28), 171-176.
• Duymaz, A. (2015). Sunuş. Altın ışık içinde. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Duymaz, A. (2019). Sunuş. Küçük mecmua yazıları içinde. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Erdoğan, M. (1994). Özgürlük, Adalet, refah. A. Güriz, (Ed.), Adalet Kavramı içinde (115-130). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Yayını.
• Erol H. (2015). Demokrasinin Temel ilkeleri açısından ortaokul 5., 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler dersi kazanımlarının incelenmesi. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 10 (14), 311-322.
• Filizok, R. (2005). Ziya Gökalp. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gürsoy Ş. ve Çapcıoğlu, İ. (2006). Bir Türk düşünürü olarak Ziya Gökalp: Hayatı, kişiliği ve düşünce yapısı üzerine bir inceleme. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi (AÜİFD), 47(2), 89-98.
• İnan, A. (1999). M. Kemal Atatürk’ten yazdıklarım. Ankara: Yenigün Haber Ajansı Basın ve Yayıncılık A.Ş.
• Kaşıkırık A. ve Gülümser, I. (2021). Toplumsal cinsiyet eşitliğinin anayasalara ve uluslararası sözleşmelere yansıması. Ulusam Türkiye Politik Çalışmalar Dergisi, 1(1), 59-69.
• Keskin, N. E. (2014). Toplumsal sorunlar ve üniversite. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 8(17), 121-141.
• Koçoğlu, E. (2012). Cumhuriyetten günümüze insan hakları ve demokrasi kavramları açısından sosyal bilgiler dersi eğitim programının incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (7), 1-20.
• Ozankaya, Ö. (1984). Temel toplum bilimleri sözlüğü. Ankara: Savaş Yayınları.
• Özensel, E. (2003). Sosyolojik bir olgu olarak değer. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(3), 217-240.
• Sezen, S. (1994). Seçim ve demokrasi. İstanbul: Gündoğan Yayınları
• Somuncuoğlu Özot, G. S. (2020). Altın Işık masallarındaki kadın tipinin kültürel bellek ve feminist söylem bağlamında incelemesi. Milli Folklor, 16(126), 40-51.
• Uğurlu, A. S. (2009). “İdeolog”-şair Ziya Gökalp’ın kaleminden masallar. Electronic Turkish Studies, 4(1), 1025-1040.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. Basım). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ziya Gökalp, (1989). Ziya Gökalp külliyatı-I şiirler ve halk masalları. (Haz. F. A. Tansel). Ankara: TTK Basımevi.
• Ziya Gökalp, (1995). Türkçülüğün esasları. İstanbul: Toker Yayınları.
• Ziya Gökalp, (1976a). Yeni hayat, doğru yol. İstanbul: Ötüken Neşriyat AŞ.
• Ziya Gökalp, (1976b). Altın ışık. Ankara: Devlet kitapları.
• Ziya Gökalp, (1991). Türk uygarlığı tarihi. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Ziya Gökalp, (2010). Türkleşmek, İslamlaşmak, muasırlaşmak (2. Baskı) İstanbul: Akçağ.
• Ziya Gökalp, (2019a). İslâm mecmuası ve muallim mecmuası yazıları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ziya Gökalp, (2019b). Çınaraltı yazıları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ziya Gökalp, (2022). Yeni mecmua yazıları. İstanbul: Ötüken Neşriyat.